Ислом молияси | Islom moliyasi

#қисқа_савол_жавоблар

КОМПЬЮТЕР ЎЙИНГОҲИ ОЧИБ ШУНДАН ТИРИКЧИЛИК ҚИЛСАМ БЎЛАДИМИ?

CАВОЛ: Плейстейшен (Playstation) компьютер ўйингоҳи очиб, шу бўйича шуғулланмоқчи эдик. Шуни ортидан топган пулимиз ҳалолми?

ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Мусулмон инсон маблағини ҳар тарафлама фойда келтирадиган ўринга сафлаши керак. Фойда олсам бўлди деб, ҳалол-ҳаромига эътибор бермай савдо қилиши яхшиликка олиб келмайди. Сармоя киргизмоқчи бўлган савдоси бу дунёда фойда келтиришидан ташқари охиратда ҳам фойда бўладиган бўлса, мана шу нарса қандай ҳам яхши савдо ҳисобланади. Сиз айтган ишни бошласангиз қанчадан-қанча ёшлар бу ўйин билан машғул бўлиб, вақтларини, ғанимат умрларини, бебаҳо ёшлик дамларини беҳуда сарф қиладилар. Улар шунинг ўрнига таълим олиб, ўқиб-ўрганиб, миллатимиз учун керакли етук мутахассис бўлиши мумкин. Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилган:

وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ

яъни: «Эзгулик ва тақво (йўли)да ҳамкорлик қилинглар, гуноҳ ва адоват (йўли)да ҳамкорлик қилманглар! Аллоҳдан қўрқинглар! Албатта, Аллоҳ азоби қаттиқ зотдир» (Моида сураси, 2-оят).

Ҳадиси шарифда:

عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ رَضِي اللهُ عَنْهُ قَالَ : النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لاَ تَزُولُ قَدَمَا عَبْدٍ يَوْمَ الْقِيَامَةِ حَتَّى يُسْأَلَ عَنْ أَرْبَعٍ : عَنْ عُمُرِهِ فِيمَا أَفْنَاهُ ، وَعَنْ جَسَدِهِ فِيمَا أَبْلاَهُ ، وَعَنْ مَالِهِ مِنْ أَيْنَ اكْتَسَبَهُ وَفِيمَا وَضَعَهُ ، وَعَنْ عِلْمِهِ مَاذَا عَمِلَ فِيهِ

Муъоз ибн Жабал розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: У киши айтдилар: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қиёмат куни банданинг икки оёғи, тўртта нарсадан сўралмагунча (ўрнидан силжимайди) давомли бўлади: умрини нимага сарф қилгани, жасадини нимага зое кетказгани, бойлигини қаердан касб қилиб ва уни қаерга ишлатгани, илмига қандай амал қилгани ҳақида, сўралади”, дедилар (Имом Доримий ривояти).

Шундан келиб чиқиб, Сизга жамиятимиз, эл-юртимиз ҳамда ёшларимизнинг дунё ва охиратига фойда келтирадиган соҳага сармояни жалб қилишингиз тавсия этилади. Валлоҳу аълам.

Манба: Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво ҳайъати

#маълумот

Ассалому алайкум.
"Сбер (Россиянинг энг йирик молия муассасаларидан бири) тактиль, яъни пайпаслаш орқали ўқиладиган махсус матн туширилган дебет пластик карталарини ишга туширди, улар кўзи ожиз ва заиф кўрувчи одамлар учун ишлаб чиқилган бўлиб, картага бўртиб чиққан логотип ҳамда Брайль ва кирил шрифтида "Д" ҳарфи туширилган. Сбернинг тегишли бўлими раҳбари Артем Алешкиннинг сўзларига кўра, энди мижозлар бу картани бошқа банкларнинг карталари ёки банкнинг бошқа карталар билан адаштириб юборишдан қўрқишмаса бўлади. Шунингдек, пластик картани банкоматга тўғри томони билан киритишлари мумкин бўлади".

