Файзбоғ (ТемурМалик)

Субсидия ва имтиёзлар солиқ тўловчилар елкасидаги юк

Апрель ойининг бошида Ўзбекистонда бюджет тақчиллиги, яъни, харажатларнинг даромадлардан ортиб кетиши рекорд даражага етгани маълум қилинди. Айни пайтга келиб, бюджет тақчиллиги ялпи ички маҳсулотга нисбатан 4 фоизни ташкил қилмоқда. Мана шундай вазиятда қайсидир соҳаларни қўллаб-қувватлаш учун фалон миллиардлик субсидияларни ажратиш қанчалик тўғри?

Масалан, 2023 йилда энергетикани субсидиялаш учун 1,1 млрд АҚШ доллари ажратилган. 1,1 млрд доллар! Субсидия аҳолига таннархидан паст қийматда газ ва электр энергиясини етказиб бериш ва бунинг натижасида юзага келган тафовут – камомадни қоплаш учун йўналтирилган. Бу маблағ ҳам халққа тегишли, нима учун биз уйида турли хил электр техникаларини ишлатадиган одамлар учун ўз чўнтагимиздан пул тўлаб боришимиз керак? Ҳар ким ишлатган миқдорига қараб пулини тўлаб юраверсин, шу баҳона одамларда электрни тежаш маданияти ҳам шаклланарди.

Энергетикага бозор механизмлари жорий қилиниши туфайли аҳоли электр ва газни таннархига яқин қийматда сотиб олади. Ўз-ўзидан, субсидиянинг катта қисми тўхтатилади. Тежалган маблағ инфратузилмани модернизация қилиш учун йўналтирилади. Эски электр кабеллари, трансформаторлар, газ қувурлари янгиланади. Энг муҳими, энергетикага хусусий секторни жалб қилиш имкони яратилади. Уйларимизда свет ўчиши билан боғлиқ муаммолар тамоман йўқолади. Ҳар ҳолда, агар иш тўғри йўлга қўйилса, реалликда айнан шундай натижа бўлиши лозим.

Сиз яна қандай паразит субсидияларни биласиз ва қайси бирлари бекор қилиниши керак, деб ҳисоблайсиз? Изоҳлар бўлимига ўз фикрларингизни ёзиб қолдиринг.

🔥@fayzboguz

Исроил Эронга жавоб зарбасини йўллади

Исроил Эрондаги объектга ракета ҳужуми уюштирди, дея хабар қилмоқда АBC телеканали америкалик расмийга таяниб.

Эрон нашрларининг ёзишича, Исфаҳон аэропорти яқинида портлашлар содир бўлган. Fars ахборот агентлиги маълумотларига кўра, портлаш овозлари Исфаҳон аэропорти ва 8-ҳарбий ҳаво кучлари базаси яқинида эшитилган.

"Эрон ҳаво ҳужумидан мудофаа кучлари Исфаҳон шаҳри ва яна бир қанча провинциялар осмонида иш олиб бормоқда", деб ёзади Mehr агентлиги.

Эрон оммавий ахборот воситаларининг хабар беришича, мамлакат ҳаво ҳужумидан мудофаа кучлари Исфаҳон осмонида бир нечта дронларни уриб туширган. Tasnim агентлиги Эроннинг Исфаҳон вилоятидаги ядро иншоотлари бутунлай хавфсиз ҳолатда эканлигини маълум қилмоқда.

"Кеча, 18 апрел куни Исроил АҚШни Эронга яқин 24-48 соат ичида зарба бериш нияти ҳақида хабар берди”, деб ёзади Bloomberg.

Нашрнинг қўшимча қилишича, АҚШ Исроилнинг Эронга ҳужумида иштирок этмаган, бироқ бу ҳақда огоҳлантирилган.

CNN америкалик мулозимга таяниб, Қўшма Штатлар Исроилнинг жавоб ҳужумини қўллаб-қувватламаганини хабар қилди.

🔥@fayzboguz

Кечаги пост изоҳлар бўлимида кенг муҳокамалар бўлиб ўтганини кузатдим. Шу ўринда яна ўша мавзуга қайтишни ва сизларга бир мантиқий савол билан юзланишни лозим топдим.

