ELTUZ

ДЕМОКРАТИЯ ВА АВТОКРАТИЯ: ҚУДРАТЛАР АЙРИЛГАН ТУЗУМ АҲАМИЯТИ

Қудратлар айрилган тузум, яъни демократия автократиядан яхшидир. Бу гапни айтавериб тилим қаварди. Демократик жамият бўлган Германия президенти "Анавини ишдан ол, мановди қамаб таша," демайди. Германиядаги вазир ўзининг вазир ашнасига "Мўҳтарам мен билан гаплашмай қўйди. Ишдан обташаса керак" деб йиғламайди.

Дойчебанн темир йўллари бошқарма бошлиғи газетада ишлайдиғон қудасини олдига бориб, "Бош вазирнинг акаси ҳақидаги мақолани обташанг, бўмаса мени қамашади" демайди. Нега демайди? Чунки қудратлар ажралган.

Ҳатто диний зомбилар халифа деб кончат қиб ташайдиган Эрдўғон ҳам Истамбулнинг шарафли ҳокими Акрам Имомўғлини ишдан ололмайди. Ҳозир қамағда ўлимтик бўлиб ëтган Салим деган криминал бир тип "Мирзиëев пошшомиз" деб майкасига ëздирганди. Юридик фанлари кандидати бўлган тройной шаллақи ҳожи ашлачи Юлдуз Усмонова ҳам «пошшойимиз» дейди. Дилпуз деган артс "Султоним" деб чиқувди.

Подшо, султон, қирол ëки амир лавозим отадан болага ўтадиган монархия тизимида бўлади. Ўзбекистондаги раҳбар сайлаб қўйилган хизматкордир, холос. Абсурд шуки, бу ҳақиқатни Мирзиëевнинг ўзи ҳам айтган. «Давлат мулозими - бу хизматкор» деган. Мирзиëев тушунган гапни эл улус тушунишни ҳам истамайди.

Генларида лаганбардорлик кодланган манглайи қора элат бу. Биринчи раҳбарга чекланмаган ваколат бериб, уни тизгинлаш тизимлари ишлашини истамаган халқ чекланмаган зулм билан юзма юз бўлади. Ўша чекланмаган зулм оқибатида ишдан олиниб қамоққа ташланганларни бугун қамоқдан чиқарсангиз яна "султоним" деб ўзини мўҳтарам аяғи тагига отади.

Бўлдида энди,бир ташадинг, икки ташадинг. Яъни булар автократиянинг ëмонлигини тушуниб ета олмайди. Миясида ўша тушунадиган жойи едирилиб кетган. Тарихий параллел келтирсам.

Ўрис босиб олишидан бир ҳафта олдинги Хива хонлиги. Хоноғо (Мадримхон) битта вазирни коррупцияда айблаб ишдан бўшатади. Ўша вазир хоноғонинг ëши катта қариндошлари қалбига хитрлик йўллари билан кириб, "ишдан бўшатиш"ни атмен қилдиришни сўрайди.

Хоноғанинг ëши катта қариндоши эрталаб Мадрмхоннинг олдига боради. "Отанг сендан хапа. Нега анави вазирни ишдан олдинг," дейди. Хоноға ҳайрон бўлиб: "Отам палон йили ўлувди¸ давно кўкариб чиққан. Қандай қилиб хапаўлади," дейди. Қариндош ҳам бўш келмай: "Тушимга кириб айтди," дейди. Хоноға бўлса "Нега мени тушимга кирмади" деса, қариндош унга: "Чунки сендан хапа," дейди. Аргумент - бетон.

Шундан кейин хоноға вазирни бўшатиш ҳақидаги фармонни йиртиб ташлаб, "ишга қойтариб қўйинглар бу тўрамни, ойлигини оширинглар, мендан битта тўн ҳам падарка қилинглар. Илло ўлган отам рози бўлсин мендан," дейди.

Бу анекдод эмас бўлган воқеа. Баëний ëзиб қолдирган. Бу ўрислар Хивани босиб олишидан сал олдин 1873 йил бошида бўлган воқеа. Ўша йили Испан халқи ўз қиролини онтариб ташаб республика эълон қилган эди.


