Dunyo boʻylab

Ню Йорк, Ню Йорк

Салкам бир ҳафта давомида АҚШнинг энг ажойиб шаҳрида тадқиқот қилдим. Бу вақтдаги таассуротларни шу ерда жамлаб ёзай:

Ню Йоркка Шомбург Қора танли маданияти маркази архивларида ишлаш учун келганман. Янги китобим учун ўтган асрда АҚШ ва дунёда жуда машҳур бўлган қора танли қўшиқчи Пол Робсон ҳаётига оид ҳужжатларни кўриб чиқишим керак. (Китоб лойиҳам ҳақида ҳали ёзарман).

Бу вақтдаги таассуротларни шу ерда жамлаб ёзай:

— НЙ жамоат транспортидан, хусусан метросидан фойдаланган одам биринчи навбатда унинг яхшигина ифлослигига аҳамият беради. Айниқса баъзи поездлар (мен 1, 2 ва 3 йўл поездларида кўп юрдим) бошқаларидан эскироқ, кўримсизроқ. Худди шундай, баъзи бекатлар (масалан мен ҳар куни борган Ҳарлемдаги 135 Street бекати) бошқаларидан ифлосроқ—релслар ораси қоп-қора сувга тўла, унда турли чиқиндилар сузиб юради, ню йорклик абжир каламушлар уёқдан буёққа югуриб юришади. Поездларнинг деразалари, эшиклари ҳам ойлар давомида тозаланмаган. Бекат платформаларига яқинлашаётган поездлар ҳақида маълумот бериб турадиган янги экранлар қўйилган, аммо буларнинг кўпини уриб синдириб улгуришибди.

— Манҳеттен оролини Статен Айленд билан сариқ паром боғлаб туради. Паромлар эрталабдан ярим тунгача ҳар ярим соатда юради. Қизиғи, паромга чиқиш ҳаммага текин. Паром Озодлик ҳайкалига яқин ўтади, бу пайт йўловчиларнинг кўпи кеманинг бир томонида йиғилиб, сурат ва селфига тушишади. Манҳеттенга яқинлашавергач эса, паромнинг олд қисмига ўтсангиз, филмлардагина кўриладиган ажойиб осмонўпар бинолар ғуж бўлиб турган манзарани яқиндан кўра оласиз.

— НЙда ҳар куни юрсангиз, ажойиб воқеа ва одамларга гувоҳ бўласиз. Бир куни архивга кетаётсам, уйсиз бир йигит ёнидаги ўриндиққа бир чангал ғижимланган долларларини қўйиб, ухлаб ётибди. Устидаги кийимининг янгилигидаги рангини билиш қийин, тирноқлари қоп-қора, одатий уйсиз йигит. Кўпчилик йўловчилар айланиб ўтди, ўтиргач уни роса томоша қилишди. Йигит мазза қилиб ухлади (поездим 25 дақиқача юради), ўрта-ўртада уйғониб, бутун вагонга "Sh*t!!!" деб бақириб ҳам қўйди. Кейин ўзига келиб, вагонда турли ширинликлар сотиб юрадиган болакайдан бир долларга сникерс сотиб олди, ҳаммага жилмайиб уни шу ернинг ўзида паққос ҳам туширди.

— Йўлнинг охирига етиб, 135 кўча бекатидан чиқаётсам, орқадан қараганда қўшиқчи 50 Centга ўхшаган новча бир йигитнинг қўлларига уч-тўрт полициячи кишан солиб, ушлаб туришган экан. Юзага чиқсам, бир нечта полиция машиналари йиғилган. Метрода нима иш қилди экан, деб, йўлимда давом этдим.

— Кеча архивдаги охирги куним бўлгани учун, ёпилгач, машҳур Марказий паркни айландим, унинг қанчалик катта эканига амин бўлдим. Паркда югуриш ва велосипед йўлаклари, кафелар, ҳовузлар—хуллас аҳолининг фаол дам олиши, учрашиб яхши вақт ўтказиши учун ҳамма шароит бор. Паркнинг жанубий учига етсангиз, ажойиб манзарага гувоҳ бўласиз—шаҳарнинг қоқ ўртасидаги бу табиат бўлагига тақалиб турган осмонўпар биноларни кўрасиз. Ажойиб баландликлаги бу бинолар худди паркка бостириб киришга уринаётган аскарлардек тизилиб туради. Бинолардан баъзилари шунчалик кичик майдонда қурилганки, узоқдан қараганда осмонўпарга эмас, кўпроқ баланд мўрига ўхшайди. Ер шунчалик танқис бўлсада, катта паркни қурилиш учун бўлиб топшириб юбормаган НЙ раҳбарияти, уларни назорат қилиб турадиган аҳолисига тасанно айтдим.

