Iqtibosnoma

Atrofimizda deyarli hamma insonlar jamiyat belgilab bergan mezonlar asosida hayot kechirmoqda. Hammaning kuni deyarli bir xil, uygʻonadi, ishga boradi, uyga qaytadi. Zohirimiz bir xil boʻlishiga qaramay botinimizda oʻz "men"imiz yashaydi. Ammo uni hamma ham topa olmaydi. Shuning uchun ham hozirda jamiyatning aktual mavzusi "dunyo qarashning torligi", "shaxsiy va sogʻlom fikrlarning yoʻqligi" boʻlib kelmoqda. Inson oʻz "men"ini qanday topadi?
Ushbu savolga duch kelishim bilan Yunus Emroning quyidagi sheʼri hayolimga keladi:
Sevarman men seni jondan ichkari,
Yoʻlim kechmas bu arkondan ichkari.
Meni menda dema, menda emasman.
Bir men bordir menda, mendan ichkari.
Qayga boqar ersam, unda erursan.
Seni qanday qoʻyam, mendan ichkari.
U bir dilbardirur, yoʻqdir nishoni.
Nishon boʻlurmi , nishondan ichkari.
Meni mendan soʻrma, menda emasman.
Suratim boʻsh erur, toʻndan ichkari.
Meni mendan olganga yetmas qoʻlim.
Qadam kim bosar, sultondan ichkari.
Tajalidan nasib etdi, kimiga
Kimining maqsudi undan ichkari
Kima diydor kunidan shulʼa tegsa
Uning shulʼasi bor kundan ichkari.
Muhabbating meni mendan olibdur,
Na shirin dard bu darmondan ichkari.
Shariat tariqat yoʻldir yurganga,
Haqiqat maʼrifat undan ichkari
Sulaymon qush tilin bilur dedilar,
Sulaymon bor Sulaymondan ichkari.
Unutdim din diyonat qoldi mendan,
Bu ne mazhabdur dindan ichkari.

Inson oʻzini anglashi uchun avvalo yaratuvchini tanishi zarur. Alloh taolo hech bir qavmni oʻzi oʻzgarishga harakat qilmaguncha Nafslarni oʻzgartirmagancha isloh qilmaydi. Inson kamolot sari harakat qilar ekan oʻzligini topib boradi. Alisher Navoiy: "Dunyoga kelib kamolot kasb etmaslik hammomdan yuvinmay chiqishlikdek gap",- degan edi. Albatta, dunyoga kelib oʻzini topmay, nima uchun kelganini bilmay oʻtib ketishi achinarli bir holat.
Nafsning muolajasi razil va yomon axloqdan uni poklab, fazilat va go'zal axloqni nafsga jalb etish bilan amalga oshadi. Badan muolajasida ham to illatlar tanadan butkul yo'qotilmagunicha, to'la sihhatga erishib bo'lmaydi. Inson mizojining aslida mo'tadillik hukmron. Faqat tashqi ta'sirlar tufayli bu moʻtadillik buziladi. Shuningdek, har bir inson toza fitrat bilan mo'tadil holda tug'iladi. Odat va ta'lim ta'sirida razilliklarga o'rganadi. Bamisoli, badan avvalida komil yaratilmagani, balki oziqlar bilan tarbiyalanib voyaga yetgani kabi. Shunga o'xshab nafs ham kelajakda mukammallashish imkonini saqlagan holda noqis yaratilgan. Ha, nafs axloq tarbiyasi va ilm bilan oziqlanish ta'sirida komil bo'ladi.
Badandagi mo'tadillikni buzib, kasallikka sabab bo'luvchi illatlar o'zining ziddi bilan muolaja qilinadi. Masalan, sovuqligi oshgan xastaga mizoji issiq narsalar, issiqligi oshgan xastaga mijozi sovuq narsalar dori bo'ladi.
Shuningdek, qalb kasalligi bo'lmish razillikni uning ziddi oliyjanoblik bilan, jahlni ilm bilan, baxillikni saxiylik bilan, kibrni tavozu' bilan, ochko'zlikni zo'rlab bo'lsa ham ishtahani tiyish bilan muolaja qilinadi. Albatta bu jarayonda kishi bir ustoz tutishi zarur hisoblanadi. Nafsini toʻgʻri yoʻlga solgan inson albatta oʻzligini topadi, bu meni fikrim.

