eResearch - Iqtisodiyot

#fan

Monopoliyalar masalasi

Monopoliya masalasi haqida yana bir bor gaplashamiz, keyin bu masalaga qaytmaslikka harakat qilamiz . Chunki hayot go'zal va gaplashadigan narsalar juda ko'p!

Zamon qaltis. Kimdan so'rasang ochiqlik, demokratiya, erkinlik davrida yashayapmiz deydi. Aksini aytsang og'zingga urishadi. Bu faktni qabul qilish kerak. Demak, davlat kuch bilan hamma narsani boshqarish davri o'tib ketti, tadbirkorlik va erkin raqobat davri keldi. Buni unutmaslik kerak.

Davlat tadbirkor emas. Davlat yaxshi tadbirkor emas. Davlatni ishi tadbirkorlik qilish emas, aksincha tadbirkorlikni qo'llab-quvvatlash. Tadbirkor foydani o'ylashi, davlat esa ijtimoiy himoyani o'ylashi kerak. Hozirgi tizimda hamma o'zini ishini qilgani ma'qul.

Boksda tajribaliroq g'olib. Trener bokschini mashq qildirgani kabi hozirgi kuchli raqobat muhitida davlat ham o'z tadbirkorlarini "mashq qildirishini" hech kim ma'n qilmagan. To'g'ri, Toyota va BMW hozirgi holatga kelishi uchun yuz yillar "mashq" qilgan. Unlarga yetish uchun UzAvto shu yo'lni bosib o'tishi kerak. Uni ustiga "Boks" sirlarini u kompaniyalar ochiqlamaydi. UzAvto o'zi noldan harakat qilishi kerak. Lekin, ham boksda, ham futbolda ham boshqa sport turida g'olib bo'lamiz deyish to'g'ri emas. Shuninig uchun, davlat bittasini tanlab o'sha bo'yicha "shogirt" tayyorllashi kerak. Shunda bir oz vaqtdan keyin shogird oyoqqa turadi va ustozni mehnatini oqlashni, foyda keltirishni boshlaydi. Oldingi rejimda esa boshqa ko'p sohalar qatorida avtosanoat ham tanladi. Avto masalasi odamlarimizga yaqin bo'lganiga ko'zga ko'rinib qolyapti. Enbi biz aytishimiz kerak, qaysi "sport turi"dan chempion bo'lamiz? Unitmang, kichik davlatlar uchun chempionlik iqtisodiy rivojlanish asosi!

@eresearch_iqtisodiyot

#kuzatuv

Aslimiz

Ojizligimiz - kuchimiz.

Kamsuqumligimiz - yuksalishimiz.

Berishimiz - olishimiz.

Itoatliligimiz - erkinligimiz.

Dilxunligimiz - quvonchimiz.

Faqirligimiz - boyligimiz.

Omilik hissimiz - bilimliligimiz.

Sukutimiz - so'zamolligimiz.

Taslimligimiz - g'olibligimiz.

@eresearch_iqtisodiyot

#kuzatuv

O'zimizga xos va mos institutlarimiz/tizimlarimiz

Biz millat sifatida qachon qayta shakllandik? 33 yil bo'ldi. Shu yillar ichida o'zimizning boshqaruv institutlarimiz/tizimlarimizni qurishga harakat qildik. O'zimizga xos va mos tizimlar ishlab chiqdik dedik.

Lekin, o'zimizga savol beraylik:
- oliy ta'lim diplomi bor bilan diplomi yoʼqni fikrlash darajasida farq bormi?
- haydovchilik guvohnomasi bor bilan haydovchilik guvohnomasi yoʼq odam avtomobil haydashida farq bormi?
- patenti bor tovar bilan panenti yoʼq tovarning sifatida farq bormi?
- mutaxassislikka oʼqigan bilan oʼsha mutaxassislikka oʼqimagan kishining bilim darajasida farq bormi?
- PhD himoya qilgan bilan himoya qilmagan kishining ilm darajasida farq bormi?

