Panda Books

​​#review #taqriz

✅ Tomas Mor - "Utopiya"

XVI asr boshlarida yashagan angliyalik yurist va davlat arbobi Tomas Mor qoldirgan bu adabiy yodgorlik hozirga qadar kitobxonlar orasida juda mashhur hisoblanadi.

Men ilk bora hafta davomida o'qigan asarim haqida emas, balki oldinroq, universitet davrida o'qigan kitobimni qayta varaqlab chiqqan holda taqriz yozyapman. Bu asar mening kutubxonamda ingliz tilida copybook shaklida mavjud.

U ikki qismda iborat bo'lib, 1-qismda Angliyadagi ijtimoiy muammolar haqida gap borsa, 2-qismda Utopiya deb ataluvchi xayoliy davlat hayotida to'g'risida so'zlanadi. "Utopiya" so'zi grekchadan tarjima qilinganda "mavjud bo'lmagan joy" deya ataladi. Chunki Tomas Mor Utopiyadagi hayot orqali aslida ideal jamiyat qanday bo'lishi kerakligi haqida fikr yuritgan. Binobarin, ushbu mavzuga tarixda antik davr mutafakkiri Platon ham "Atlantida" shahri haqidagi kitobida to'xtalib o'tgan.

Kitobdagi afsonaviy orol ideal holatda joylashgan, agar mahalliy bo'lsangiz kemada portga kira olasiz, begona bo'lsangiz, yo'lni topa olmay riflarga borib urilasiz. Orolda yagona davlat yo'q. Aniqrog'i 50 dan ortiq shaharlar konfederatsiyasidan tashkil topgan desak xato bo'lmaydi. Aholi shaharlarda teng taqsimlangan va asosiy qismi dehqonchilik bilan shug'ullanadi. Har bir utopiyalik umrida 2 yil majburiy dalada ishlash majburiyatini oladi. Kasblar otadan bolaga meros o'tadi. Baqqolning o'g'li baqqol, novvoyning o'g'li novvoy bo'ladi. Kasbni o'zgartirish mumkin, buning uchun boshqa oilaga ko'chib o'tishingiz lozim. Ish kuniga 6 soat, ovqatlanish umumiy oshxonada bo'ladi, ishdan tashqari vaqtda san'at, e'tiqod va ilm-fan bilan shug'ullanish mumkin.

Xalq orasidan chiqqan obro'li, mehnatkash erkak boshliq etib saylanadi. Aholi 10 ga yaqin oilalarni birlashtirgan kommunalarda yashaydilar. Ishsizlik darajasi 0. Barcha nima bilandir mashg'ul. Dam olish va ta'til mavjud emas. Lekin ish vaqti oz bo'lgani uchun bemalol hordiq chiqarishga vaqt yetadi.

Insonlar shaxsiy mulkka ega emas. Boylikka hirs qo'yishmasligi uchun odamlar har 10 yilda uy-joyini almashib yashashadi. Nima kerakli buyum bo'lsa, oila boshlig'i o'ziga yetarli miqdorda bozordan borib oladi. Hamma narsa tekin. Pul tushunchasi mavjud emas. Hamma birdek ishlagani va samaradorlik katta bo'lgani uchun 2 yilga yetadigan zaxira va to'kin-sokinchilik muhayyo.

Agar urush kelib chiqadigan bo'lsa, tog'da yashovchi qabilalardan yollanma jangchilar yollanadi. O'zlarida armiya shakllantirilganiga qaramay, Utopiyaliklar uchun har bir fuqarosining hayoti o'ta qadrli. Utopiya hayotida diniy bag'rikenglik o'rnatilgan. Istagan kishi istagan diniga e'tiqod qilishi yoki hech qaysi dinga e'tiqod qilmasligi mumkin. Bu yerda na diniy, na irqiy, na mahalliy konfliktlar mavjud. Barchasi juda to'g'ri yo'lga qo'yilgan. Gender tengligi ta'minlangan, masalan uy ishlari va bola tarbiyasi bilan utopiyada alohida kishilar shug'ullanadi.

"Utopiya" o'z navbatida, ideal jamiyat qanday bo'lishini ko'rsatib beruvchi qo'llanma o'laroq yozilgan. O'zingiz ham payqangingizdek, hayotda bu qadar mukammal socium paydo qilish deyarli imkonsiz. Shunday ekan, vaqtlar o'tib bu janrda yoziladigan kitoblar soni kamayib, faqat falsafashunoslar ta'sir doirasida qoldi. Ammo bu boshqa bir yangi yo'nalish asosini belgilab berdi. Bu siz yuqorida tanishgangiz Anti-Utopiya janridir.

Menda bu asarda eng manzur bo'lgan jihat- bu jamiyat va davlat eng avvalo inson qadrini birinchi o'ringa qo'ygani va uning hayotini maksimal komfortligini ta'minlagani bo'ldi. Albatta bunga ular tinimsiz mehnat evaziga erishishganini hech kim inkor etmaydi.

Yoqimli mutolaa!

@panda_books