Greening the Economy

Uydan turib ishlashning ijobiy taraflari

Pandemiya tufayli juda ko’plab offis ishchilari ish tartibida keskin o’zgarish sodir bo’ldi: endi ishchilar ish kunlarining 2-3 kunini uydan ishlab sarflay boshlashdi.

Yaqinda ayrim kompaniyalar ishchilarini yoppasiga offisga qaytishga majbur qilgani fonida Stenford universiteti professori Nikolas Blum uydan turib ishlashning iqtisodiy o’sishga qanday hissa qo’shishi haqida qiziqarli maqola yozibdi (U bu mavzuda tadqiqot ham qilgan ekan).

Uydan turib ishlash darajasi bugungi kunda pandemiyadan avvalgi davrga nisbatan 5 barobar yuqori.

Klassik tadqiqotlarga ko’ra, iqtisodiy o’sish ishchi kuchi, kapital va mahsuldorlik o’sishi natijasida sodir bo’ladi. Uydan turib ishlash esa bu uchala omilga ham ijobiy ta’sir qilib, iqtisodiy o’sishga o’z hissasini qo’shmoqda.

Ishchi kuchiga qanday ta’sir qiladi?

Ishchilar o’rtasidagi so’rovnomaga ko’ra, gibrid (2-3 kun uydan, 2-3 kun offisdan) ishlash tartibi ishchi oyligining 8%ga o’sishiga teng ekan. Chunki, o’rtacha offis ishchisi 45 soatini offisda sarflasa, o’rtacha 8 soat yo’lga sarflaydi. Agar gibrid ishlansa taxminan 5 soat vaqti tejalishi mumkin.

Uydan ishlash ko’pchilikni o’ziga tortadi va ishlash xohishi bo’lmagan odamlarda ham xohish uyg’otib, ishchi kuchi ta’minotini yaxshilaydi.

Bundan tashqari, uydan ishlash imkoniyati mavjudligi yaxshi kadrlar topishni osonlashtiradi. Korxonalar faqat mahalliy aholidan emas, butun dunyodan eng yaxshilarini jalb qila oladi.

Yana bir so’rovnomaga ko’ra, uydan ishlash farzandlar soniga ham ijobiy ta’sir qiladi, chunki ota-onalarga bu bolalariga g’amxo’rlik qilishga ko’proq imkon beradi.

Kapitalga qanday ta’sir qiladi?

Bugungi kunda katta shaharlar markazlarining 50%ini offis binolari egallagan. Uydan ishlash natijasida esa offislarga bo’lgan talab kamayadi va offislar o’rnini turarjoylar egallab, ko’chmas mulklar narxlari arzonlashadi.

Uydan ishlash boshlanganidan beri transportdan chiqadigan zaharli gazlar miqdori ham kamaygani aniqlangan, shuningdek, yo’llardagi tirbandliklar miqdorida ham ijobiy o’zgarish kuzatilgan.


Tadqiqotga ko’ra, gibrid ishlash tarzining mahsuldorlikka ta’siri ham sezilarli. Sekinlashib borayotgan mahsuldorlik o’sish darajasini sun’iy intellekt va gibrid ish tizimi yana tezlatishi mumkin.

Yaxshiroq tushunish uchun to’liq maqolani o’qib chiqing: https://www.imf.org/en/Publications/fandd/issues/2024/09/working-from-home-is-powering-productivity-bloom

@green_econ

Yaxshi yangilik:

https://t.me/bankers_uz/5414

Qiziq tadqiqot qilishgan ekan:

https://t.me/musofir_iqtisodchi/79

Urganch davlat universiteti professorining “O‘zbekiston Respublikasida aholining raqamlashtirish darajasi to‘g‘risidagi so‘rovnoma”sida ishtirok etib foydali tadqiqotga o’z hissangizni qo’shing (3 daqiqa):

https://forms.gle/TarTNBNxtaW2arSw7

Juda qiziq suhbat:

https://youtu.be/RjLelAma-p4?si=i_aryXwUJD2sw-gq

O’ylab qaralsa, iqlim o’zgarishi va boshqa atrof-muhit muammolarining sabablari haqida gapirilganda, asosan, sanoat ishlab chiqarishi tufayli keladigan oqibatlariga urg’u qaratiladi.

Lekin, iqlim o’zgarishining dunyodagi eng ahmoqona va yirik sabablaridan biri bu urushlar va harbiy sanoat. Bu bitkoindan ham ahmoqonaroq.

Hisob-kitoblarga ko’ra, urushlar va harbiy sanoat jami issiqxona gazlarining 5.5%iga sababchilik qiladi. Agar buni davlatlar hisobiga to’g’ri keladigan emissiyalarga qiyoslasak, atmosferaga eng yirik emissiya qiluvchi 4ta davlatdan biri bo’lar edi.

