Ислом молияси | Islom moliyasi

#эслатма

Пул айрибошлаш ва рибо

Ҳар хил жинсдаги пул бирликларини алмаштиришда (масалан $ни сўмга) биринчи томон пул ($)ни бериб, бир қанча вақтдан кейин ва бошқа жойда иккинчи томондан ўшанга мос бошқа пул бирлиги (сўм)ни олиши мумкин эмас, чунки бу рибо ҳисобланади. Рибо бўлмаслиги учун айирбошлаш бир вақтнинг ўзида амалга оширилиши керак.
Валлоҳу аълам!

Муҳаддислар Молик ибн Авс розияллоҳу анҳудан ушбу мавзуга доир воқеани қуйидагича ривоят қилишган:
Молик ибн Авс розияллоҳу анҳунинг юз динор тилла пули бор экан. Уни кумуш пул, яъни дирҳамга алмаштиришга ҳожатлари тушиб, «Ким алмаштиради?» деб, одам излаганлар. Ана шунда у кишини Толҳа ибн Убайдуллоҳ розияллоҳу анҳу ўз ёнларига чақириб, пулни алмаштириб беришга тайёр эканликларини айтганлар. Икковлари баҳолашиб, бир нархга келишганлар. Молик ибн Авс юз динор тиллани Толҳа ибн Убайдуллоҳга берганлар. У киши тилла пулларни олиб, қўлларида айлантириб туриб, «Хазиначим ўрмондан келса, дирҳамларни сенга бераман», деганлар. Бу гапларни эшитиб турган Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу Молик ибн Авсга «Толҳадан ажрамай тур, хазиначиси келиб, сенга дирҳамларни бергандан кейингина ажраб кетсанг бўлади. Бўлмаса, муомалангиз рибога айланиб қолади», деган маънодаги гапни айтганлар.

✅ @IslomMoliyasi канали

#қисқа_савол_жавоблар

Ассалому алайкум, қуйидаги савол-жавоб давлат ва жамиятни ноҳақлик ва адолатсизликни ривожлантириш орқали илдизига болта урадиган иллат – порахўрликка қарши курашиш усули ҳақида экан, шу сабабли уни сизларининг эътиборингизга ҳавола қилишга қарор қилдик.

Пора
Ассалому алайкум!
Мен порага олинган баҳонинг стипендияси харом эканлигини билдим. Лекин шундай вазиятлар бўладики ўзимиз лойиқ бўлган баҳога пул ёки бирор бошқа нарса бериб ўша баҳони олишга мажбур бўламиз. Бундай ҳолатлар кам бўлсада учраб туради. Кўпчилик талабалар "устоз"лар сўраганини бериб тинчгина баҳосини олиб кетишни маъқул кўради. Баъзиларни эса бу нохақликка қарши курашиш учун тоқати ҳам қуввати ҳам етмайди. Шундай талабаларга қандай йўл тутишни маслаҳат берасиз?

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф роҳимаҳуллоҳ:
Пора бермасликни, ҳукумат идораларига айтиб порахўрларни ушлашда ёрдам беришни маслаҳат бераман.*
_________________
*ушбу маслаҳат қуйидаги ҳадисларга мувофиқ дейиш мумкин:
1. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳукмда пора берувчини ва пора олувчини лаънатладилар».
(Термизий ва Аҳмад ривоят қилишган).

2. Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Сиздан ким бир мункар ишни кўрса, қўли билан қайтарсин, агар қодир бўлмаса, тили билан қайтарсин, агар қодир бўлмаса, дили билан қайтарсин, ана ўша энг заиф иймондир», дедилар».

МОЛ ВА ҚЎЙ САВДОСИ

Ассалому алайкум!
Мен қорамол (яъни мол ва қўй) савдоси билан шуғулланаман, баъзида шундай холатлар бўлади шу куни сотиб олинган мол ёки қўйни шу кунни ўзида сотишга тўғри келади сабаби тирикчилик, лекин баъзи ёши катталар бу иш яхши эмас мол ёки қўйни сотиб олгандан кейин, хеч бўлмаганда бир кун уйда туриши керак яъни бир марта овқатини уйда бериш керак дейишади. Шу гаплар динимизда борми?