Javoblar biz yaratgan tizimlar ish sifatini belgilab beradi. Davlat bu tizimlarga byudjetdan (soliqlarimizdan) qancha pul ajratyapti?

"O'zimizga mos" degani, biz bunga arziymiz deganimi endi?

@eresearch_iqtisodiyot

#tavsiya

Hamma qilsa, siz qilmang.

Atrofni sekin kuzatsak, odamlar birov nima qilsa, shuni to'g'ri deb hisoblab, ular ham shuni qilishga harakat qiladi.

- Boshqalar tarvuz eksa, u ham ekadi.
- Boshqalar ijtimoiy tarmoqda kimnidir so'ksa, u ham qo'shilib so'kib ketadi.
- Boshqalar diplom orqasidan yugursa, u ham yuguradi.

Filtr yo'q.

- Hamma tarvuz eksa, siz boshqa narsa eking!

- Hamma intuitsiyasiga asoslanib ish qilsa, siz hisob-kitobga asoslaning.

- Hammani koʼzi faqat qoʼshnisini koʼrsa, sizni koʼzingiz butun mamlakatni, ana butun dunyoni koʼrsin!

- Hamma tugʼma tadbirkorlik qobiliyatiga ishonsa, siz oʼzingizda innovatorlik qobiliyatini shakllantiring!

- Hamma bugun bilan yashasa, siz ertani ham oʼylang!

- Hamma narxni tushurish bilan raqobat qilsa, siz sifatni oshirish bilan raqobat qiling!

- Hamma davlatni muammo deb qabul qilsa, siz imkoniyat deb qabul qiling.

- Hamma narxni oshirishga intilib ish qilsa, siz optimal narxni toping.

- Hamma men onamdan hamma narsani bilib tushganman desa, siz men hali hech narsani bilmayman deb yondoshing.

@eresearch_iqtisodiyot

#statistika

AQSHda kunlik isrof bo'ladigan ovqat miqdori bilan butun dunyo och qolayotgan aholisini kunlik to'ydirsa bo'lar ekan (Ravallion 2015).

@eresearch_iqtisodiyot

#munosabat

IWASH to'g'ri gapirdimi?

Tarmoqlarda har ikki postdan bittasi IWASH fikriga munosabat bildirmoqda. Biz ham chetda qolmadik, biroq oldinroq yozgan postimiz bilan cheklandik.

**************

Bir bor ekan ...

Uncha ham uzoq bo'lmagan zamonda, Markaziy Osiyo tomonda bir O'zbekboy degan odam yashar ekan. U bir farzand ko'ribdi. Ismini O'zavto deb qo'yibdi. O'zbekboy bu farzandini juda yaxshi ko'rar ekan. Uning uchun barcha yaxshi sharoitlarni yaratib berar, boshqalardan himoya qilar ekan. Hattoki o'zi va boshqa farzandlaridan tiyib O'zavtoni rivoji va kelajagi uchun harakat qilar ekan. Mersedes va Toyota-san kabi chet ellik bolalar singari kuchli bo'lsin, ulg'ayib albatta uzoq yillar uni va aka-opalarini boqadi deb umid qilar ekan. Ayniqsa Mersedesxon va Wolsjonlarni tarbiyalagan Olmonjonga juda havas qilar edi.

Yillar o'tibdi, O'zbekboy O'zavtoni 25 yil o'zi yemay yediribdi, o'zi kiymay kiydiribdi, hamma aytganini muhayyo qilishga harakat qilibdi. Barcha sho'xliklariga ham chidabdi. Vaqti kelib O'zbekboy O'zavtoga ''Bolam endi bu yog'iga o'z aravangni o'zing tortadigan vaqt keldi, boshqa aka-opalaring ham mendan xafa, men seni deb o'zimni ham, ularni ham xarob qilib qo'ydim, bu yog'iga barcha umidimiz sendan'' debdi.