2023 йилга келиб Республика истеъмолчиларига етказиб берилган (20 млрд кВт.соат) электр энергиясининг қарийб 30 фоизи аҳоли хонадонларига тўғри келар экан. Хисоб китобларга кўра, ҳар бир хонадоннинг ўртача бир ойлик истеъмоли 220 кВт.соатни ташкил қилмоқда.

Жами аҳоли хонадонларининг қарийб 85 фоизи (6,4 млн) электр энергиясининг атиги 37 фоизини истеъмол қилади. Яъни ушбу хонадонларда ойига ўртача 300 кВт.соатгача электр энергияси сарфланади.

Қолган 15 фоиз (1,1 млн) хонадон эса аҳолига етказиб берилган умумий электр энергиясининг 63 фоизини истеъмол қилади. Чунки улар орасида ойига 1000 кВт.соат, 5000 кВт.соат ва ҳатто ундан ортиқ истеъмол қиладиган хонадонлар талайгина. Бундай хонадонларни аҳолининг ижтимоий ҳимояга мухтож қисми дейиш мумкинми? Улар субсидияланган тарифлардан фойдаланиши қай даражада тўғри эканлиги хусусида савол қўйилиши керак.

Ўзингиз уйда неччи киши яшайсиз ва ойига қанча электр сарфлайсиз? Жавобларингиз мен учун қизиқ.

🔥@fayzboguz

Сиёсатшуносликда асрларки қўллаб келинган бир жирканч тажриба бор - халқинг сендан норози бўлаётган бўлса, уни ўз атрофингда жипслаштириш учун уруш оч. Исроилда ҳам, Эронда ҳам халқ ўз ҳукуматидан норози, аҳоли қутбларга бўлинган. Шундай экан, уларнинг қўлловини олишнинг энг синалган йўлларидан бири - ташқи душман билан уруш олиб бориш. Лекин, икки ҳукумат ҳам икки ўт орасида қолган: уришса ҳам ютқазади, уришмаса ҳам.

Ибрат Сафо

🔥@fayzboguz

Ўзбекистон энергетика соҳасидаги жорий нарх сиёсати камбағалларнинг қашшоқлашиб, бойларнинг бойиб кетишига олиб келмоқда. Бу ҳақда иқтисодчи Беҳзод Ҳошимов айтиб ўтган эди.

"Энергетика компанияларига бозордан ташқари нархларни қўллаб-қувватлаш учун берилган миллиардлаб долларлик субсидиялар кўпроқ бойларга фойда келтиради", дея фикр билдирганди у.

Отабек Бакиров эса, энергетика тизими бозор қоидалари асосида ишламаса, ҳар қандай лойиҳадан пул ўзлаштириш приоритетга айланиши тўғрисида ёзган.

"Тубга қулаётган энергетика мамлакатимиз учун ундан ҳам оғир оқибатлар яратадиган сувсизлик хатарларини шу яшаётган кунларимизда реаллаштиради. Шунинг учун энергетикада тарифларни қайта кўриб чиқиш масаласига, нархларни эркинлаштиришга ва бозорга яқинлаштиришга бугуноқ киришилиши керак. Эртага жуда кеч бўлади", деганди bakiroo саҳифаси муаллифи.

Бундан ташқари, паст тариф сабаб энергетика компаниялари кўп миллиард доллар зарар кўради, уни ҳам давлат тўлаб беришига тўғри келади. Масалан, “Иссиқлик электр станциялари” акциядорлик жамияти (6 та иссиқлик электр станцияси, 3 та электр станцияси ва 3 та хизмат кўрсатиш корхонасини бошқаради) ўтган йилнинг январ-март ойларида 1,6 триллион сўм зарар кўрган. “Худудгазтаъминот” корхонасининг кўрган зарари эса 86,5 миллиард сўмга етган.

Энди нима ўзгаряпти? Энди давлат ижтимоий норма орқали шу муаммоларни бартараф этишга ҳаракат қиляпти.

Ижтимоий норма — бу аҳоли томонидан имтиёзли тариф бўйича тўланадиган маълум миқдордаги энергия тушунилади. Яъни, муайян белгиланган миқдоргача нисбатан пастроқ (имтиёзли) нархда сотилади, етмагани давлат бюджетидан субсидия қилинади.

