Narx: Talab va Taklifning Muvozanati
Bozor iqtisodiyotida narx talab va taklifning o‘zaro ta’siri natijasida shakllanadi. Talab iste'molchilarning muayyan mahsulot yoki xizmatga bo‘lgan ehtiyojini ifodalaydi, taklif esa ishlab chiqaruvchilarning bu ehtiyojni qondirishga tayyorligini anglatadi.
Agar talab yuqori bo‘lsa va taklif yetarli darajada bo‘lmasa, narx oshadi. Aksincha, taklif ortib, talab pasaysa, narx tushadi. Bu jarayon bozorning o‘z-o‘zini boshqarish mexanizmi bo‘lib, erkin iqtisodiyotning asosiy tamoyillaridan biridir.
Narxni sun'iy ravishda belgilash esa ko‘pincha bozor muvozanatini buzadi. Masalan, agar davlat narxni pasaytirib qo‘ysa, bu mahsulot tanqisligiga olib keladi. Agar narxni oshirib qo‘ysa, ortiqcha taklif vujudga keladi. Shu sababli, talab va taklifning erkin harakati bozorni samarali boshqarishning eng yaxshi usuli hisoblanadi.
Erkin narx mexanizmi nafaqat bozordagi resurslarni samarali taqsimlashga yordam beradi, balki iste'molchilar va ishlab chiqaruvchilar uchun adolatli sharoit yaratadi. Davlatning roli esa shaffoflikni ta’minlash va bozor qoidalarining bajarilishini nazorat qilishdan iborat bo‘lishi lozim.
Bozor iqtisodiyotida narx talab va taklifning o‘zaro ta’siri natijasida shakllanadi. Talab iste'molchilarning muayyan mahsulot yoki xizmatga bo‘lgan ehtiyojini ifodalaydi, taklif esa ishlab chiqaruvchilarning bu ehtiyojni qondirishga tayyorligini anglatadi.
Agar talab yuqori bo‘lsa va taklif yetarli darajada bo‘lmasa, narx oshadi. Aksincha, taklif ortib, talab pasaysa, narx tushadi. Bu jarayon bozorning o‘z-o‘zini boshqarish mexanizmi bo‘lib, erkin iqtisodiyotning asosiy tamoyillaridan biridir.
Narxni sun'iy ravishda belgilash esa ko‘pincha bozor muvozanatini buzadi. Masalan, agar davlat narxni pasaytirib qo‘ysa, bu mahsulot tanqisligiga olib keladi. Agar narxni oshirib qo‘ysa, ortiqcha taklif vujudga keladi. Shu sababli, talab va taklifning erkin harakati bozorni samarali boshqarishning eng yaxshi usuli hisoblanadi.
Erkin narx mexanizmi nafaqat bozordagi resurslarni samarali taqsimlashga yordam beradi, balki iste'molchilar va ishlab chiqaruvchilar uchun adolatli sharoit yaratadi. Davlatning roli esa shaffoflikni ta’minlash va bozor qoidalarining bajarilishini nazorat qilishdan iborat bo‘lishi lozim.