Ассалому алайкум!
Ушбу эълонни таржима қилиб ўтирмадик, чунки бу тадбирда иштирок этадиган одам инглиз тилини яхши билиши керак.
Тадбир чоршанба куни онлайн тарзда Тошкент вақти билан соат 15.00 дан 16.30 гача давом этиши режалаштирилган.

#мулоҳаза

Адолат ва иқтисодиёт

Дунёдаги энг катта жамғармаларидан бири бўлган Норвегия давлат пенсия жамғармасидаги (Government Pension Fund Global) маблағлар ҳолатини мамлакат фуқаролари (ёки бошқа ҳар қандай инсон) онлайн тарзда кўриб туришлари мумкин.

Бугунги кунга келиб ушбу жамғарма қиймати қарийб 1,7 триллион АҚШ долларига тенг. Бу эса Жамғарма маблағлари ҳар бир Норвегия фуқаросига тақсимлаганда киши бошига тахминан 300 000 АҚШ долларидан тўғри келади дегани. Зеро, мазкур жамғарманинг асосий қисми мамлакат келажак авлоди учун сақланади.

Норвегия давлат пенсия жамғармаси Нефть жамғармаси номи билан танилган бўлиб (аслида, бу пенсия жамғармаси эмас, чунки у пенсия бадаллари асосида эмас, балки нефть даромадлари асосида шаклланади), 1990 йили Норвегия нефть тармоғида қўлга киритилган ўта юқори даромадларни турли истиқболли соҳаларга сармоя сифатида киритиш мақсадида ташкил этилган. 2024 йил ҳолатига кўра, жамғарма дунё бўйича 71 та мамлакатда жойлашган 8763 компанияда ўз улушига эга.

PS. Норвегия мусулмон давлати эмас, лекин мамлакат табиий бойликларини нефт ва газга бой бўлган аксар мусулмон давлатлардан кўра адолатлироқ тақсим қилмоқда, назаримизда. Ваҳоланки, Аллоҳ таоло айнан биз мусулмонларни адолатли бўлишга буюради: "Албатта, Аллоҳ сизларга омонатларни ўз аҳлига эриштиришни ва агар одамлар орасида ҳукм қилсангиз, адолат ила ҳукм қилишни амр қилур. Аллоҳ сизларга қандай ҳам яхши ваъз қилур! Албатта, Аллоҳ эшитувчи ва кўрувчи Зотдир". (Нисо сураси, 58 оят).

#қисқа_савол_жавоблар

БЎЛИБ ТЎЛАШГА КЕЛИШГАН ҲОЛДА МАШИНА СОТИБ ОЛИШ

❓CАВОЛ: Ўртоғимдан мулк қилиб машина олиб, йилига 20 фоиздан ҳисоблаб берсам бўладими?

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Бир киши, масалан 10 мингга машина сотиб олиб, устига 20% қўйиб, 12 мингга маълум бир муддатга насияга сотиш жоиз. Бу савдо “Тақсит” савдоси дейилади.

“Тақсит” сўзи луғатда “бўлиб-бўлиб тўлаш” маъносида бўлиб, шаръий истилоҳда “савдо молини харидорга дарҳол топшириб, баҳосини (бўлиб тўлашга) насия қилиш”га айтилади. Бу савдо насия бўлгани учун табиийки нақд савдога қараганда баҳоси қимматроқ бўлади. Бу ҳақида замонамизнинг етук уламоларидан Фазилатли Шайх Муҳаммад Тақий Усмоний шундай дейдилар:

أما الائمة الأربعة وجمهور الفقهاء والمحدثين فقد اجازوا البيع المؤجل بأكثر من سعر النقد بشرط أن يبت العاقدان بأنهبيع مؤجل بأجل معلوم وبثمن متفق عليه عند العقد

Тўрттала мазҳаб имомлари ва фуқаҳо муҳаддислар жумҳури насияни нақднинг баҳосидан қимматроқ сотиш савдосига ижозат берганлар. Лекин, олувчи ва сотувчи муайян муддатга ва келишув вақтидаги муайян нархга узил-кесил келишиб олишлари шарт. (“Буҳусун фи қозоя фиқҳийя муъасиро” китоби).