💬Telegram |📱Facebook |
🐦Twitter |📱Instagram | ▶️YouTube

СОЛИҚ ХОДИМЛАРИНИНГ ДАРДЛАРИ: ОДДИЙ ҲОДИМЛАРНИНГ ҲУҚУҚЛАРИ ҚАЧОН ҲИМОЯ ҚИЛИНАДИ?

Ассалому алайкум, Элтуз,

Биз Навоий вилоятидан ёзмоқдамиз. Вилоятимиз ҳудуди мамлакатдаги энг катта вилоятлардан бири ҳисобланади. Аммо солиқ ходимларининг шароитига эътибор қаратиш зарур. Солиқ инспекторларининг хизмат автомобиллари йўқ, фермерларга, тадбиркорларга ва маҳаллаларга бориб келишга улар кўп қийналиб, ўз ҳисобидан таксига пул сарфлашга мажбур бўладилар. Қишлоқлар ва овуллар ўзаро узоқ масофада жойлашганини ҳисобга олсак, бу масала янада оғирлашади.

Элтуз, сиздан миннатдормиз. Картошка пули, премия ва ойлик маошлар каби масалаларда ҳақиқатни айтишингиз биз учун жуда муҳим. Ҳозир шов-шувлар бор, ўзгаришлар бўлиши кутилмоқда.

Бироқ, солиқ тизимида ҳар ҳафта ўтказиладиган "секс-селекторлар" (бирорта раҳбар бундан бехабар эмас!) қуйидаги ҳолатларни янада мураккаблаштирмоқда.

Раҳбарлар ўз муаммоларини ҳал қилиб, "оддий" ходимларга қийинчиликларни юкламоқдалар. Вилоят ва туманлардаги раҳбарлар ва уларнинг ўринбосарлари яхши яшамоқда. Чунки уларнинг бошқа манбалари бор. Аммо оддий ходимларнинг косаси ҳали ҳам оқармайди.

Маҳалла еттилиги ишни янада оғирлаштирди. Ҳамма бу ҳақда яхши хабардор. Қўмита томонидан чиқарилган 333-рақамли буйруқда раҳбарлар ходимларни ижтимоий жиҳатдан ҳимоя қилиш мажбуриятлари ҳақида аниқ ёзилган. Аммо раҳбарлар бу буйруққа амал қилмаяпти. Улар ходимларнинг бола-чақаси ҳақида қайғуришмайди. Биз эса картошка пули, йўл кира пули ва овқат пули сингари ҳақларимиздан маҳруммиз.

Касаба уюшмаси ташкилоти мавжуд, аммо улар фақат ўз манфаатларини кўзлашади. Ойликларимиздан 1% ушлаб қолинади, лекин улар картошка, гурунч, овқат пули, йўл пули ва бошқа имтиёзлардан баҳраманд. Ҳатто 8 март байрамида эркак касабачиларга мукофот пули берилади "уларнинг хотини бор" деган важ билан. Лекин оддий ходимларнинг ҳақ-ҳуқуқлари ҳимоя қилинмайди.

Илтимос, бизнинг муаммоларимизни янада кенгроқ ёритиб беринг. Балки, ҳурматли раҳбарларимиз ва ҳукуматимиз бу муаммоларга эътибор қаратиб, бизларнинг ҳаётимизда ўзгариш ясар.

Олдиндан раҳмат!

Бундай муаммоларни очиқлаш орқали ислоҳотлар қилинишига умид қиламиз. Элтузга ҳамкорлик учун миннатдорлик билдирамиз.


💬Telegram |📱Facebook |
🐦Twitter |📱Instagram | ▶️YouTube

UZAUTO ИШЧИЛАРИ: АЁЛЛАР ҲУҚУҚЛАРИ ПОЙМОЛ ҚИЛИНМОҚДА!

Ассалому алайкум!

Биз Асаканинг UzAuto машина заводидан сизларга мурожаат қиляпмиз. Илтимос, ушбу мурожаатни кенг ёритиб беришингизни сўраймиз.

Муҳтарам Президентимиз Ш.М. Мирзиёев ва Раисимиз У.У. Рўзиқуловга етиб боришини истаймиз.

