Econosfera

Tadbirkor Hasan Mamasaidov aholi va tadbirkorlarimizni qarzni boshqarish ilmi kamligi haqidagi fikrlari.

“Xalqimiz olish osonlashgani sabab hamma narsani kredit evaziga xarid qilib, og‘zi burnigacha qarzga botmoqda. Buning ustiga kreditni boshqarishni bilmagani bois qarz botqog‘idan chiqa olmayapti. Shaxsiy hoy-havaslarga kredit olib, keyin uni yana kredit olish orqali yopish holatlari ko‘paygan. Ilmi yo‘qligi uchun oldi-sotdini bilgan tadbirkorlar ham bu borada katta xatolarga yo‘l qo‘ymoqda.

Kredit — koronavirusga o‘xshab tez tarqalayotgan kasallik. Bugun pulni boshqarish ilmi­ga ehtiyoj juda katta. Odamlarda niyat yaxshi, lekin moliyaviy savodxonlik yo‘q. Qarz sifatida olingan pulni aql bilan ishlatadigan odam olishi kerak”, — deydi tadbirkor.

YouTubeda Kapital degan kanallari bor bu ma'lumot o'sha yerdan olindi.

@econosfera - iqtisodiyot biz bilan qiziq.

Trillionlar nega qaytmayapti? Banklardagi muammoli kreditlarning ko‘payish sababi nima?

Bu postda aynan shu masala haqida gaplashamiz.

1-qism

Muammoli kreditlarning bir qismi davlat dasturlari orqali berilgan kreditlardan iborat. Asosiy muammo nimada? O‘zim biladigan holatlardan misol keltiraman: oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish maqsadida mahallalarda imtiyozli kreditlar ajratildi. Biroq ko‘pchilik bu kreditni olib, uni tadbirkorlikka emas, balki boshqa ehtiyojlari uchun sarflab yubordi.

Bu yerda davlatni ayblash niyatim yo‘q, chunki maqsad to‘g‘ri edi — ushbu imtiyozli kreditlar orqali aholining kambag‘allikdan chiqishiga ko‘maklashish. Ammo natijada kutilganidan farqli holat yuzaga keldi.

Bu borada Iqtisodiyot fanlari nomzodi, dotsent Fozil Dodiyev ustozimiz quyidagicha fikr bildirganlar:

🗣

"Maqsad to‘g‘ri, lekin mexanizm kuchsiz. Chunki qo‘lidan ish keladigan odamlar ham, kelmaydiganlari ham kredit olishini boshladi. Natijada ko‘p kambag‘al odamlar qarzdor kambag‘alga aylandi.

Kreditni ishonchli, ishlab, uni qaytaradiganlarga berish kerak. Insonlar kreditni iste’mol va tadbirkorlik maqsadlarida oladi. Agar tadbirkorlik bilan shug‘ullanadigan kishining biznes loyihasi bo‘lsa va u aniq natijaga erisha olishiga ishonsa, shundagina kredit olishi lozim. Aks holda, olmagani ma’qul. Buni esa banklar chuqur tahlil qilishi zarur.

Markaziy bank qarz yuklamasi me’yorini belgilagan bo‘lib, 2025-yildan fuqaroning ish haqining 50 foizi kreditni to‘lashga yetishi kerak. Shundagina unga kredit ajratiladi. Umuman olganda, kreditdan to‘g‘ri foydalanilsa, yaxshi natija beradi.”

🔎 Demak, muammo faqat kredit berishda emas, balki uning to‘g‘ri ishlatilishi va nazorat tizimida ham. Bu borada siz qanday fikrdasiz? Fikrlaringizni izohlarda qoldiring!⬇️

@econosfera - iqtisodiyot biz bilan qiziq.

Boj joriy qilasanda boshqa ilojing ham yo'qda chunki Xitoy raqobatda seni davlatingni mahsulotlarini yanchib tashlamoqda.Bojdan boshqa yechiming ham yo'q, lekin seni shu bojing tufayli xalqing qimmatlagan mahsulotlarni olishga majbur bo'ladi.

@econosfera

Ertaga qaytarilmayotgan trillionlar banklardagi muammoli kreditlarni ortib borayotgani va shu tufayli kredit foizlarini yuqorilab borayotgani haqida gaplashamiz.

