Econosfera

Nega Xitoy mahsulotlari arzon?

Shu savol har bir Xitoy mahsulotini ishlatadigan odamda tug’ilishi mumkin. Keling, azizlar, shu savolga iqtisodiy javob topamiz.

1. Arzon ishchi kuchi
Xitoyda ishchi kuchining arzonligi mahsulot narxining pasayishiga sabab bo’ladi. Shu sababli, Apple va boshqa gigant kompaniyalar Xitoyda zavodlarini quradi.

2. Xom ashyo va komponentlarni mahalliylashtirish.

Xitoyda ko‘plab komponentlar mahalliy ishlab chiqariladi. Bu import xarajatlarini kamaytiradi va mahsulot narxini arzonlashtiradi.

Masalan, Artel televizorini ishlab chiqarishda chetdan komponent import qilish qimmatga tushadi, lekin Xitoyda bunday muammo yo‘q.

Dollar kursi ham muhim. Dollar kursining oshishi importni qimmatlashtiradi, chunki tashqi savdo dollarda amalga oshiriladi. Xitoy esa mahalliy komponentlardan foydalanib tannarxni past saqlaydi.

3. Davlat tomonidan eksportni subsidiyalash.

Xitoy hukumati ishlab chiqaruvchilarga yordam beradi. Masalan, Xiaomiga “150 dollarlik telefoningni 100 dollardan sot, qolgan 50 dollarni davlat qoplaydi” deyishi mumkin. Bu kompaniyalarga global bozorni egallash imkonini beradi.

2023-yilda Xitoy dunyo eksportining 15% qismini tashkil qilgan.

@econosfera - iqtisodiyot biz bilan qiziq.

🌍 Dunyoning eng yirik iqtisodiyotlari 🌟

📊 Visual Capitalist portali 2024-yilda Yalpi ichki mahsulot (YAIM) bo‘yicha dunyoning eng yirik iqtisodiyotlarini e'lon qildi.
🌐 TOP-10 davlatlar ro‘yxati bilan tanishing:

1️⃣ 🇨🇳 Xitoy - $33,1 trillion
2️⃣ 🇺🇸 AQSh - $29,2 trillion
3️⃣ 🇮🇳 Hindiston - $16,0 trillion
4️⃣ 🇷🇺 Rossiya - $6,9 trillion
5️⃣ 🇯🇵 Yaponiya - $6,6 trillion
6️⃣ 🇩🇪 Germaniya - $6,0 trillion
7️⃣ 🇧🇷 Braziliya - $4,7 trillion
8️⃣ 🇮🇩 Indoneziya - $4,7 trillion
9️⃣ 🇫🇷 Fransiya - $4,4 trillion
🔟 🇬🇧 Buyuk Britaniya - $4,3 trillion

📌 Qiziqarli fakt:
Xitoy iqtisodiyoti YAIM hajmi bo‘yicha dunyo lideriga aylanib, AQShni ortda qoldirdi! 💪

📉 Sizningcha, keyingi yillarda bu ro‘yxatda qanday o‘zgarishlar bo‘lishi mumkin? Fikringizni izohlarda qoldiring! 🗨

@econosfera - iqtisodiyot biz bilan qiziq.

🌍 Xomashyo yoki tayyor mahsulot: Qay biri ko’proq foyda keltiradi?

O‘zbekiston eksportining katta qismini oltin tashkil qiladi. Bu mahsulot aslida eksportdan ko‘ra zaxirada saqlanadigan boylik sanaladi. Ammo iqtisodiy sharoitlarimiz ko‘proq oltin eksport qilishni talab qilmoqda. Lekin biz eksport qilayotgan oltin xomashyo shaklidami yoki tayyor mahsulot ko‘rinishidami?

📊 Raqamlar bilan tanishamiz:

2023-yil:
100 tonna oltin qazib olindi.
73 tonna oltin eksport qilinib, 8.1 milliard dollar daromad keltirdi.

👨‍💻 Hisob-kitoblar:
Agar biz ushbu oltinni tayyor mahsulot (zargarlik buyumlari, tanga va boshqalar) shaklida sotganimizda, daromad 11.5 milliard dollar bo‘lardi. Ya’ni qo‘shimcha 3.4 milliard dollar foyda olgan bo‘lardik!

