Китоб – илм манбаи

ЎЗГАРТИШ ЁКИ ЎЗГАРТИРИШ

Бу сўзларнинг ўзаги "ўзгармоқ" сўзи бўлиб, уларга орттирма нисбат қўшимчаси қўшилишининг ҳисобига "ўзгартмоқ" ёки "ўзгартирмоқ" сўзлари ҳосил бўлади.

Орттирма нисбат "-т" қўшимчаси билан ҳам, "-тир" қўшимчаси билан ҳам ясалиши мумкин. Бошқа қўшимчалари ҳам бор (-дир/-газ/-гиз/-қаз/-қиз/-ғаз/-ғиз...)

Масалан,

ўқи + т + моқ = ўқитмоқ
ўс + тир + моқ = ўстирмоқ

Баъзи ҳолларда битта ўзакка 2 та орттирма нисбат қўшимчаси ҳам қўшилиши мумкин.

Масалан,

ўқи + т + тир + моқ = ўқиттирмоқ
яса + т + тир + моқ = ясаттирмоқ

Баъзи сўзларда эса орттирма нисбатни "-тир" қўшимчаси билан ҳам, "-т" қўшимчаси билан ҳам ясаш мумкин. Бу пайтда маъно ўзгармайди.

Масалан,

ўзгар + т + моқ = ўзгартмоқ
ўзгар + тир + моқ = ўзгартирмоқ

Демак, "ўзгартиш" сўзи ҳам, "ўзгартириш" сўзи ҳам морфемик жиҳатдан тўғри ҳисобланаверади. Тилимизда иккала сўз ҳам учрайди. Лекин "ўзгартмоқ" шакли бадиий адабиётда кўпроқ учрайди.

Бундай сўзлар тилимизда саноқли.

Масалан,

озайтмоқ = озайтирмоқ
кўпайтмоқ = кўпайтирмоқ
қисқартмоқ = қисқартирмоқ
кучайтмоқ = кучайтирмоқ
оқартмоқ = оқартирмоқ
сарғайтмоқ = сарғайтирмоқ

Хулоса:

"Ўзгартиш" сўзи ҳам, "ўзгартириш" сўзи ҳам морфемик жиҳатдан хато эмас.

Лекин бир нарсани инобатга олиш керак. Орттирма нисбат қўшимчаларининг айримлари ҳозирги ўзбек тили учун баъзан архаик (эскирган), баъзан эса шева шакл ҳисобланади.

Масалан,

кирғазмоқ = киргизмоқ = киритмоқ
юрғизмоқ = юргазмоқ = юргизмоқ = юритмоқ

Буларнинг ҳеч бирини тилшунослик қоидалари жиҳатдан хато деб ҳисобламаймиз.

Ўзгартмоқ, озайтмоқ, кўпайтмоқ, оқартмоқ ... сўзлари ҳам ҳозирги ўзбек тили учун архаиклашиб боряпти холос.

@kitaabun
@Yolqinmuqimov

Эса сўзидан кейин вергул қўйилмайди. Бу ерда -са қўшимчаси шарт маъносида эмас.

#Қоида

@Kitaabun

Кимлар ёзувчи бўлиши мумкин?

Ёзувчи бўлиш учун кишида қобилият ва илм бўлиши лозим. Албатта, бунда устознинг ҳам ўрни бор. Лекин қайсидир ОТМда бу бўйича ўқиш зарур эмас. Тўғри, ҳозирги кунда диний мавзудаги китоб нашр қилдириш учун шу соҳада ўқиган бўлиши талаб этиляпти, келажакда бошқа мавзулардаги китоблар учун ҳам шу каби цензура бўлиши мумкин. ОТМда ўқисангиз яхши, албатта. Мен ёзувчиликни ўрганиш учун ўқиш зарур эмас демоқчиман. Бу кўпроқ қобилиятга, ўз устида ишлашга боғлиқ. Кўпроқ ўқиш, изланиш, устозлар ўгитини олиш лозим.

Камина ҳатто мақола ёзишни ҳам устоздан ўрганганман. Таҳрир ва тасҳиҳни ҳам. Китоб ёзишда ўқиш орқали услубларни ўрганишга ҳаракат қилганман. Бахтиёр Абдуғафур, Зиёвуддин Раҳим, Аҳмад Муҳаммад Турсун, Эркин Малик домлалардан маслаҳат олганман. Кўпроқ шайх Муҳаммад Содиқ ҳазратларининг услубларида ёзишга ҳаракат қиламан.

#китоб

@Kitaabun

Гумма — тери-таносил касаллиги, яра-чақа.

Гўмма — ичига гўшт ёки сабзавот солиб қовурилган хамир.

Мавлон Марасулов саҳифасидан

#Сўз_маъноси

@Kitaabun каналини кузатиб боринг!

ИЛТИМОС, ТАРЖИМА ҚИЛМАНГ!

Одатда нашриётдаги ишимдан ташқари қўшимча иш олмасликка ҳаракат қиламан. Маошим кўп ёки камлигидан эмас, шундоқ ҳам зўриқиб ишлайдиган мияга арзимас пул учун ортиқча юк юклагим келмайди. Қолаверса, фарзандлар, аҳли оила учун ҳам вақт ажратиш керак. Лекин бир киши яхши инсонларни далолат қилиб, бир таржима китобни таҳрир қилиб беришимни илтимос қилди. Китобнинг тили енгил туюлгани учун ўртадаги акамизнинг ҳурмати розилик билдирдим.
«Таржима»ни олиб, танишиб чиқишни бошладиму, розилик билдириб қаттиқ янглишганимни тушундим. Google таржималиги билиниб тургани бир ён, «таржимон» эплолмаган жойларини оғзига нима келса ёзиб ташлайверган. Китобнинг аслиятида йўқ нарсаларни киритиб ташлайверган. Айниқса, ҳозиргина келган жойимдаги «9-12 ay arası uyku rehberim» деган жумла «9-12 ОЙЛАРДА УЙҚУ МЕНГА РАҲБАРДИР!» деб «таржима қилинганини» кўриб, кошки тил билмаганимда эди, деб юборай дейсиз. Бир неча ойдан бери вақтимни ўғирлаётган бу «таржима» сабаб соч-соқолда оқ кўпайганини ҳам сездим. Қарасам бўлмайдиган, таржимани ўзим бошқатдан қилишни бошладим.
Ўрни келганда янги чиқаётган «таржимонлар»га илтимосим бор эди. Илтимос, китоб ТАРЖИМА ҚИЛМАНГ! Фойдадан кўра зарари кўпроқ бундай «таржималар»нинг. Таржима бу сиз ўйлагандек, бошқа тилдаги жумлани ўзбекчага ўгириб қўйиш билан битадиган иш эмас. Устозларимиз ўргатишганидек, ўша сиз таржима қилаётган тилнинг кайфиятини, аслиятда айтилаётган гапни ифодаламас экан, бир тийинлик фойдаси йўқ.

Маҳмуд Маҳкам

#таржима_тажрибалари

@Kitaabun

У энди ҳеч қачон ойисига ёлғон гапирмасликка сўз берди.

У ойисига энди ҳеч қачон ёлғон гапирмасликка сўз берди.

Битта сўзнинг ўрни ўзгариши билан маъно ўзгариб кетяпти.

#Сўз_қўллаш
#Таҳрир

@Kitaabun