Қуйидагиларни диққат билан ўқишингизни сўрайман.

Ўзбекистонда 7,7 миллион абонент электр энергияси истеъмол қилиши, уларнинг 80 фоизи ойига ўртача 200 кВт/соатгача электр энергиясини сарфлаши ҳақида маълумот берилганди.

Ушбу 80% аҳоли томонидан истеъмол қилинадиган умумий электр энергиясидаги улуши атиги 31 фоизини (5,7 миллиард кВт/соат) ташкил этар экан, қолган 69 фоиз электроэнергияси 2000 кВт/соатдан кўпроқ истеъмол қилувчилар ҳиссасига тўғри келади. Бироқ, шу пайтгача ушбу кўп миқдорда электроэнергия ишлатувчи хонадонлар ҳам барча қатори субсидиядан фойдаланиб келган. Яъни улар учун ҳам давлат тўлаб берган. Ҳозир эса тарифлар бир нечта категорияга бўлиняпти, эндиликда нархлар одамнинг қанча "свет" ишлатганига қараб белгиланади: кўп электр ишлатган шунга яраша пул тўлайди, кам ишлатганга эса имтиёзли нарх берилади.

Свет билан боғлиқ масалалар ўртага чиққанда, доим ана шу ҳолат сабаб сифатида келтириларди. Энди нархлар тарифи янгиланяпти ва умид қиламизки, шу орқали ниҳоят ўзбекистонликларнинг ажралмас қисмига айланган — электр тақчиллиги муаммосига нуқта қўйилади.

🔥@fayzboguz

Ҳукумат қарорига кўра, 2024 йил 1 майдан бошлаб электр энергияси ва табиий газ учун тўловлар «ижтимоий норма» тизими асосида белгиланади

2024 йилнинг 1 майидан бошлаб Ўзбекистонда электр энергияси ва табиий газ нархларини белгилашда «ижтимоий норма» тизими жорий этилади. Мазкур тизимга кўра, электр энергияси учун норма 200 кВт.соат, табиий газ учун эса ёз мавсумида (март-октябрь ойлари) 100 куб/метр, қишки мавсумда (ноябрь/февраль) 500 куб/метр этиб белгиланган.

Бунда 200 кВт.соатгача электр энергиясидан фойдаланилганида, тўлов миқдори 450 сўмдан, 100 (ёзги мавсумда) ва 500 (қишки мавсумда) куб/метргача фойдаланиладиган табиий газ учун эса 650 сўмдан бўлади. Нормадан ортиқ ишлатиладиган электр энергияси ва табиий газ учун ортиб борувчи нархлар амал қилади.

Масалан, электр энергияси учун:

— 201-1000 кВт.соатни ташкил этса – 900 сўм;
— 1000 дан 5000 кВт.соатгача – 1350 сўм;
— 5000 дан 10000 кВт·соатгача – 1575 сўм;
— 10 минг кВт.соатдан ошса – 1800 сўм.

Табиий газ учун март-октябрь ойларида:

— ойига 100 куб метргача – 650 сўм;
— ойига 101 куб метрдан 2 500 куб метргача – 1 500 сўм;
— ойига 2 501 куб метрдан 5 000 куб метргача – 1 950 сўм;
— ойига 5 001 куб метрдан 10 000 куб метргача – 2 275 сўм;
— ойига 10 001 куб метр ва ундан юқори миқдор учун – 2600 сўмдан.

Февраль-ноябрь ойлари учун:

— ойига 500 куб/метргача – 650 сўм;
— ойига 501 куб/метрдан 2 500 куб/метргача – 1 500 сўм;
— ойига 2 501 куб/метрдан 5 000 куб/метргача – 1 950 сўм;
— ойига 5 001 куб/метрдан 10 000 куб/метргача – 2 275 сўм;
— ойига 10 001 куб/метр ва ундан юқори миқдор учун – 2600 сўмдан.

Шунингдек, эҳтиёжманд оилаларга 2024/2025 йилги иситиш мавсумида (ноябрь-февраль ойларида) энергетика тўловлари учун 270 минг сўмлик бир марталик ёрдам берилади.