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф роҳимаҳуллоҳ:

Алдамчилик, ёлғон аралашмаса, бир нарсани сотиб олгандан ва қабз қилгандан кейин сотса бўлаверади.

Манба: https://savollar.islom.uz/

Изоҳ: мол-қўйларни бошқа бировга сотишдан олдин уни уйга олиб кетиб ҳеч бўлмаса бир кун боқиш керак деган гаплар асоссиз эканлигини Шайх хазратларининг ушбу жавобларидан кўрсак бўлар экан. Зеро, мол-мулк эгалиги сотиб олган томонга ўтиши биланоқ (ўша нарсани) бошқа бировга сотиб юборишда муаммо йўқ.
Тўғри, баъзи нарсаларни, масалан ҳалол акцияларни эгалиги тўлиқ харидорга ўтиши учун бир кун (24 соат) вақт керак бўлади, чунки бу эгаликни расмийлаштириш учун кетадиган вақт ҳисобланади. Лекин бу мол-мулкка нисбатан жисмоний эмас, балки ҳуқуқий эгалик кучга кириши билан боғлиқ алоҳида масала.

Тиллани насияга сотиш мумкинмас, лекин...

Ҳакима опа тилла узугини тилла дўконга сотиш учун олиб чиқди, тиллафуруш дўкончи, “майли опа шу узукни мен сиздан насияга сотиб оламан, пулини 10 кундан кейин бераман” деган таклиф берди. Бироқ, Ҳакима опа бундай қилиш мумкин эмас, чунки тиллани насияга сотишда рибо содир бўлади, деб узукни насияга сотишга рози бўлмади. Шунда, дўкончи, “майли унда мен сизга шу тилла узукни сотиб бераман”, деди ва бу хизмати учун Ҳакима опадан ҳақ сўради. Ҳакима опа рози бўлди. Шу бўлган иш тўғрими?

💬 Жавоб:
Ҳа, тўғри, чунки тиллафуруш дўкончи биринчи ҳолатда тилла узукни Ҳакима опадан насияга сотиб олмоқчи бўлди. Иккинчи ҳолатда эса, у узукни Ҳакима опанинг вакили сифатида ҳақ эвазига сотиб беришга келишди. Динимизда муайян тақиқлар бор, лекин муаммоларнинг ечимлари ҳам бор.

©Манба-асос: https://savollar.islom.uz/s/193346

↗️ @IslomMoliyasi канали

#мулоҳаза

Битим ва келишувларни ёзма қилишнинг аҳамияти

Шартнома/битим ва келишувлар ёзма ва оғзаки бўлиши мумкин, лекин ёзма қилишни қатъий равишда (инглиз тилида “strongly”) маслаҳат берамиз, чунки ҳар қандай иқтисодий-молиявий муносабат пул билан боғлиқ, пул эса ўзбекни гапи айтганда “жигардан” бўлади. Демак, иқтисодий-молиявий муносабатларда юзага келиши мумкин бўлган ҳар қандай тушунмовчилик томонлар ўртасида зиддият чиқишига олиб боради ва буни биз ҳаётда кўп кузатяпмиз. Нафақат каттароқ пул тикилган бизнес шерикчилик, балки уйимизда оддийгина таъмирлаш ишлари учун уста ёллаганимизда келишув томонлар учун аниқ/тушунарли бўлмаганлиги учун ўртада турли келишмовчиликлар келиб чиқади. Қарз олди-бердиси-ку сўнгги пайтларда асосан муаммо билан тугаяпти, чунки кўпчилигимиз бу ишни ҳам ёзув-чизув қилмасдан амалга оширяпмиз.