🌐 Xalqaro tajriba:

Italiya va Hindiston zargarlik mahsulotlari eksportida yetakchi bo‘lib, ularning qo‘shilgan qiymati xomashyo eksportidan 2-3 baravar yuqori.

Xitoy esa oltindan tayyor mahsulot ishlab chiqarish hajmini so‘nggi 10 yilda 60% oshirdi.

📉 Bizda qanday?
O‘zbekistonning oltin eksporti bo‘yicha ochiq statistikasi cheklangan:

Oltin qazib olish va eksport hajmi haqida ma’lumot bor.

Lekin eksport qilingan oltinning qancha qismi xomashyo, qancha qismi tayyor mahsulot ekanligi haqida ma’lumot mavjud emas.

🛠 Nima qilish kerak?
Oltinni qayta ishlash sohasini rivojlantirish va tayyor mahsulot ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish orqali:

Yangi ish o‘rinlari yaratiladi.
Eksport qiymati oshadi.
Milliy iqtisodiyotga qo‘shimcha daromad keladi.

🔑 Xulosa:
Xomashyo shaklida sotishdan ko‘ra, oltinni qayta ishlab tayyor mahsulot ko‘rinishida sotish ancha foydaliroq. Bu bizning iqtisodiyotimizni rivojlantirishga katta imkoniyat yaratadi.

Post yoqqan bo'lsa ulashib kanal foydasi uchun o'z xissangizni qo'shing.

@econosfera - iqtisodiyot biz bilan qiziq.

📊 3 ta shaxsiy moliyaviy maslahat tajribamdan kelib chiqib:

💡 1. Shaxsiy moliyangizni diversifikatsiya qiling.
Pulni yostiq ostida saqlash o‘rniga turli yo‘nalishlarga investitsiya qiling. Misol uchun:

🏦 1-qismi: Qimmatli qog‘ozlar sotib olishga. Masalan, O‘zbekistonda davlat obligatsiyalari yoki aksiyalarga investitsiya qilishingiz mumkin.

💼 2-qismi: Iman Invest kabi ishonchli moliyaviy kompaniyalarga sarmoya kiritishga.

🛍 3-qismi: Kundalik ehtiyojlaringiz uchun olib qo‘ying. Bu qismini zudlik bilan ishlatmaslik uchun alohida hisobda saqlash tavsiya etiladi.

📈 Statistika: Jahon bankining ma'lumotlariga ko‘ra, diversifikatsiyalangan moliyaviy portfellar o‘rtacha 8-10% yillik daromad keltirishi mumkin.

💡 2. Xaridlarda e’tiborli bo‘ling.

Och qoringa xarid qilishni oldini oling — tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, bu holatda 30-40% ko‘proq ortiqcha xaridlar amalga oshiriladi.

Kredit va nasiya xizmatlaridan foydalanishda, avvalo o‘z moliyaviy imkoniyatlaringizni hisoblang. Faqat zarur narsalar uchun foydalaning va o‘z vaqtida to‘lashni unutmang.

📊 Misol uchun: O‘zbekiston Markaziy banki hisobotiga ko‘ra, o‘z vaqtida qaytarilmagan kreditlar 2023-yilda 12% ga oshgan.

💡 3. Plastik karta va komissiyalar.
Pul o‘tkazmalari va to‘lovlarda komissiya olmaydigan ilovalardan foydalaning. Har bir tejalgan so‘m katta mablag‘ga aylanadi.

Masalan: PayMe, Click yoki Humo kabi tizimlardan to‘g‘ri foydalanish orqali oyiga 100 000 so‘m tejalishi mumkin.

📊 Statistika: O‘rtacha iste’molchi yil davomida o‘tkazmalardan 1-1,5 million so‘mgacha komissiya to‘laydi.

Post yoqqan bo'lsa do'stlaringiz bilan ulashing.

@econosfera - iqtisodiyot biz bilan qiziq.

Azizlar, 2 kun oldin sizlardan so‘rovnoma o‘tkazgan edim. Unda bir lizing kompaniyasi haqida gapirilgan edi. Eng qizig‘i, ushbu kompaniya real hayotda mavjud bo‘lib, taklifi boshqacha edi.

