#Xulosa
Jinoyat va jazo
Dostoyevskiy
Maʼlumingizkim, kamina xodimingiz asarlarni xatm ila tamomlagach alardin iqtibos yoki taqriz qoralamasiga uncha roʻyxush ermaskim koʻproq mundin xulosa va yechimlargʼa quloq iladur. Bugun shulardin biri "Jinoyat va jazo" din chiqqan xulosa dasturxonga tortiladi.
Dostoyevskiy bu asari bilan faqat bir narsa demoqchi boʻladi-ilojsizlik yaʼni jinoyat qilmoqchimisan ? Xohlagancha qil, yeta olgan yeringacha yugur lekin uzogʻi menikichalik qocholasan shunda ham Raskolnikovchalik irodang boʻlsa !
Asarni oʻqigan odam biladiki adib bosh qahramonni jinoyat sodir etgani uchun mutlaq qoralamaydi balki oʻquvchini kim haq ekanligini ajratishda ikkilantiradi. Jinoyat sodir etsa-da Raskolnikov oq, jabrdiyda boʻlsada kampir hammasiga aybdormi ?
Barcha masala moliyaviy jihatga, yaʼni dunyo neʼmatlarining notekis taqsimlangani sabab sodir boʻladi. Xususan Toms Gopsning "inson insonga boʻri" nazariyasiga qaralsa insonlar oʻrtasidagi urush oʻzaro notenglik vujudga kelganidan boshlanadi va bu masalaga qadimdan javob izlab kelingan, xususan Qadimgi Yunonistonda ikki tarafni ( er xotinni) mulkiy tenglashtirish orqali jamiyatdagi tenglikni saqlashga intilingan, Karl Marks esa "kuch orqali boydan ol, kambagʻalga ber" qabilidagi gʻoyani ilgari surgan natijada esa hammaga balo boʻlgan kommunizm maydonga chiqdi. Raskolnikovning ham gʻoyasi shunga oʻxshash edi jamiyatning qonini ichayotgan bitlardan norozilik.
Bu norozilik barcha kitobxonda vujudga kelgan boʻlsa kerak lekin kampirning ishi qonunan toʻgʻri va oʻzining haqqi-ku ! Xohlagancha tasarruf qila olmaydimi ? Nima oʻz haqqiga egalik qila turib, bir bosqichidan jabrdiyda boʻlib, kamiga oʻsha bosqinchini vijdonan azoblanib, qamalib ketishiga u oʻz haqqiga egalik qilgani uchun aybdormi ? Baribir vaziyatga rozi boʻlish qiyin.
Asar yakuni menga shunday xulosani beradiki, Dostayevskiy qidirgan qidirgan va yana qidirgan..... Nimani ? Barchasiga yechimni yaʼni Raskolnikov " 30 soʻm-a (anigʻini eslolmadim taxmin) jamiyatdagi bitlar millionlarni bosib yotgan payt meni hayotimni shulardan atigi 30 soʻmi oʻzgartirib yuborardiya" degan oʻkinchiga darmon boʻlib, ikkinchi taraf-kanpirning ham manfaatlariga toʻla mos keladigan, shu orqali Raskolnikovning onasining hayoti, oʻzining oʻqishi va baxtli kelajagini saqlab qoladigan vositani qidirgan.
#fikr
Asarning yana bir qiymatliligi u chor Rossiyasi davrini yoritgan, balki oʻsha davrda asardagi kabi ijtimoiy tengsizlik Raskolnikovga oʻxshaganlarni shijoatlantirib inqilobga, kommunizm gʻoyasi yaʼni hammani kuch bilan tenglashtirishni boylarni yoʻqotishni qoʻllovchi kayfiyatni shakllantirgandir. Lekin bu ham ishlamadi. Barchasiga javob bormidi ? Kampirni, Raskolnikovni, Shu qatorda qashshoqlikdan nomusini sotishga majbur boʻlgan Soʼnyani, yoki kambagʻallikdan chiqish uchun bir qurumsoqqa tegishga majbur boʻlayotgan Dunyani va jamiyatdagi minglab shu kabilarga xuzn baxsh eta oladigan biror nima bormidi ?
Javob oddiy zakot instituti, maʼlumki kampir pullarni cherkovga ehson qilib yuborgandi va katta ehtimol bilan koʻpaytirayotganining sababi ham shu, dindor oʻlaroq maqsadi oxiratini oʻylash, zakot kampirni maqsadga, Raskolnikovni farovon kelajakka yetaklabgina qolmay jamiyat birligini saqlagan holda oʻrtada muhabbatni uygʻotmasmidi ?
Chunki aynan shu beruvchidan samimiylikni talab qilib,ayni asarda keltirilgan bir qator toifalarni, talaba, qashshoq, yetimlarni manfaatini qondira olardi.
Shubhangiz bormi ? Xoʻsh unda bizga yuqoridagi kabi toifalarni manfaatini koʻzlabgina qolmay, kampirga oʻxshagan boylarni bunga mamnuniyat bilan majburlay oladigan boshqa biror narsani taklif qilib koʻring !
Fikr, mulohaza, va takliflar uchun 👇👇
@OxundiybotMuallif; Sobirjonov Qobuljon