O'zavto bunga javoban - ''Qanday qilib axir, siz meni 25 yil erkalatdingiz, mustaqil bo'lishni o'rgatmadingiz. Mana Fordni qarang, Wolsni qarang, ularga ham otasi vaqtida yordam bergan, qo'llab-quvvatlagan, lekin dars ham qildirgan, o'z ustida ishlashga undagan. To'g'ri ular mendan ancha katta,  ammo har doim o'z ustida ishlashdan, yangi narsalarni o'rganishdan charchamaydi. Atrofga teran qaraydi, raqobatdan qo'rqmaydi. Menchi, erka bo'lib o'sdim, hamma xatolarimga ko'z yumdingiz, odamlar ustimdan shikoyat qildi, baribir meni qo'llab-quvvatlayverdingiz. Sizning zararingizga ishlashini bilsangiz ham tanish-bilish qilib O'risjondek hamkorlar topib berdingiz. Meni Ford, Wols kabi o'sib ulg'ayishimni istadingiz, lekin ular kabi dars qilganimni, o'z ustimda ishlaganimni, mustaqil bo'lishga harakat qilganimni ko'rmadingiz. Shunda ham indamadingiz. "O'zbekchilik" qildingiz. Shuncha ishdan keyin mendan nima kutyapsiz?!''

Qissadan hissa: Bolalarni hayotga tayyorlash kerak, ma'lum vaqt qo'llab-quvvatlash kerak, ular katta bo'lib bizni boqadi, lekin erkalatib yubormaslik muhim.

@eresearch_iqtisodiyot

#muxtasar

19 asr tashvishi: Bolani biror bir hunarli qilib qo'yish.

21 asr tashvishi: Bolani biror bir diplomli qilib qo'yish.

@eresearch_iqtispdiyot

#mulohaza

Istisno

Akmal o'g'irlik qildi, lekin bu uchun jazolanmadi.

Botir may ichib yo'l harakati qoidasini qo'pol buzdi, u ham jazolanmadi.

Ikbol odam o'ldirdi, lekin jazo olmadi.

Nega? Nega endi jinoyat jazosiz qoldi dersiz?!

Har 3 ta holat ham itisnoli holat edi. Biri ruhiy kasal, ikkinchisi voyaga etmagan, uchinchisi o'zini himoya qilgan edi.

Hayotda bunday istisnoli holatlar ko'p uchraydi. Tabiiyki, har bir voqea va hodisaga birday qarab hukm chiqarib bo'lmaydi. Har doim istisnoli holatlar bor.

Hamma o'g'ri jazolanishi kerak, hamma dushman otilishi kerak deyishga shoshmang! Bu yo'nalishdagi olim odamga murojaat qiling, chunki u barcha istisnoli holatlarni o'rganib chiqqan va bunga butun umrini bag'ishlagan.

Har bir sohada bunday olimlar bo'lishi uchun ham kishilar har doim ilm olishga chaqiriladi. Bir narsani o'qib olib, o'sha bo'yicha hukm chiqarish noto'g'ri.

Ayniqsa, bitta diniy kitobni chala o'qib olib hamma bu ishni qilgan kofir, uni qilgan bunaqa deb yurganlar ehtiyot bo'lishi kerak. Iqtisodchilar ichida ham qaysidir kitobni ko'rib olib u bo'yich hukm chiqarish ko'p uchrayapti.

Azizlar,istisnoli holatlar bor, ularni ham o'rganish kerak va bunga ancha vaqt ketadi. Bitta, ikkita kitob bilan ish bitmaydi.

Demakki, bolalarni ilmga ko'proq jalb qilgan xalqda adolatli qarorlar, adolatli hukmlar chiqariladi, adolatli jamiyat quriladi.

@eresearch_iqtisodiyot

#muxtasar

Jamiyatda ko'p narsani pul hal qilsa, ko'p kishilar faqat pul topish bilan mashg'ul bo'lib qoladi.

@eresearch_iqtisodiyot