Шартнома/келишув ёзма бўлганда шундай тушунмовчилик ва зиддиятлар келиб чиқиш эҳтимоли жиддий равишда камаяди.
Ислом уламолари «ояти мудояна», яъни «қарз олди-бердиси ояти» деб атайдиган Бақара сурасининг 282-оятида Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

«Эй иймон келтирганлар! Маълум муддатга қарз олди-берди қилсангиз, уни ёзиб қўйинглар. Орангизда бир котиб уни адолат билан ёзсин. Ҳеч бир котиб Аллоҳ билдирганидек қилиб ёзишдан бош тортмасин. У ёзсин, ҳақ зиммасига тушган киши эса айтиб турсин, Роббига тақво қилсин ва ундан ҳеч нарсани камайтирмасин. Агар ҳақ зиммасига тушган киши эсипаст, заиф ёки айтиб тура олмайдиган бўлса, унинг валийси адолат билан айтиб турсин. Эркакларингиздан икки кишини гувоҳ қилинг. Агар икки эр киши бўлмаса, ўзингиз рози бўладиган гувоҳлардан бир эр киши ва икки аёл киши бўлсин, икковидан (аёллардан) бири адашса, бири бошқасининг эсига солади. Чақирилган вақтда гувоҳлар бош тортмасинлар. Кичик бўлса ҳам, катта бўлса ҳам, муддатигача ёзишингизни малол олманг. Мана шу Аллоҳнинг ҳузурида адолатлироқ, гувоҳликка кучлироқ ва шубҳаланмаслигингиз учун яқинроқдир. Аммо ораларингизда юриб турган нақд савдо бўлса, ёзмасангиз ҳам сизга гуноҳ йўқ. Олди-сотди қилганингизда гувоҳ келтиринг, котиб ҳам, гувоҳ ҳам зарар тортмасин. Агар (аксини) қилсангиз, албатта, бу фосиқлигингиздир. Аллоҳга тақво қилинглар, Аллоҳ сизга илм берур. Аллоҳ ҳар бир нарсани билувчи Зотдир».

Пул аралашган ҳар қандай келишувни ёзма равишда қилишга жиддий эътибор қаратинг ва шу билан ўзингизни турли эҳтимолий муаммолардан ҳимоя қилинг. Кўпчилигимиз жанозаларда иштирок этамиз ва жаноза пайтида имом домла марҳумнинг меросхўрларига мурожаат қилиб, “агар кимдир хат-ҳужжат билан келса, марҳумнинг қарзи/олди-бердисини адо қилишни зиммангизга оласизми” дейди. Ушбу мурожаатдаги эътибор қилишимиз керак бўлган жойи ҳам “хат-ҳужжат билан келса” деган жумладир.

Агар марҳум хат-ҳужжат қилмаган бўлса, у ҳолда у ўз меросхўрларини мол-мулкдан маҳрум қилган бўлиши (агар унга қарз бўлишса) ёки ўзи танг ҳолатда қолиши мумкин (агар унинг ўзининг қарзи қолган бўлса), чунки Самура разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Набий саллаллоҳу алайҳи васаллам бир кишининг жанозасида ҳозир бўладилар ва: “Бу ерда фалон қавмдан ким бор?”, – дейдилар. Бир киши: “Мен борман”, –деди. Шунда У Зот: “Соҳибингиз қарзи туфайли жаннатдан тўсилиб турибди”, – дейдилар (Имом Аҳмад ривояти).

Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, пул аралашган ҳар қандай келишувни ёзма равишда қилишга жиддий эътибор қаратинг ва шу билан ўзингизни турли эҳтимолий муаммолардан ҳимоя қилинг.

