Avlaviyat: solih amalmi yoki gunohdan tiyilish 2
Alloh rizosiga intiladigan inson - U Zotni o’z payg’ambarlarini qanday sifatlar bilan maqtaganiga ko’proq nazar solishi va uni o’zida shakllantirishga haris bo’lishi lozim.
Qur’onda, Alloh Taolo Yusuf alayhissalomni maqtab: “اِنَّهٗ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِيْنَ” - “Albatta u bizning muxlis (ixlosli) bandalarimizdan” deydi {12:24}. Ayrim tarjimalarda “الْمُخْلَصِيْنَ” so’zi “pokiza”, “osiylik gunohidan poklangan/saqlangan” deb ham keladi.
Oyat tafsirida Saadi rahimahulloh shunday deydilar: «Bu galdagi sinov uchun beriladigan ajr, Yusuf akalari tomonidan haydalganda olgan ajridan ko’ra buyukroq. Sababi bu safar juda ko’p narsa uning o’ziga bog’liq bo’lib, gunohga yetaklaydigan ancha-muncha omillar bor edi, biroq uning Allohga bo’lgan muhabbati barcha narsadan ustun chiqdi.
Akalari bilan sinalgan vaqtida uning sabri ilojsizlikdan bo’lgan. Xuddi bandalar tasarrufida bo’lmagan kasallik, illat va boshqa ko’ngilsiz voqealar yuz berishi kabi. Bunday vaziyatlarda kishini xohlaydimi u, yo’qmi, sabr qilishdan boshqa chorasi qolmaydi…»
Yusuf alayhissalomda gunohni oqlash uchun bir talay sabablar bor edi: yosh, ko’rkam buni ustiga bo’ydoq bo’lganlar. Begona yurtdaliklari hisobiga qilmishlari ovoza qilinib sharmanda bo’lishlari u qadar jiddiy xavf emasdi, qul o’laroq ho’jayinlariga “itoat”ni ro’kach qilishlari ham mumkin edi. Barcha zamonlardagi klassik uslublar: “Keyin tavba qilib olaman, Alloh Rohiym zot, kechirib yuboradi” yoki “Atiga bir marta bo’lsa hech nima qilmaydi, boshqa qaytmayman”, “Kafforotiga sadaqa qilib yuboraman, unut bo’lib ketadi” ham desalar ham bo’lardi.
Biroq ular: “Bu jirkanch ishdan meni asra Allohim! Shubhasiz bu ma’siyat Allohning g’azabini keltiradi, kishini Robbisidan uzoqlashtiradi va menga boshpana berib barcha ehtiyojlarimni ta’minlab qo’ygan xo’jayinimga hiyonat hisoblanadi. Meni unga nisbatan bunday vaxshiyona nonko’rlik bilan javob qaytarishim katta nohaqlik bo’ladi, nohaq insonlar esa hech qachon yaxshilikka erishmaydilar” deb aytdilar.
Bu payg’ambarni “ixlosli, pokiza banda” maqomiga ko’targan narsa majburlik yoki nazorat ostidaligi bahonasida emas, hamma sharoit muhayyo bo’lib turgan qulay paytda gunohdan tiyilishi.
Yuqorida yozilganlardan umumiy xulosa bir narsaga borib taqaladi: “Kishini Robbisi nazdidagi qiymatini kengchilik vaqtida qilgan solih amallarining adadidan ko’ra, qiyinchilik payti tiyila olgan gunohlari ko’proq yuksaltiradi. Boshqa chorasi qolmagani tufayli sabr qilgan emas, sabr qilmaslikka ming xil “uzr”lari bor paytda sabrli bo’lgan ajrga haqli.”
@fathiyyanabijon
#fathiyyasthoughts
Alloh rizosiga intiladigan inson - U Zotni o’z payg’ambarlarini qanday sifatlar bilan maqtaganiga ko’proq nazar solishi va uni o’zida shakllantirishga haris bo’lishi lozim.
Qur’onda, Alloh Taolo Yusuf alayhissalomni maqtab: “اِنَّهٗ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِيْنَ” - “Albatta u bizning muxlis (ixlosli) bandalarimizdan” deydi {12:24}. Ayrim tarjimalarda “الْمُخْلَصِيْنَ” so’zi “pokiza”, “osiylik gunohidan poklangan/saqlangan” deb ham keladi.
Oyat tafsirida Saadi rahimahulloh shunday deydilar: «Bu galdagi sinov uchun beriladigan ajr, Yusuf akalari tomonidan haydalganda olgan ajridan ko’ra buyukroq. Sababi bu safar juda ko’p narsa uning o’ziga bog’liq bo’lib, gunohga yetaklaydigan ancha-muncha omillar bor edi, biroq uning Allohga bo’lgan muhabbati barcha narsadan ustun chiqdi.
Akalari bilan sinalgan vaqtida uning sabri ilojsizlikdan bo’lgan. Xuddi bandalar tasarrufida bo’lmagan kasallik, illat va boshqa ko’ngilsiz voqealar yuz berishi kabi. Bunday vaziyatlarda kishini xohlaydimi u, yo’qmi, sabr qilishdan boshqa chorasi qolmaydi…»
Yusuf alayhissalomda gunohni oqlash uchun bir talay sabablar bor edi: yosh, ko’rkam buni ustiga bo’ydoq bo’lganlar. Begona yurtdaliklari hisobiga qilmishlari ovoza qilinib sharmanda bo’lishlari u qadar jiddiy xavf emasdi, qul o’laroq ho’jayinlariga “itoat”ni ro’kach qilishlari ham mumkin edi. Barcha zamonlardagi klassik uslublar: “Keyin tavba qilib olaman, Alloh Rohiym zot, kechirib yuboradi” yoki “Atiga bir marta bo’lsa hech nima qilmaydi, boshqa qaytmayman”, “Kafforotiga sadaqa qilib yuboraman, unut bo’lib ketadi” ham desalar ham bo’lardi.
Biroq ular: “Bu jirkanch ishdan meni asra Allohim! Shubhasiz bu ma’siyat Allohning g’azabini keltiradi, kishini Robbisidan uzoqlashtiradi va menga boshpana berib barcha ehtiyojlarimni ta’minlab qo’ygan xo’jayinimga hiyonat hisoblanadi. Meni unga nisbatan bunday vaxshiyona nonko’rlik bilan javob qaytarishim katta nohaqlik bo’ladi, nohaq insonlar esa hech qachon yaxshilikka erishmaydilar” deb aytdilar.
Bu payg’ambarni “ixlosli, pokiza banda” maqomiga ko’targan narsa majburlik yoki nazorat ostidaligi bahonasida emas, hamma sharoit muhayyo bo’lib turgan qulay paytda gunohdan tiyilishi.
Yuqorida yozilganlardan umumiy xulosa bir narsaga borib taqaladi: “Kishini Robbisi nazdidagi qiymatini kengchilik vaqtida qilgan solih amallarining adadidan ko’ra, qiyinchilik payti tiyila olgan gunohlari ko’proq yuksaltiradi. Boshqa chorasi qolmagani tufayli sabr qilgan emas, sabr qilmaslikka ming xil “uzr”lari bor paytda sabrli bo’lgan ajrga haqli.”
@fathiyyanabijon
#fathiyyasthoughts