Биз автомобиль заводининг ишлаб чиқариш цехида меҳнат қилаётган ишчилармиз. Ҳозирда кадрлар бўлими бошлиғи Фаррух ака томонидан босимга учрамоқдамиз. У киши биз аёлларни чақириб: "Ошхонага ўтиб ишлайсизлар. Хоҳласангиз, шундай. Бошқа йўл йўқ", деб айтмоқда.

Биз олий маълумотли бўлган аёллар, идиш-товоқ ювиш учун ошхонага ўтишни истамаймиз. Бизнинг ҳам орзу-умидларимиз бор. Нима, бу завод уларнинг шахсий мулкими? Хоҳлаганларини қилишадими? Аёл бўлганимиз учун дардимизга қулоқ соладиган одам йўқми?

Кадрлар бўлимига Зикриё деган янги бошлиқ тайинлангандан бери заводда ишчиларнинг хотиржамлиги йўқолди. Нима учун деганда, у киши интизомий жазо олган ишчиларга бир йил давомида жазони тўлатади. Шундан кейин, рағбатлантириш, KPI ва моддий ёрдам каби пулларни берилмаслигини айтяпти.

Ахир биз Туркманистон ёки Шимолий Кореяда эмас, мустақил Ўзбекистонда яшаймиз. Ишчиларнинг ҳуқуқлари чекланишига қандай сабаб бор? Бизнинг маошларимиз бюджет ташкилотларига нисбатан анча кам. Бюджет ташкилотларида охирги тўрт йилда пенсия ва ойликлар 55% ошди, бизда эса беш йилда атиги 12%. Раҳмат шунинг ўзига ҳам, лекин ишчилар жуда қийналмоқда.

Кўпчилик ишчилар заводни ташлаб, бошқа давлатларга кетмоқда. Масалан, ГАИ жарима ёзса, уни бир марта тўлаймиз, бир йил давомида эмас. Лекин заводда интизомий жазо учун танобимиз бир йил тортилар экан.

Биз мустақил Ўзбекистон фуқаросимиз. Қачонгача сиқув ва босим остида ишлашни давом эттирамиз?

Муҳтарам Президентимиз!

Сиздан ёрдам сўраймиз. Бизни ўз иш жойимизда қолдиришингизни, интизомий жазо муддатини бир ойга амал қилувчи тартибда кўриб чиқишингизни илтимос қиламиз.

Асакадаги UzAuto ишчилари номидан.


💬Telegram |📱Facebook |
🐦Twitter |📱Instagram | ▶️YouTube

ШОИР ВА МУНАҚҚИД РАҲИМЖОН РАҲМАТ УЙИ ЁНИБ КЕТДИ

Раҳимжон Раҳмат ёзади: Уйим ёниб кетди.

Касал ҳолимда ноқулай вазиятга тушиб қолдим.

Дори-дармонларим ҳам ёнди.

Совуқ кунда кўчада қолдим.

Тўсинларгача ёнди. Том ўпирилиб тушди. Касал ҳолимда шунақа балога йўлиқдим. Энди ҳозир келиб укамнинг уйида ўтирибман.

Бахтсизлик ҳам эгиз келади дейишади. Бандамиз. Сабр қиламиз. Кўнамиз. Насиб. Дўстлар ёрдамида уйни тиклаб оларман. Шу ҳолимда халқ мени ташлаб қўймас.

Элтуз: Ўзбек халқининг жонкуяри, таниқли шоир ва адабий мунаққидни ёлғиз ташлаб қўймайсиз деб умид қиламиз. Унга ёрдам қўлини чўзмоқчи бўлганларга яқини банк картаси рақамини жойлаймиз.

💬Telegram |📱Facebook |
🐦Twitter |📱Instagram | ▶️YouTube

РАССОМ ТУЗ: ЎЗГАРИШНИ ОЛДИНДАН СЕЗИШ

Салвадор Далининг бир асари бор: "Гражданлар урушини олдиндан ҳис қилиш".

Рассом дўстим Ҳакимжон Турдиев эса 1985 йили "Зилзила олдидан" дея номланган расм чизган эди.

Расмда зиллат ва ғафлатга ботган Тошкент маҳалласи тасвирланган эди.

Зилзилани эса фақат ит ва кучуклар сезгани расмда акс этган эди.