Шундан кўриниб турибдики, нақдга кўра насияга қимматга сотиш жоиз, бўлиб тўлашга келишиш ҳам жоиз. Лекин келишилган муддат тайин бўлиши ва савдони нақд ёки насиядан қайси бирига эканлиги, келишув вақтида тайин топиши шарт. Агар икки томон “Нақдга олсанг фалонча, насияга олсанг фалонча” деб иккисидан бирига узил-кесил келишиб олинмаса, савдо фосид бўлади.

Насия савдо билан сотиб олинган нарса ҳам тўлиқ харидорнинг тасарруфи (эгалиги)га ўтади ва харидор сотувчидан маҳсулотнинг нархига қарздор бўлиб қолади. Насиянинг муддати тўлгач, харидор пулни тўлай олмаса, яна қўшимча нарх қўйиш жоиз эмас. Валлоҳу аълам.

🌐 Манба: Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво ҳайъати

┈•┈•┈•⊰✿📖✿⊱•┈•┈•┈

📝"Ислом молияси"дан изоҳлар:

1️⃣ Молия муассасалари (сотувчилар) мижознинг насия савдо доирасида қанча устама тўлашини ҳисоб китоб қилишда фоиз (%) математик ҳисоблаш усулидан фойдаланишлари мумкин, лекин юқоридаги жавобда айтилганидек насия савдо шартномасида харидор сотувчига қанча (молнинг тан нархи + сотувчи устама ҳақи) тўлаши кераклиги аниқ ёзилган бўлиши керак. Тўлов қиймати вақтга боғлиқ бўлиши мумкин эмас, яъни тўлов қандайдир сабабларга кўра шартномада белгиланган муддатдан аввал ёки кейин амалга оширилса ҳам тўловнинг умумий қиймати ўзгармайди. Шу билан бирга, харидор тўловни муддатидан олдин амалга оширгани учун сотувчи ўз ихтиёри билан чегирма тақдим этиши мумкин (лекин сотувчининг бундай мажбурияти йўқ ва бўлиши ҳам мумкин эмас).

2️⃣ AAOIFI Шаръий меъёрларига кўра, харидор ўз лоқайдлиги сабабли тўлов муддатини ўтказиб юборса жарима тўлашини шарт қилиш мумкин, лекин ундирилган жарима тўлиғича хайрияга йўналтирилиши шарт.

✅ @IslomMoliyasi канали

Ассалому алайкум!
Баъзида ислом банк-молия тизими қайси давлатларда қай даражада татбиқ қилинганлиги ва ривожланганлиги ҳақида саволлар келиб қолади. Ушбу саволларга жавобан мусулмон давлатларидаги ислом банклари активларининг умумий банк-молия тизимидаги улуши тўғрисидаги баъзи маълумотларни бериб ўтмоқчимиз.

2024 йил якунлари бўйича Саудия Арабистони Қироллиги, Бруней Султонлиги ва Қувайт давлатида ислом банклари активлари умумий банк тизими активларининг таҳминан 50 фоизидан ортиғини ташкил этади.
Ислом банк-молия тизими ривожланганлиги нуқтаи назаридан етакчи мамлакатлар ҳисобланувчи бошқа давлатларда эса ҳолат қуйидагича:
Малайзия (32%), Қатар (28,8%), ва Жибути (25%), БАА (23%), Иордания (22%), Бангладеш (21%), Баҳрайн (20%).

