NAVOIYSHUNOSLIK

#masnaviy_Xamsa

“Layli va Majnun”dan:

1. Boshkim qo‘shib ikki egma qoshi,
Husn ichra ikisining taloshi.

Chun voqif o‘lub bu mojarog‘a,
Mushkin xutaba kirib arog‘a.

Nasriy bayon:
Tutashgan ikki qoshi o‘zaro husn talashib mojaro boshlagan choqda, qora xoli bundan voqif bo‘lib oraga kirgan.

Badiiy san’atlar:
Tashxis – ma’shuqning qoshlari va qora xoli shaxslantirilgan;
Husni ta’lil – yorning ikki qoshi orasiga qora xolining joylashganiga shoirona, yolg‘on izoh keltirilmoqda;
Mubolag‘a.

2. Chun vusma berib alarg‘a tazyin,
Minoyi o‘lub hiloli mushkin.

Yo‘qkim iki sarvi navdamida,
Har sori nasimdin xamida.

Nasriy bayon:
O‘sma ularga ziynat berganda, yangi oyga o‘xshagan qora qoshi ko‘kimtir bo‘lib tovlanar yoxud yangi o‘sib chiqqan ikki sarv niholi shabadadan ikki tarafga egilib turardi.

Badiiy san’atlar:
Istiora – “hilol” so‘zi “qosh” ma’nosida kelmoqda; “iki sarv” so‘zi “ikki qosh” ma’nosida qo‘llanmoqda;
Ruju’ – “Yo‘qkim” so‘zi orqali dastlabki fikrdan qaytib boshqa fikr berilmoqda;
Husni ta’lil – ikki qoshning egik ekaniga shoirona, yolg‘on izoh keltirilmoqda;
Mubolag‘a.

3. Ko‘zlar iki sho‘x kofiri mast,
Har qaysig‘a boqsa uyqu hamdast

Ul sarvlar ostida uzolib,
Uyqu tamaig‘a soya solib.

Nasriy bayon:
Sho‘x, rahmsiz ikki ko‘zi esa mast kofirlardek uyqusirab, haligi sarvlar ostida uyqu umidi bilan cho‘zilib yotibdi.

Badiiy san’atlar:
Tashbeh – yorning ikki ko‘zi mast kofirlarga o‘xshatilmoqda;
Tashxis – ko‘zlar shaxslantirilgan;
Husni ta’lil – ikki ko‘zning ikki qosh ostida joylashganiga shoirona, yolg‘on izoh keltirilmoqda;
Mubolag‘a.

4. Mujgon safining qaro balosi,
Ko‘zlar uza soyaning qarosi.

Nasriy bayon:
Kiprik saflari qora balodek, qora ko‘zlar ustidagi qora soyadek.

Badiiy san’atlar:
Tashbeh – yor kipriklari qora baloga, qora soyaga o‘xshatilmoqda.

5. Yo‘q soyaki, to‘rt saf chekib zang,
Majmui libosi surmayi rang.

Nasriy bayon:
Soya ham emas, balki to‘rt qator saf tortgan surma rang kiyingan zangi qoʻshinlaridir.

Badiiy san’atlar:
Ruju’ – “yo‘q” so‘zi orqali dastlabki fikrdan qaytilmoqda;
Tashbeh – yor kipriklari zangi (habash) qo‘shiniga o‘xshatilmoqda.

6. Ochquncha yumub ko‘z ul sipah tez,
Bir-birga tegib qilurg‘a xunrez.

Nasriy bayon:
Ko‘z ochib yumguncha kipriklar ikki qo‘shindek qon to‘kmoq uchun bir-biriga tashlanadi.

Badiiy san’atlar:
Istiora – “sipah” so‘zi “kipriklar” ma’nosida qo‘llanmoqda;
Tashxis – kipriklar shaxslantirilmoqda;
Husni ta’lil – kipriklarning bir-biriga tegishiga shoirona, yolg‘on izoh keltirilmoqda;
Mubolag‘a.

Odiljon Rahmatulloh

KANALGA ULANISH:
👇👇👇
https://t.me/navoiyshunoslik_rasmiy