— Оқшомларнинг бирида дўстлар билан учрашиш учун Бруклинга, собиқ иттифоқдан иммигрантлар кўп яшайдиган туманга бордим. Дўстларимиз самарқандлик ватандошларимиз очган ресторанда ажойиб ўзбек овқатлари билан меҳмон қилишди. Бруклиннинг бу қисми кўчалари Тошкентнинг баъзи маҳаллаларига ўхшаб қолган, ҳар қадамда ўзбекча ёзувлар, русча номли дўконларни кўриш мумкин. Кетишдан олдин ҳамма мақтаётган Тошкент супермаркетига ҳам кириб кўрмоқчиман.

#Саёҳатлар #АҚШ

@profsherzod

Oʻzbek tilini talab qilish huquqimiz haqida:

1. Davlat tili haqida qonunning 1-moddasi, O‘zbekiston Respublikasining davlat tili o‘zbek tilidir.

Qonunning 8-moddasi, O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlari, davlat hokimiyati va boshqaruv organlarining boshqa hujjatlari davlat tilida qabul qilinadi va e’lon etiladi. Bu hujjatlarning tarjimalari boshqa tillarda ham e’lon qilinadi.

Qonuning 9-moddasi, Davlat hokimiyati va boshqaruv organlarida ish davlat tilida yuritiladi va zaruriyatga qarab boshqa tillarga tarjima qilinishi ta’minlanadi.

Qonunning 10-moddasi, Korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va jamoat birlashmalarida ish yuritish, hisob-kitob, statistika va moliya hujjatlari davlat tilida yuritiladi, ishlovchilarining ko‘pchiligi o‘zbek tilini bilmaydigan jamoalarda davlat tili bilan bir qatorda boshqa tillarda ham amalga oshirilishi mumkin.

2. Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish toʻgʻrisida qonunning 5-moddasi, Ishlab chiqaruvchi (ijrochi, sotuvchi) haqidagi, savdo va xizmat ko‘rsatish qoidalari to‘g‘risidagi ma’lumot iste’molchiga davlat tilida taqdim etiladi. Mazkur ma’lumot qo‘shimcha ravishda boshqa tillarda ham taqdim etilishi mumkin.

3. Mehnat kodeksining 4-moddasi, Mehnat va mashg‘ulotlar sohasida kamsitish taqiqlanadi. Bular ichida til ham sanab oʻtilgan. Boshqa tilga imtiyoz berish ham kamsitish hisoblanadi.

4. Reklama toʻgʻrisida qonuning 6-moddasi, O‘zbekiston Respublikasi hududida reklama O‘zbekiston Respublikasining davlat tilida tarqatiladi.

90-yillarda bozorda katta defitsit bo‘lgan, mahsulot taklif qilsangiz, o’zi sotilib ketar edi.

Biznesni o‘rganmasdan ham uni qilsa bo’lgan, bozorda bo‘shliq katta edi, bozor kechiraverardi.

Zamon o‘zgardi, shunchaki boshlab keta olmaysiz. Management, marketing va moliyani bilishingiz kerak. Bilmaslikni bozor kechirmayapti.

Hozir xodimlar bozorida 90-yillar kuzatilyapti. Yomon xodimlarni bozor kechiryapti, chunki yaxshi xodimlarga defitsiti bor.

Lekin vaqt o‘tyapti va yangi mutaxassislar paydo bo‘lyapti, 5-10 yildan keyin bozor stabillashadi.

Mas’uliyatsiz va ishini yaxshi bilmaydigan xodimlar ishsiz qoladi. Hozirdan kerakli qobiliyatlarni shakllaganlar yutib ketadi.

@aqlli_ikkichi