Boshqa sanoat mahsulotlari hech bo’lmaganda bugun uchun qiymat yaratishyapti (iqlim o’zgarishiga hissa qo’shsa-da). Bitkoin odamlar farovonligiga hech qanaqa hissa qo’shmasa-da, iqlim o’zgarishiga yirik sababchi bo’lyapti. Urushlar esa bugun odamlar va sayyoraga zarar keltiryapti, iqlim o’zgarishiga qo’shgan hissasi tufayli esa ertaga kelajak avlodga ham zarar keltiryapti.

@green_econ

O’tgan yili bir voqea bo’lgandi. Kechqurun ayollarni ovqatlanish joyiga kiritmasdan, “ichki tartib qoidamiz shunaqa”, degan tadbirkor qonuniy javobgarlikka tortilgan edi va bu ko’pchilikka saboq bo’lgan edi. LinkedIn tarmog’ida keng muhokamalarga sabab bo’layotgan bu holat ham o’tgan yili sodir bo’lgan voqeaga o’xshash, lekin undan ancha jiddiy.

Agar tegishli idoralar vaziyatni o’rganib chiqib, qonunga binoan ish tutmasa bu davlatimizni “double standartchi” – ikki yuzlamachi qilib ko’rsatib qo’yadi.

O’tgan yili tadbirkor, adashmasam, uzr so’rab chiqqandi (to’g’rirog’i so’rattirishgan). Ko’ramiz, bu holatda nima bo’larkin.

Davlatimiz rivojlanishi uchun inklyuziv iqtisodiy va siyosiy institutlar kerak. Odamlarni jinsiga va diniga qarab diskriminatsiya qilish inklyuzivlikka teskari harakat, shuning uchun ikkala holatni ham qoralayman.

@green_econ

Sun’iy intellekt bizni ishsiz qoldiradimi, yo’qmi, bilmadim-u, lekin ish bilan ta’minlashi mumkin

Bonn shahrida joylashgan IZA (Institute of Labor Economic) xodimlari o’tkazgan tadqiqotga ko’ra, sun’iy intellekt kapitaliga ega bo’lish bo’sh ish o’rniga ariza topshirgan nomzodning intervyu bosqichiga tanlanish ehtimolini sezilarli darajada oshirarkin. Tadqiqot muallifi Nik Draydakis o'z ilmiy ishida yangi tushunchani kiritgan - Sun’iy intellekt kapitali (AI Capital). U ishchining sun’iy intellekt bo’yicha bilimi, ko’nikmalari va SI’ni tushunish tufayli keladigan potensial mahsuldorligini o’z ichiga oladi.

Muallif qiziq eksperiment o’tkazgan: u 4 ta iqtisodiyot yo’nalishi talabalarining (2ta erkak, 2ta ayol) rezyumelarini 1300dan ortiq xususiy sektor korxonalariga boshlang’ich darajadagi ish o’rinlari (entry level positions) uchun yuborib chiqqan. Talabalarning hammasi bir xil kursda o’qishadi va profillari bir-birinikiga juda o’xshash, lekin faqat har bir juftlikdan bittasining cover letter’ida ular o’qigan “AI in Business” kursiga urg’u qaratilib ketilgan.

Natijalar esa ajoyib. O’z ish arizalarida o’zlarining SI kapitali haqida yozgan talabalarning ish intervyusiga taklif qilinish ehtimoli boshqa talabalarnikidan 22.7%ga ko’p bo’lib chiqqan, ya’ni sun’iy intellekt kapitaliga ega bo’lgan nomzodlar oddiy nomzodlardan 22.7% ko’proq intervyu taklifi olishgan. Yirik kompaniyalar esa yanayam ko’proq talab bildirishgan, ular SI kapitaliga ega talabalarga 35.9% ko’proq ish intervyusiga taklif berishgan. Bundan tashqari, SI kapitaliga ega nomzodlar ko’proq yuqori maoshli ish intervyulariga taklif qilingan, ya’ni oddiy nomzodga taklif qilingan ishlardan o’rtacha 10.5% ko’proq maoshli ishlarga.


Xulosa shuki, sun’iy intellekt tufayli bugungi zamon ish beruvchilarining nomzodlarga qo’yadigan talablari yana o’zgaryapti. Sun’iy intellekt kapitaliga ega bo’lish o’z mevasini beradi, ayniqsa, yirik kompaniyalarga ishga topshirganda.

@green_econ

Belgiyaning Antverpen va Italiyaning Piza universitetlarida Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti va Iqlim o’zgarishi bo’yicha tadqiqotchi bo’lib ishlaydigan Oybek aka Norboyev o’z yo’nalishi bo’yicha kanal ochib, qiziqarli mavzular haqida postlar yozib boryapti. Qiziqqanlar uchun a’zo bo’lishni va postlarini o’qib chiqishni tavsiya qilaman:

https://t.me/agricultural_economist