U quyidagi taklifni bergan:

💵 20% boshlang‘ich to‘lovni amalga oshirasiz.

🔢 Keyinchalik yillik 7% foiz stavkasi bilan to‘lovni davom ettirasiz.

Bu juda jozibador ko‘rinishi mumkin, ammo haqiqatda yuzlab insonlar ushbu kompaniya qurboni bo‘lishgan. Sababi oddiy – moliyaviy savodxonlikning pastligi.

📊 Moliyaviy Tahlil
Rasmiy inflyatsiya: 10%
Real inflyatsiya: 13-14%
Hozirgi sharoitda, agar kompaniya 16-17% foiz bilan lizing xizmatini taqdim etsa ham zarar ko‘rishi tayin. Chunki bunday past foiz stavkalar real iqtisodiy sharoitga mos kelmaydi.

⚠️ Natija: Normal kompaniya bunday shartlar asosida ishlay olmaydi. Shu sababli, bu kabi kompaniyalar asosan moliyaviy manipulyatsiya orqali ishlaydi.

🧠 Manipulyatsiya Mexanizmi
Moliyaviy savodxonligi past bo‘lgan inson uchun 20% boshlang‘ich to‘lov va yillik 7% foiz stavkasi juda jozibador ko‘rinadi. Ammo bu aslida bir tuzoq!

1️⃣ Sizga katta foizli daromad va’da qilinadi.

2️⃣ Oxir-oqibat, mijozlarning ko‘pchiligi aldanganini tushunadi.

Bu lizing kompaniyasi birinchisi emas bundan oldin ham bunday voqealarga ko'p guvoh bo'lganman.

📚 Foydalanuvchilarga Maslahatlar

✅ Foiz stavkalariga e’tibor bering: Har qanday taklifni qabul qilishdan oldin real inflyatsiya bilan taqqoslang.

✅ Shartlarni tushuning: To‘lovlar qanday hisoblanishini aniq biling. Agar tushunarsiz bo‘lsa, moliyaviy maslahatchiga murojaat qiling.

✅ Ishonchli kompaniyani tanlang: Kompaniyaning rasmiy hujjatlarini tekshiring va uning haqiqiyligini tasdiqlovchi manbalardan foydalaning.

✅ Moliyaviy savodxonlikni oshiring: Moliyaviy mavzularda kitoblar o‘qing yoki treninglarga qatnashing.

✍️ Xulosa
Kompaniya tomonidan taklif etilayotgan past foiz stavkalar – moliyaviy manipulyatsiya mexanizmi.

Xalqimizni ana shunday tuzoqlardan ogoh bo‘lishga chaqiramiz.

Moliyaviy savodxonlik – bu sizni va oilangizni aldovlardan himoya qiladigan eng kuchli quroldir.

📣 Fikrlaringizni izohlarda qoldiring! Shunday xizmatlar haqida bilsangiz, do‘stlaringiz bilan bo‘lishing va ogohlikni kuchaytiring!

@econosfera.

Qiziqarli Iqtisodiy Formulalar

Siz uchun uchta qiziqarli iqtisodiy formulani keltirdim. O‘zingiz hisob-kitob qilib ko‘ring va iqtisodiyot qanchalik qiziqarli ekanligini his eting! 😎

1. Har bir kishiga tushadigan YaIMni hisoblash:
📊 Formula: (YaIM ÷ Jami aholi) × 100

🔍 2022-yil ma’lumotlari:

YaIM: 80,4 mlrd dollar
Jami aholi: 35 mln kishi
📉 Hisoblash natijasi:
👉 Har bir kishiga tushadigan YaIM: 2297 dollar

2. Tashqi qarzni YaIMga nisbatini hisoblash:
📊 Formula: (Davlat qarzi ÷ YaIM) × 100

🔍 2022-yil ma’lumotlari:

Davlat qarzi: 29,2 mlrd dollar
YaIM: 80,4 mlrd dollar
📉 Hisoblash natijasi:
👉 Tashqi qarzni YaIMga nisbati: 36,4%

⚠️ Izoh: Davlat qarzi YAIMning 60%iga yetganda, iqtisodiyot uchun xavfli signal hisoblanadi.