🔥@fayzboguz

Америкада барча телеканаллар Эроннинг Исроилга ҳужумини тинмай ёритиб ётишибди. Қизиқ тарафи шуки, бари биринчи ўринда АҚШнинг ролини ва энди кўрадиган чорасини муҳокама қилишяпти. Гўёки бу АҚШнинг дефолт мавқеи - албатта дунёнинг у тарафидаги можарога аралашиш. Биронта таҳлилчи “бунинг бизга алоқаси йўқ” демаяпти. Ҳудди бу қалтис вазиятга аралашиш - АҚШнинг қандайдир илоҳий вазифаси.

Бироздан сўнг Нетаняҳу ва Байден телефонда гаплашиши кутилади. Аммо, охирги вақтда Байден ва Нетаняҳу ўртасида алоқалар яна совуган - Нетаняҳу Байденнинг огоҳлантиришларини менсимаслиги ортидан Байден бир неча марта унга қарши чиқишлар қилди. Афтидан Эрон ҳам Американинг Исроилга дастаги бу сафар сустроқ бўлишига пул тиккан. Можаро жуда кенгайиб кетишидан хавотирлар кучли, чунки Эрон ҳам ҳужумни қилишдан олдин қатор иттифоқчиларини бунга қўшилишга тайёрлаган бўлиши мумкин, дейилади. Исроил эса одатда албатта жавоб қайтаради.

Агар можародан АҚШ юзини ўгирса, вазият минтақанинг ўзида қандай ривожланган бўларди? Баъзи британ таҳлилчилар бу можародан чарчаб аллақачон “let them get on with it” (ўзлари ҳал қилволишсин) деган фикрни билдира бошлаган.

Ибрат Сафо

🔥@fayzboguz

Японияда таҳсил олган бир ёш африкалик фейсбукдаги саҳифасида шундай ёзганди:

"Мен Япониядаги беш юлдузли отелларни бирида меҳмон бўлгандим. Яшаётган меҳмонхонанинг ҳовузига чўмилиш учун борганимда, бассейнда мендан бошқа ҳеч ким йўқ эди. Сувда қистаб қолганди, шартта сувга чоптирвордим.

Бирдан... сув пушти рангга айланиб кетди ва сигнал чалинди. Дарҳол меҳмонхона ишчилари етиб келишиб, мени бассейндан чиқариб олишди.

Кейин улар сувни бўшатиб, ҳовузни тозалашларини ва мен меҳмонхонанинг муҳим ҳудудидаги тартибни бузганлигимни айтишди (ичимдан дарз кетиш бўлди).

Шундан сўнг улар менинг хонамга қўнғироқ қилишди. Меҳмонхона котибаси менга паспортимни қайтариб берар экан, меҳмонхонани тарк этишимни сўради.

Бу меҳмонхонадан чиқиб, бошқа бир шунга ўхшаш, бассейни бор бўлган муқобилини излар эканман, ҳар сафар бирор меҳмонхонага кирганимда қабулхона ходими паспортимга қараб: “Кечирасиз, бу сизмисиз... Эҳ”, дея узр сўрашар ва мени қабул қилолмаслигини айтишарди. Аҳвол шундай давом этаверарди.

Оҳири менга ҳеч қандай меҳмонхонада қолишга рухсат беришмаётгани учун элчихонамга мурожаат қилдим. Элчихонадагилар менга бассейни бўлмаган меҳмонхонага боришни маслаҳат беришди.

Япониядан чиқиб кетаётганимда паспортимга муҳр босар экан, паспорт нозири: “Умид қиламанки, сен яхшигина сабоқ олдинг", деди.

Шундай қилиб, бассейнга сийганимни бутун Япония билди.

Бу ерда — уйим Зимбабведа эса, ҳукуматимиз давлатнинг хазинасидан миллиардлаб долларларни ким ўғирлаётганлигини ҳали ҳам билмайди".