Эслатиб ўтамиз, бугунги кунда мусулмонлар дунё аҳолисининг таҳминан 24 фоизини ташкил этади, лекин ислом банк-молия тизими активларининг жаҳон банк-молия тизимидаги улуши эса турли ҳисоб-китобларга кўра 2% ёки 3%га тенг.
Хулоса ўзингиздан...

✅ @IslomMoliyasi канали

#эслатма

МУРОБАҲА САВДОСИ ВА УНДА АЛДОВ ИШЛАТИШ МАСАЛАСИ

Муробаҳа савдо битимининг бир тури бўлиб, унда сотувчи сотиб олинган маҳсулот нархи устига ўзининг фойдасини (яъни устамасини) қўяди ва харидорга маҳсулотнинг таннархини (яъни, унга келиб тушган нархини) ҳамда ўз фойдасини айтиб сотади. Масалан, сотувчи “Бу менга 100 минг сўмга тушган. Сизга 120 минг сўмга сотаман” дейди. Муробаҳа нақд савдо шаклида ҳам, насия (муддатли тўлов) шаклида ҳам бўлиши мумкин.

Бу савдода сотувчи таннархни айтишда бевосита ўша маҳсулотни ортиш, юклаш, ташиш, қадоқлаш/қоплаш, тушириш, олиб келиш каби харажатларни қўшиб айтади. Ёлғон бўлмаслиги учун сотувчи харидорга “Буни мен шунчага сотиб олдим”, демасдан, “Менга шунчага тушди”, дейди.
Таъкидлаш лозим, сотувчи ўзининг доимий харажатларини, яъни ушбу маҳсулотга бевосита алоқаси бўлмаган бошқа доимий харажатларини муробаҳа битими доирасида сотилаётган маҳсулот таннархига қўшмайди.

Хўш, муробаҳа савдосида сотувчи таннархни айтишда ёлғон гапирган бўлса нима қилиш керак?

Агар муробаҳа келишувида сотувчи ёлғон гапирса, шунингдек, айтиши керак бўлган маълумотларни яширса, хиёнат ҳисобланади. Савдо тугаллангандан кейин бу хиёнат маълум бўлса, хиёнат қандай бўлганига қаралади. Агар ҳақиқий нарх айтилган нарх миқдоридан кам бўлса, мисол учун “буни мен 100 мингга сотиб олганман”, десаю, сўнг 90 мингга сотиб олгани маълум бўлса, "Фиқҳул буюъ" китобида бундай ҳолатда харидор хиёнат миқдорича кам бериши айтилган. Яъни, мазкур мисолда харидор сотувчига 10 минг кам беради. Валлоҳу аълам.

🌐 Манба: Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво марказининг савол-жавоблари асосида тайёрланди.

✅@IslomMoliyasi канали

Молиявий саводхонликнинг аҳамияти ва долзарблиги

Молиявий саводхонлик ва аҳолини молиявий фаоллигини ошириш (яъни уларни молиявий муносабатларга жалб этиш) тарафдорлари, молиявий саводхонлик аҳолининг молиявий маҳсулот ва хизматлардан фойдаланиш даражаси ошишига ёрдам бериши мумкинлигини таъкидлайдилар. Инновациялар ва мураккаб молиявий маҳсулотлар ривожланган сари мижозлар ушбу молиявий маҳсулотлардан тўлақонли фойдаланиши учун уларни тушуниш ва улардан фойдаланиш кўникмаларини ривожлантиришга бўлган эҳтиёжи тобора кучайиб бормоқда (илгари ҳеч қачон эҳтиёж бу қадар юқори бўлмаган).

Молиявий саводхонлик қарор қабул қилиш жараёнини осонлаштиради ва молиявий хатоларга йўл қўймасликка ёрдам беради.