3. Bank sektorida kredit portfelining sifatini baholash:
📊 Formula: (Muammoli kreditlar ÷ Umumiy kreditlar) × 100

🔍 2022-yil ma’lumotlari:

Muammoli kreditlar: 4 mlrd dollar
Umumiy kreditlar: 40 mlrd dollar
📉 Hisoblash natijasi:
👉 Muammoli kreditlar ulushi: 10%

⚠️ Izoh: Agar muammoli kreditlar ulushi 10%dan oshsa, bu bank sektorida xavf paydo bo‘lganini ko‘rsatadi.

@econosfera - iqtisodiyot biz bilan qiziq.

Nega O’zbekistonda kredit foizlari baland ?

1.Inflyatsiya darajasi.Hozirda rasmiy inflyatsiya 10 % norasmiy inflyatsiya 13-14% ni tashkil qiladi.Banklar inflyatsiyani hisobga olgan holda kredit foizlarini belgilaydi. "Masalan, bank sizga 10 million so‘mlik kreditni 10 yoki 9 foizdan bera olmaydi", chunki rasmiy inflatsiyani o’zi 10% bo’lib turibdi.

2.Asosiy foiz stavkasi. Bu Markaziy bank tomonidan belgilanadi va shu asosda tijorat banklari kredit foizlarini belgilaydi.Hozirda asosiy foiz stavkasi 13,5% ni tashkil etadi. Tijorat banklari davlat imtiyozlari asosida berilgan pulni kamroq foizga berishi mumkin chunki bu pul banklarga arzon resurs sifatida berilmoqda shuning uchun ham foizi past bo’ladi misol uchun ipoteka yoki ta’lim krediti.

3.Risk.Hozirda O’zbekiston tijorat banklarida muammoli kredtitlar fan tilida (NPL)hajmi 2024-yil 1-avgust holatiga ko’ra 20.82 trillion so’mni tashkil etmoqda.Bu jami kredit portfelining 4.2 foiziga teng.Bu baklar uchun albatta zarar hisoblanadi.Tijorat banklari shu zararni qoplash uchun ham baland foizda kredit beradi.Agar kredit portfelida shu NPL bo’lmasa kredit foizlari ma’lum miqdorda pasayishi mumkin.

4.Resurs.Resurslarni qimmatligi davlat imtiyozlari asosida berilayotgan resurslar foizi arzoni bo’lishi mumkin. Davlat imtiyozlaridan tashqari olinadigan resurslar qimmat. Hozir hech kim bankka omonat qo’ysa 10 yoki 12 foizdan qo’ymaydi undan balandiga qo’yadi chunki inflyatsiya darajasi baland. Shuni hisobga olib omonatga yuqori foizda qo’yiladi.

Inflyatsiya: Mahsulotlar va xizmatlar narxining doimiy o‘sishi.

NPL (muammoli kreditlar): To‘lov muddati o‘tgan va qoplanmagan kreditlar.

Mavzuga tushunarli va sodda bo’lsin deb qisqacha yondashdim. Aslida bu juda katta tahlillar va raqamlarga asoslangan mavzu.

@econosfera - iqtisodiyot biz bilan qiziq.

#foydali

Qaysi bank ilovalaridan foizsiz pul o'tkazish mumkin ?

💳 Uzum Bank - 100 mln. so‘mgacha
🏦 Tenge24 - 10 mln. so‘mgacha
🏦 Xazna - 5 mln. so‘mgacha
💳 Joyda - 5 mln. so‘mgacha
💳 Oson - 5 mln. so‘mgacha
🏦 Davr Mobile - 3,5 mln. so‘mgacha
🏦 Milliy Bank - 3 mln. so‘mgacha
🏦 Mikrokreditbank - 3 mln so‘mgacha.

Qaysi bank ilovalari orqali online tarzda plastik karta buyurtma qilishingiz mumkin ?

Ipak yo'li banki Uzcard Duo kartasini Ipak yo'li mobile ilovasi orqali online buyurtma qilishingiz mumkin.Kartani chiqarish va yetkazib berish tekin.