Бу расм Москвадаги Манеж майдонида намойиш қилинганида мунаққидлар мақтовига сазовор бўлди.

Таниқли мунаққид бу расмдаги мажоз кодини очиб берган эди.

Мунаққидга кўра, расм бутун мамлакат кутаëтган ижтимоий зилзила ҳақида ишорат эди.

Албатта, биз мунаққиднинг бу гапига эътибор бермадик. Сал ўтмай Совет Иттифоқининг оëғи осмондан келганида Ҳакимжон чизган расм ҳақида эсладик.

Рассом савқи табиий бир ҳис билан улкан талафотни сеза олган ҳолда тасвирлаган эди.

Бугун Тошкент зоҳиран тинч. Аммо Тошкент итлари занжирини узиб осмонга қараб увилламоқда.

Нимадир ўзгаради.


💬Telegram |📱Facebook |
🐦Twitter |📱Instagram | ▶️YouTube

БИР СУРАТ ҲИКОЯСИ: 100 ЙИЛ ОЛДИН МОНГОЛИЯДА ҚАНДАЙ ЖАЗОЛАШГАН?

Охирги манзил сифатида маҳкум учун тор ёғоч қути хизмат қилган.

Бу сурат илк бор 1922 йилда National Geographic журналида чоп этилган. Унга қуйидаги изоҳ ёзилган эди: «Монгол аёли очликдан ўлим жазосига ҳукм қилинди».

Қутилари инсон учун ясалган ва ёғоч қути тирқишдан бош чиқазиб қўйилган.

Суратни 1913 йилда француз фотографи Стефан Пассе олган. Уни миллионер Альбер Кан ёллаган бўлиб, у «Сайёра архивлари» лойиҳасини яратган.

1908 йилдан 1931 йилгача миллионер ва унинг ёрдамчилари бутун дунё бўйлаб сафар қилиб, турли халқларнинг урф-одатларини суратга олишган.

Каннинг сўзларига кўра, улар бу «қамоқхонани» чўлда, Монголияда топишган.

Ғарбдан келган саёҳатчилар маҳкумни озод қилишлари мумкин эди, лекин улар бошқа маданиятларнинг ҳуқуқ-тартиб тизимига аралашмаслик қоидасига амал қилганлар.


💬Telegram |📱Facebook |
🐦Twitter |📱Instagram | ▶️YouTube

РАССОМ ТУЗ: ЧАМАН ИЧИНДА БИР ГУЛ

Бировнинг кўзидаги зирапчани кўрамизу ўзимизнинг кўзимиздаги ғўлани кўрмаймиз. Туркияда ўзбек жалаплари борми? Бор! Кўпми ёки оз? Ҳар ҳолда оз. Микроскоп билан қараса топилади дея олмаймиз. Кесак отсак ўзбек жалабининг бошига бориб тегади ҳам дея олмаймиз. Жалаблар аҳоли сонига пропорционал тамсил бўлган.

Демак, Туркияда қочқин арабларни қўшиб санасак, 92 миллионга яқин киши яшайди. Шундан 54 миллиони турк, 33 миллиони курд, 3 миллион черказ бор, арабларнинг саноққа илгани икки миллион. Лекин ундан кўп дейилади. Лоз (яъни кесилган гуржи) юз минг атрофида. Яна 70 мингча арманиям бор. Бу санаганим этник гуруҳлардан жалаплар етишиб чиққан.

Айниқса, арабнинг жалаби кўп. Улар ҳақида "ўта арзон" деган стереотип шаклланган. Курд жалап мени машинам ёнига светофорда келиб, қурманжа тилида хизмат таклиф қилган. Квартира сотиш бизнеси билан шуғулланадиган дўстимни араб жалабларига боравергани учун хотини уйидан ҳайдаб юборди. Ўрис, молдова, украин, туркман, қирғиз, қозоқ жалаплари сурув ҳолида Туркияда мавжуд.

Нима демоқчиман. Бу чаман худди гулзор каби турли чечаклардан таркиб топган. Бу гулзорда ўзбек жалаби ўзининг такрорланмас ифори билан ажралиб туради.


💬Telegram |📱Facebook |
🐦Twitter |📱Instagram | ▶️YouTube