🚗 Kreditga mashina olib, taksi qilish hali ham foydalimi? 🤔

Bugungi kunda kreditga avtomobil olib, kira qilish iqtisodiy jihatdan qanchalik jozibali? Keling, real misollar va hisob-kitoblar bilan tanishamiz.

Yaqinda Yandex Go da ishlovchi bir taksichi akamiz bilan suhbatlashdim. Iqtisodchi sifatida tabiiyki, iqtisodiy savollarni bermasam bo‘lmasdi. U kishi mashinasini kreditga olganini aytdi:

💰 Boshlang‘ich to‘lov – $3,000
📆 Kredit muddati – 5 yil
💳 Oylik to‘lov – $300

Akamizning aytishicha, dollar kursining oshishi tufayli kredit summasi ham ortib bormoqda. Ba’zan hatto oylik to‘lovni yopish uchun qarz olishga to‘g‘ri keladi. O‘zining xarajatlari u yoqda tursin, shu $300ni to‘lash ham qiyinlashib bormoqda. Keyingi oy oldingi oyni yopish uchun yanada ko‘proq ishlashiga to‘g‘ri kelmoqda. "Hali 2 yil o‘tdi, yana 3 yil bor. Shuni o‘ylasam, mashinamni tashlab qochib ketgim keladi", – deydi u.

🔎 Asosiy muammolar:
❌ Kredit foizlarining yuqoriligi
❌ Jarima va qo‘shimcha to‘lovlarning ko‘pligi
❌ Yoqilg‘i narxining oshib borishi
❌ Taksi agregatorlar o‘rtasidagi raqobat tufayli tariflarning arzonligi
❌ Taksi agregatorlarini foizlari yuqoriligi

📊 Hisob-kitob:
Gentra uchun 5 yil davomida $21,000 to‘lanadi. Ammo 5 yildan keyin bu mashinani hatto yarim narxiga sotish ham mushkul.

📉 Xulosa: Kreditga mashina olib, taksichilik qilish iqtisodiy jihatdan o‘z jozibasini yo‘qotgan.

📢 Siz qanday fikrdasiz? Shu sohada ishlovchilar o‘z tajribalarini bo‘lishsin! 👇

@econosfera - iqtisodiyot biz bilan qiziq.

📢 Hafta yangiliklari

📍 Toshkentda yer narxi oshmoqda
▪️ Toshkent shahrida 1 sotix yer narxi 352 mln so‘mga yetdi.
▪️ Bu ko‘rsatkich Toshkent viloyatidagi yer uchastkasi narxidan 3,5 baravar yuqori (100 mln so‘m).

📈 O‘zbekiston iqtisodiyoti o‘sishda davom etmoqda
▪️ 2024 yilda O‘zbekiston iqtisodiyoti 6,5% ga o‘sdi.
▪️ Yalpi ichki mahsulot (YaIM) hajmi 1 kvadrillion 454 trln so‘m (114,9 mlrd dollar).
▪️ Aholi jon boshiga YaIM 39,1 mln so‘m yoki 3093 dollar.

💰 Xalqaro zaxiralar oshdi
▪️ Yanvar oyida O‘zbekistonning xalqaro zaxiralari 1,7 mlrd dollarga oshib, 42,9 mlrd dollarga yetdi.
▪️ Oltin zaxiralari 3 mlrd dollarga oshib, 35 mlrd dollarga yetgan.
▪️ Biroq, valutadagi aktivlar 1,3 mlrd dollarga kamaygan.

📊 Moliyaviy va iqtisodiy yangiliklarni kuzatishda davom etamiz! 🚀

@econosfera - iqtisodiyot biz bilan qiziq.

Balki shu elektromobillar importidagi imtiyozlar orqali tashkil topgan 100 lab yoki minglab xususiy firmalar ishchilarini ham bir hisobga olib chiqsak yaxshi bo'lardimi...

Nega tezroq Davlat korxonalari xususiylashi kerakligiga isbot bu.Xususiylashishdan qo'rqmaslik kerak.Oldin ham bir postimda aytgandim bu gapni boshqa iqtisodchilar ham aytadi Davlat yaxshi menejer bo'la olmaydi hech qachon, biznesdan davlat chiqib ketishi kerak, shundagina yaxshi iqtisodiy o'sishga erishamiz.

Azizlar qarzlarni to'lash vaqti ham kelib qoldi, so'ngi yangiliklardan keyin nimani nazarda tutayotganimni tushundiz shekilli.