* * *
Мен ҳам интизорман, мен ҳам мунтазир,
Мен ҳам дийдорингга муштоқман ҳануз.
Мен ҳам телба эдим, аммо беназир,
Мен ҳам ошиқ эдим, ушшоқман ҳануз.

Менинг ҳам лоларух майдир ичганим,
Менга ҳам тор келди осмон учгани,
Ҳамма ошиқлардек мен ҳам бир ғани,
Ҳамма ошиқлардек қашшоқман ҳануз.

Эски бир жунунга доирман ҳамон,
Севги саҳросида сойирман ҳамон,
Суюк сўз тўкилган шоирман ҳамон,
Куюк бўз тўкилган машшоқман ҳануз.

Бир йигит умрини сипқорган ўғул,
Бир аёл сочини қорга кўмган ғул,
Бир малак тушларин зийнатлаган гул,
Бир пари пойига тушоқман ҳануз.

Жоҳиллигим аён, оқиллигим рост,
Забонимни ёқар айтилмаган роз,
Кўзинг уммонида хасман сарафроз,
Алвон дудоғингда титроқман ҳануз.

Кўклам андалибдан наво келтирди,
Кузак ҳазин тусли сафо келтирди,
Фалак руҳқушимга ҳаво келтирди...
Тупроқман... тупроқман... тупроқман ҳануз.

© Мансур ЖУМАЕВ

Мулки бақодан келмишам,
Фоний жаҳонни найларам?
Мен дўст жамолин кўрмишам,
Ҳури жинонни найларам?

Юнус Емро

!

Mushohadasiz mutolaa — puch!
Mutolaasiz mushohada — yovuz kuch!

Konfutsiy

Yolgʻizlik chorami?

Yoʻq albatta agarda yolgʻizlik chora boʻlganda Alloh taolo Momo Havoni yaratmas edi. Inson doimo kimgadir muhtoj boʻladi. Yaqinlarga, oilasiga, doʻstlariga, ustozlariga. Hamma vaqt har ishda sheriklik bilan hamjihatlikda qilingan ish, yolgʻizlikda qilingan ishdan koʻra yaxshiroq natija beradi. Oddiygina ibodatni olaylik. Ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Jamoat namozi yolgʻiz (oʻqilgan) namozdan, yigirma yetti daraja ortiqdir", dedilar.

Lekin shunday davrlar boʻladiki, yolgʻizlik malham . Qanday yolgʻizlik deyilsa, albatta Alloh bilan banda orasidagi yolgʻiz suhbat. Oʻzni taftish qilib, hayotini, amallarini tahlil qilish uchun eng yaxshi fursat yolgʻizlik. Kelgusi qadam , tahlilda topilgan xatolarni bartaraf etishda esa albatta bir ustoz bilan hamkorlikda ishlansa, natijasi aʼlo boʻladi.
Agarda inson atrofidagi muhit uni yomonlik sari boshlayotgan boʻlsa, uni tubanlashtirayotgan boʻlsa, tezda bu muhitni tark etgani yaxshi. Qiyomatga yaqin insonlar yolgʻiz oʻzlari togʻlarga chiqib ketishadi deyishlari ham bejiz emas.
Xulosa qilib aytganda, muvozanatni topmoq kerak. Paygʻambarimizdan oʻrnak olishimiz zarur. Ular koʻp vaqtlarini sahobalar bilan ahli oilalari bilan oʻtkazardilar. Lekin ularga ilk vahiy kelgan chogʻni ham eslaylik, ular qanday holda edilar, yolgʻiz oʻzlari gʻorda taffakur qilgan holatda edilar. Muvozanatni topgan inson, Komil inson...

Assalamu alaykum shu kungacha kanalga oʻzimga sevimli boʻlgan, menga oyna tutgan, va qaysidir jabhadan meni oʻzgartirgan iqtiboslar joylar edim. Endi bu sahifaga oʻzimning koʻplab mavzular boʻyicha fikrlarimni tashlashga ham qaror qildim.
Quyida ulardan birini oʻqishingiz mumkin.👇

Men hech qachon odamlar kabi ulgʻaymayman, men birdan boladan oq sochli cholga aylanib qolaman.

©Franz Kafka