PDF kitoblar

“Uliss” – takror-takror o‘qishga, bamaylixotir sermulohazali mutolaaga mo‘ljallangan asardir. Joysni o‘qiyotgan “ideal kitobxon” qadim papirusdagi ierogliflar, sirli yozuvlarga tushunib etishga, mag‘zini chaqishga harakat qilayotgan qadimshunos olim kabi Joys asarlarini izzat-ikrom, hurma-ehtirom ila o‘rganishi lozim. Ayni shu holda romanning quruq “nomi”dan keyin boshqasi sirtiga chiqadi, yozuvchi Umberto Eko ta’biri bilan aytganda, “atirgul nomi” yuzaga chiqib, ma’noning yangi sathi, doirasi, qolaversa, saviyasi ochiladi.
“Uliss” ustida ishlayotgan paytida muallif shunday satrlarni yozgan: “Mening kitobim – bu zamonaviy “Odisseya”. Uning har bir epizodi afsonaviy Uliss sarguzashtlaridan biriga to‘liq mos keladi”.
“Uliss” romanining qahramonlari taqdirini ijtimoiy-psixologik romandek o‘qish ham mumkin, e’tiborli jihati shundaki, bu qahramonlarning har biri o‘zgacha fe’l-atvor, hatti-harakat va psixologiyaga, qolaversa, o‘z tarixiga ega yaxlit ko‘rinishda namoyon bo‘ladi. Biroq, romanda ushbu xarakterlarni tanishtirish tarzi hatto naturalizm mezonlariga ham to‘g‘ri kelmas darajada qo‘pol va dag‘al tarzda noan’anaviy. Joys o‘z asarlarida turfa rang va g‘ayrioddiy hikoya uslubidan foydalanganligi uchun ham, munaqqidlar uni modernizmning yetakchi adiblari qatoriga qo‘shib qo‘yishdi, “Uliss”ni esa modernizmning “namunali” romaniga aylantirdilar.
“Uliss” XIX asr romaniga o‘xshab hayotiy yoki tarixiy murakkab jumboqning sub’ektiv sharhi, talqini bo‘lishdan, yoki qadim eposga xos, butun xalqning ongini va madaniyatini o‘zida mujassam etishdan uzoqdir. Romanda juda ko‘p, har xil hujjatlarga doir, hamda avtobiografik, tarixiy, madaniy va boshqa ma’lumotlar kiritilganligiga qaramasdan, u o‘ziga nisbatan qandaydir bir tashqi reallik, ob’ektiv voqelikka taqlid emas, balki ushbu reallikning o‘zidir, ya’ni qanday bo‘lmasin “hayot”dan qat’iy nazar, shaxsiy ijodning mashaqqatli jarayoni mahsulidir. Aynan shuning uchun Joys “Uliss”dagi voqea va hodisalar rivojlanishini bir kun bilan chegaralab qo‘yadi, vaholanki, ular, bizning tasavvurimizda “asrga tatiguli”dek ko‘rinadi.
Joys o‘zining “Uliss” romani xususida fikr bildirarkan, “… ochig‘ini aytsam, matnni shunday boshqotirmalar bilan to‘ldirdimki, olimu taqrizchilar, tanqidchi-yu adabiyotshunoslar umrlarining oxirigacha tagiga etmasdan, ovorai jahon bo‘lsinlar”, degan ekan.