Эсон кеча Рустам амакиси билан келишганидек, тонг ёришмасданоқ, сигирни етаклаб бозорга жўнади. Опаси катта йўлгача сигирни ҳайдашиб борди. У бозоргача Эсон билан бормоқчи эди, укаси жеркиб берди. “Бор, уйга қайт. Қиз бола нарсага молбозорда нима бор?”. Укасининг сенсираб бақирганидан ранжиган Муяссар кўзёшларини артиб уйга қайтди. Бундан Эсоннинг ўзи ҳам қаттиқ хафа бўлди. Шундай чоғда Баҳодир акадек йўлдошнинг дуч келиши уни бирқадар мамнун қилганди. Баҳодир акани ўзига яқин кишидек ҳис қила бошлади. Улар бозорга анча яқин келиб қолганди. Кун ҳам ёришди. Йигирма қадамча наридаги одамни бемалол таниса бўларди. Йўлдошлар энди она-бола сигирни ўз ихтиёрига қўйганча, шошмасдан кетиб борарди. Баҳодир ака гапни тағин бозордан, савдодан олди. Молни Рустам аканинг сотишини эшитган Баҳодир ака Эсонни тўхтатиб:
– Акангни чақир, шу ерда савдо қилайлик, – деди. Эсон акасига қўнғироқ қилиб, боғлана олмади. “Акам ҳали етиб келмаган. Бўлмаса, ўзи мени излаган бўларди” деб ўйлади. Баҳодир ака эса уни тобора қистовга оларди.
– Ўзинг ҳам кап-катта йигитсан. Нархини айт, савдо қилаверамиз. Уйдагиларинг норози бўлса, ана уйим… Ука, ҳозир бозорга киришинг билан олибсотар ушлайди-да, ўзининг айтган нархига бермагунингча қўйиб юбормайди. Кечгача бўлсаям ушлаб ўтираверади, бошқаларга савдо қилдирмайди. Мана, биз кўриб-билиб юрибмиз. Тўғри, ўзим ҳам мол олиб сотаман. Лекин бу уйга, боқиш учун. Ўзи танишлардан сотиладиган соғин сигир излаб юргандим.
Ота-бола Эсонни кўз очиргани қўймасди. Бири қўйиб иккинчиси гапирар, гоҳ сигирни мақтаса, гоҳ Эсонга насиҳат қиларди. Эсон гарангсиб қолди. Аксига олиб, акаси билан ҳам сира боғланиб бўлмади. Рустам аканинг уйи бозордан анча йироқ, кечикиб келиши табиий. Шу боис Эсон нима бўлганда ҳам акасини кутишни мўлжаллаб, айни гапни айтди:
– Нарх-навони билмайман-да мен.
Баҳодир ака жиддий муаммога дуч келган кишидек сергак тортди. Оғир ўйга чўмиб, тек қотди.
– Сен билан савдолашиб бўлмаскан, – деди салмоқланиб. – Энди Рустамбойнинг ҳам келмаганини… ҳозир ҳаммамиз бозорга кечикяпмиз. Эрталабки савдо яхши-да, ука. Менга ишонсанг экан, ўзим нархлаб олсам. Бир қишлоқнинг одамлари бўлсак. Вазиятингни ҳам айтиб турибсан. Шундай молни бегона қўлга арзимаган пулга бериб юборма, дейман-да.
Эсон ишонди. Баҳодир ака унга икки миллион сўм санаб берди. Рустам эса анча вақтдан сўнг келди. Ака-ука кўришиши билан Рустам “Сигир қани?” деб сўради. Эсон қўлидаги пулга ишора қилиб:
– Сотдим, – деди.
Рустам нархни эшитиши билан бақира кетди:
– Эсинг жойидами сенинг… нимага менсиз сотасан? Бор, бориб қара, ишонганингнинг аҳволини кўр.
Эсон билдики, акаси уни учратгунча бозорни оралаб, унинг молни сотганидан бохабар бўлиб ва бундан норози алфозда келаётир. Шунда Эсон акасига: “Нима бўпти, сизсиз сотган бўлсам. Мана пулини олдим. Текинга бериб юборганим йўқ-ку”, демоқчи бўлдию индамай қўя қолди.
У акасининг қистови билан одамлар гавжум тортган жойга бориб, бўлаётган савдони орқароқдан кузатди. Жамшид сигирни ипидан ушлаб чеккада индамай турар, Баҳодир ака эса аллаким билан савдо қиларди:
– Бой бова, ишонмасангиз ўзингиз биласиз. Уйимда ўз қўлларим билан боққан молим. Барака топмасангиз, кейин келиб айтин лекин уч юзлик сигир эмас-да. Тоза икки ярим миллион бўлса олинг.
Рустам ака Эсонни елкасидан ушлаб, чеккага тортди:
– Кўрдингми? – деди имкони борича босиқлик билан. – Бор, кўпнинг ичида пулини бетига от.
– Ака?! – деди Эсон кўзлари жовдираб. – Нима қилган бўлса ўзига. Лекин мен рози бўлиб, қўл ташлашиб, лафз қилдим.
– Лафз қилдим? Сен тирранчанинг ўзинг киму, лафзинг нима бўларди?! Ҳе, лодон!
Эсон акасидан ёш тўла кўзларини олиб қочди. Рустам ака алам билан ерга қаттиқ туфлади-да, пулни олиб бозордан чиқиб кетди. Эсон эса одамлар орасидан уриниб-туртиниб чиқиб олди. Бу дафъа бозорга оломон оқиб келар, у эса уйига кетиб борарди.
Бобо РАВШАН
Ўқинг... Фақат йиғламанг!