Фейсбукдан

🔥@fayzboguz

1

Бутун дунё АҚШ ва Хитой Халқ Республикаси ўртасида бўладиган эҳтимолий катта урушга тайёрланмоқда. Бу уруш Тайван атрофида бошланиб, икки давлатдан биттасининг жиддий жароҳатланишига қадар давом этиши кутилмоқда. Айнан мана шу уруш дунё тартиботини ё ўзгартиради, ёки АҚШ бошчилигидаги тартиботни қайта кучайтириб, ўзгаришларни кечиктиради. АҚШнинг мотиви шуки, “агар Хитойни ҳозир тўхтатмасам, кейинроқ кеч бўлади”. Хитойнинг мотиви эса “мен урушга бормаганим яхши, чунки шундоғам дунё ҳокимияти менга ўтади. Лекин Тайван учун уруш бошланса, қочмайман, урушаман”.

Дунёда урушлар даври бошланяпти. Турли нуқталарда зўриқишлар шаклланиб бўлди. Бу зўриқишлар ўз-ўзидан йўқ бўлиб, сўрилиб кетмайди. Катта урушлар бўлади. Россия-Украина уруши ҳали тугамади. Исроилнинг Ғазодаги операцияси Эрон билан тўқнашувга уланиб кетди, вазият имкон берса, Яқин Шарқда янги ва кўп тарафлама прокси урушларга бензин сепилган. Ер порохга тўйинган. Европа Россия билан урушга тайёрланмоқда, ЕвроИттифоқ саноати ҳарбий релсга ўтиб бошлади. Шимолий Корея ҳам Жанубий билан урушиш оҳангида. Бу ҳолатларни “дунё ҳокимиятини ўзгартириш учун мухолиф давлатлар қўзғолони, тўполони” дейиш мумкин.

Ўзбекистон, Марказий Осиё, туркий давлатлар қандай стратегия танлаши керак? Узоқ муддатли манфаатлар учун ким тарафда бўлиш керак? Ёки бетараф қолишнинг имкони борми? Бетараф қолишнинг оқибатлари қандай бўлади? Қандай мувозанат сақлаб қолиши мумкин? Қизиқ давр. Қалтис ўйинлар даври.

2

Катта урушларда мувозанат сақлай олиш ёки тўғри тарафни танлай олиш – жуда катта сиёсий ва тарихий миссия ҳисобланади. Мисол учун, Туркия биринчи жаҳон урушида нотўғри тарафда тургани учун қақшатгич зарба еган, катта ҳудудларни йўқотган ва иккинчи жаҳон урушида кимдир тарафида бўлмасликка аҳд қилган.

Аммо бетараф ва тарқоқ бўлиб туришнинг ҳам оқибатлари хавфли бўлиши мумкин. Баъзан узоқни кўра билиш ва тўғри танловлар қилиш керак бўлади. Ўша биринчи жаҳон уруши даврида, урушдан ҳолсизланган Чор Россияси Туркистондан мардикор ва солдатлар ёллашга киришади. Бунга жавобан Туркистон бўйлаб стихияли халқ қўзғолонлари бошланади. Бу қўзғолонлар уюшган бўлмайди, шунинг учун Хўжанд, Тошкент, Жиззах ва бошқа жойлардаги қўзғолонлар қаттиқ бостирилади. Туркистон парчаланади ва бир асрлик мустамлакага айланади.

Бугун рамзий “Туркистон” олдида яна оғир танловлар турибди. Бир томондан, дунёга кўп қутблилик керак, лекин иккинчи томондан қўп қутблиликнинг асосий давоъгарлари – биз туркийларнинг энг катта тарихий оппонентларимиз ҳисобланади. Айнан мана шу давлатлар билан иқтисодий ва сиёсий боғлиқлигимиз жуда қалин. Мураккаб вазият, тарихий мураккаб вазифа.

Камолиддин Раббимов

🔥@fayzboguz

Исроилдаги ўзбекистонликлардан яшаш манзилини заруратсиз тарк этмаслик сўралди

Ўзбекистоннинг Исроилдаги элчихонаси Исроилда истиқомат қилувчи фуқароларга мурожаат билан чиқди.

Хабарда минтақадаги вазият туфайли Исроил ҳудудида бўлиб турган фуқаролардан яшаб турган жойини заруратсиз тарк этмаслик, эҳтиёткорлик ва хавфсизлик чора-тадбирларини кўриш ҳамда доимий равишда ҳушёрлик зарурлиги сўралган.

🔥@fayzboguz