TBC Salom kartasini TBC ilovasi orqali online buyurtma qilishingiz mumkin.Kartani chiqarish va yetkazib berish tekin.

@econosfera - iqtisodiyot biz bilan qiziq.

Ertaga O'zbekistonda nega kredit foizlari balandligi haqida post tayyorlamoqchiman.Ma'lumot qiziq bo'lsa reaksiyalar orqali qo'llab - quvvatlang.

Kredit foiz stavkalari eng past mamlakatlar TOP 10 taligi.

1.Shveytsariya 2.86 %
2.Isroil 2.96 %
3.AQSH 3.25 %
4.Bosniya 4.11%
5.Tailand 4.29 %
6.Xitoy 4.35%
7.Bolgariya 4.43%
8.Chexiya 4.68 %
9.Italiya 4.89 %
10.Quvayt 4.93%

Manba:Statista
@econosfera - iqtisodiyot biz bilan qiziq.

Kredit foiz stavkalari eng yuqori TOP 10 davlat.

1.Zimbabve 170%
2.Argentina 97%
3.Braziliya 43.6%
4.Mozambik 23.7%
5.O’zbekiston 22.15 %
6.Ukraina 22.10%
7.Kolumbiya 21.03%
8.Qirg’iziston 19.11%
9.Misr 17.76%
10.Angola 16.92%

Manba:Statista 2023-yil ma'lumotlari.

@econosfera

Timur Ishmetov Markaziy Bank raisi etib saylandi.

@econosfera

Xitoy qarz siyosati 2-qism.

Xitoyga eng ko‘p qarzdor mamlakatlar (2024 yilda) va ularning qarz miqdorlari qancha quyida ular bilan tanishamiz.

Pokiston: $26,6 milliard. Pokistonning qarzi asosan "Bir kamar, bir yo‘l" tashabbusi doirasidagi infratuzilma loyihalari bilan bog‘liq​

Angola: $20,98 milliard. Ushbu qarz, asosan, infratuzilma va neft sektori uchun olingan kreditlardan iborat​

Shri-Lanka: $8,84 milliard. Hambantota porti bo‘yicha qarzlarni to‘lash qiyin bo‘lgani sababli portni Xitoyga uzoq muddatli ijaraga berishga majbur bo‘lgan​

Keniya: $6,69 milliard. Bu mablag‘lar asosan temir yo‘l va boshqa infratuzilma loyihalari uchun ishlatilgan​
​

Efiopiya: $6,82 milliard. Ushbu qarz asosan temir yo‘l va sanoat infratuzilmasi loyihalari uchun olingan.

Manba FAIR va Business day

@econosfera

Xitoy qarz siyosati haqida ?

Xitoy dunyodagi eng katta kreditorlardan biri hisoblanib, rivojlanayotgan davlatlarga yirik miqdorda qarzlar beradi e’tibor bering rivojlanayotgan mamlakatlarga.Bu siyosat ‘qarz qopqoni diplomatiyasi’ deb ham yuritiladi , chunki ba’zi ekspertlarning fikricha Xitoy qarz oluvchi davlatlarni qaram qilib qo'yish va strategik aktivlarni nazorat qilish uchun qarzdan foydalanadi.

Xitoy qarzlarining ijobiy tomonlari:

1.Rivojlanayotgan mamlakatlar infratuzilmani rivojlantirish uchun zarur bo'lgan mablag'larni oladi.

2.Xitoy boshqa kreditorlarga qaraganda kamroq shartlar qo'yadi.

3.Qarzlar iqtisodiy o'sishga hissa qo'shishi mumkin.

Xitoy qarzlarining salbiy tomonlari:

1.Qarzlarning shartlari ko'pincha shaffof bo'lmaydi.

2.Qarz oluvchi davlatlar qarzga botib qolishi mumkin.

3.Xitoy qarzlaridan siyosiy ta'sir o'tkazish uchun foydalanishi mumkin.

Bu 1-qism

@econosfera

Ha aytgancha Xitoy qarz siyosati haqida ma'lumot to'playabman. Postni qismlarga bo'lib tashlasam kerak.