✅ @IslomMoliyasi канали

Ассалому алайкум!
Кеча қўйилган насия савдо ҳақидаги тест савол-жавобга 47 фоиз обуначи нотўғри жавоб берган ва албатта жуда ачинарли ҳол. Зеро, бир неча йилдан бери биз насия савдо, хусусан муробаҳа, мусавама, тақсит каби мавзуларда жуда кўп мақола, маълумот, савол-жавобларни телеграм саҳифамиз (@IslomMoliyasi) ва сайтимизда (https://islommoliyasi.uz/uz/) қўйганмиз. Обуначиларимизга телеграм саҳифамиз ва сайтимизга кириб калит сўзларни (насия савдо, муробаҳа, мусавама, тақсит...) қидирувга бериб аввал бу мавзуда қўйилган мақола ва маълумотларни ўқиб чиқишни маслаҳат берамиз. Мусулмон инсон ўз динининг талабларини, айниқса муомалот, яъни бошқа инсонлар билан иқтисодий-молиявий муносабатларга оид шариат қонун қоидаларини билиши керак, акс ҳолда рибога ёки ботил (бекор) ва фосид (нотўғри, нўқсонли) амалиётларги киришиб қолиши ва зиммасига ўзи билмаган ҳолда оғир гуноҳларни олиши мумкин. Маълумки, маълумот турганда уни ўқиб ўрганмасдан, “мен буни билмасдим” дейиш савол-жавобни енгиллаштирмайди.

Қўйилган тест савол-жавобга келадиган бўлсак, нотўғри жавоб берган обуначиларимиз асосий қоидани, яъни НАСИЯ САВДО ҲАМ ХУДДИ НАҚД САВДО КАБИ эканлигини билишмайди ёки буни эътиборсиз қолдиришган. Насия савдо асосида мол сотиб олган шахс, ўша молни пулини ҳали (тўлиқ) бермаган бўлса ҳам, сотувчи билан ийжоб (таклиф) ва қабул асосида олди берди қилиши биланоқ молнинг эгалиги унга ўтади ва у молни истаганича тасарруф қилиш ҳуқуқига эга бўлади.
Шу билан бирга, агар сотувчи қимматроқ молини насияга сотаётган бўлса, у ҳолда у бундай битим билан боғлиқ таваккалчилик хатарини камайтириш учун сотаётган молини гаровга олиши мумкин. Бу ҳолатда харидор молни тўлиқ эгаси ҳисоблансада, мол гаровдалиги учун (пулини тўлиқ тўлаб бўлмагунча) уни бошқа бировларга сотолмайди. Агар харидор тўловга қийналиб қолса, у ҳолда у ўша сотиб олинган молни гаровга олган сотувчи билан келишиб учинчи томонга сотиб молнинг пулини сотувчига бериши бериши мумкин. Агар бунда сотувдан тушган пул насияга олинган мол бўйича қарзни ёпишга етмаса, харидор яна пул топиб қарзни ёпиши керак бўлади. Валлоҳу аълам.

Ассалому алайкум ҳурматли обуначилар. Техник сабабларга кўра ушбу маълумотнинг тўлиқ матни боғланган ҳавола кўринмай қолибди, хозир бу техник муаммони бартараф этдик. Энди бемалол маълумот-мақолани ҳавола орқали очиб, унинг тўлиқ матнини (сайтимизда) ўқишингиз мумкин.

AAOIFIнинг 9 рақамли Шариат меъёри: Ижара ва эгалик билан якунланувчи ижара

6.4. Ижара ёки эгалик билан якунланувчи ижара шартномасида, ижарачи белгиланган муддатда ижара тўловларини кечиктирган тақдирда, муайян белгиланган пул маблағини ёки ижара тўловининг маълум бир фоизини хайрия қилиш мажбуриятини ўз зиммасига олиши мумкин.
Бундай хайрия маблағлари муассасанинг шариат қўмитаси билан келишилган ҳолда фақатгина хайрия мақсадларига йўналтирилиши лозим.

Инглиз тилида:

6/4 It may be provided in the contract of Ijarah or Ijarah Muntahia Bittamleek that a lessee who delays payment for no good reason undertakes to donate a certain amount or percentage of the rental due in case of late payment. Such donation should be paid to charitable causes under the co-ordination of the Institution’s Shari’ah Supervisory Board.

Рус тилида:

6.4 Договором аренды или аренды с последующей передачей права собственности может быть предусмотрено, что клиент-арендатор, затягивающий с оплатой арендных платежей в установленный срок, обязуется сделать пожертвование на определенную фиксированную сумму или величину в процентном отношении к арендной плате. Такое пожертвование должно быть направлено на благотворительные цели по согласованию с шариатским надзорным комитетом учреждения.

✅ @IslomMoliyasi канали