Манба: EJIF - European Journal of Islamic Finance (Европа ислом молияси журнали)

Изоҳ: молиявий технологияларнинг шиддатли даражада ривожланиши (электрон пуллар, хилма хил пул ўтказиш технологиялари, тўлов тизимлари, онлайн савдонинг ривожланиши ва ҳ.к.з.) ва шу билан бирга фирибгарлик технологиялари ва усулларининг ривожланиши биздан молиявий саводхонликни талаб қилади. Сўнгги пайтда фирибгарлар асосан нафақадаги инсонлар (улар кексалик туфайли сўнгги технологиялардан орқада қолишган) ва ёш болаларни ўз тўрларига илинтиришмоқда. Энди фирибгарлар сунъий тафаккур (СТ) ёрдамида инсоннинг овозини ўзлаштириб, унинг номидан унинг танишларига (фирибгарларнинг топшириғи билан СТ биринчи эҳтимолий “қурбонга” қўнғироқ қилиб, уни овозидан ҳамда унинг телефонидаги барча одамларнинг телефон рақамлардан нусҳа олиб/ўзлаштириб олади) алоқага чиқиб улардан молиявий ёрдам олишни йўлга қўйишмоқда. Хуллас, молиявий саводхонлик масаласига жиддий эътибор қаратмасак биз осонгина молиявий фирибгарларни қармоғига илинишимиз мумкин. Аллоҳ асрасин.

#қисқа_савол_жавоблар

ВАЪДАНИ БАЖАРМАСЛИК ГУНОҲМИ?

CАВОЛ: Кимгадур бирон нарсани (пул)ни ваъда қилиб ёки бугун тайёр бўлади деб айтилган вақтга қилиб бера олмасам, айтган гапимни устидан чиқа олмасам, бунинг ҳукми қандай бўлади? Жавоб учун олдиндан раҳмат.

ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Мусулмон киши ҳаром бўлмаган бирор ишга ёки нарсага ваъда берса, ваъдасини устидан чиқишга имкон қадар ҳаракат қилиши лозимдир. Бирор киши ваъдасини устидан чиқиш ниятида ваъда бериб, бирор (жўяли) узр сабабли ваъдасини бажара олмаса, гуноҳкор бўлмайди.

عن زيد بن أرقم عن النبي صلى الله عليه وسلم قال إذا وعد الرجل أخاه ومن نيته أن يفي له فلم يف ولم يجئ للميعاد فلا إثم عليه. (رواه أبو داود)

Зайд ибн Арқам розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам “Киши биродарига ваъдасига вафо қилиш ниятида ваъда берса, лекин ваъдасига вафо қила олмаса, ваъдалашган жойга кела олмаса, у кишига гуноҳ йўқ”, дедилар. (Имом Абу Давуд ривояти)

Аммо, ваъдани бажаришда сусткашлик қилса ёки бажармаслик ниятида ваъда берса-ю ваъдасини бажармаса, қаттиқ гуноҳкор бўлади. Чунки ваъда бериб, узрсиз уни бажармаслик шаръан ҳаром иш бўлиб, мунофиқлик аломатидандир (“Мирқот ул-Мафотиҳ” китоби). Валлоҳу аълам.

Манба: Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво ҳайъати

"Ислом молияси"дан қўшимча изоҳ: бугунги кунда жамиятда ваъдабозлик ва ваъдага вафо қилмаслик авж олган. Бу муаммо айниқса молиявий муносабатларда жуда кўп муаммоларга сабаб бўлмоқда. Иккита ибодатли (сиртдан қараганда) инсон бир бирига берган ваъдасига жиддий сабабсиз вафо қилмаслиги оддий хол бўлиб қолди. Ислом молия муассасалари мушорака ва музораба каби шерикчиликка асосланган молиявий битимларни эмас, асосан муробаҳа каби нархи ва шакли анъанавий кредитларга ўхшаган қиммат насия савдо битимларидан фойдаланишига ҳам жумладан шу иллат сабабчи, чунки шерикчилик битимига киришиш учун томонлар ишончли бўлиши, бир бирига берган ваъдасига жиддий қараши, ўзаро муносабатларда ишонч ва омонатдорлик юқори даражада бўлиши лозим.