Телефонлар бошимизга етади(ми?)Бундан бир неча йил олдин (10 йилга яқинлашиб қолди) талабаларимга танаффус эълон қилганим эсимда. 2 соатлик семинар бўлгани учун, 10 дақиқа тоза ҳаво олиб келсин, деган яхши ниятда, "10 дақиқа танаффус!" дегандим. Шунда 15 талабадан биронтаси ўрнидан туриб, ташқарига чиқмади. Улар нима қилди, айтайми? Топдингиз—барчаси ўтирган жойида телефонини чиқарди ва кўзини узмай титкилай бошлади.
Ўн йилларча олдин нима бўлганди ўзи? Нима учун айнан ўша пайтда илк бор юз берди бу ҳодиса? Ҳа-я, 10 йилча олдин экранлари катта айфон 6 ва 6 плюс чиққанди. Айфондан бошқа деярли барча телефон ишлаб чиқарувчилар катталиги ликопчадай телефонларни оммалаштириб бўлганди. Бу даврга келиб, телефонлар анча оммалашганди ҳам—тарихда биринчи бор айнан шу йилларда ўсмирларнинг кўпчилиги телефонли бўлди.
Яна ёшлардан нолияпти, деб ўйламанг—ёзадиганларим барчамизга тегишли.
Албатта, катта экранли телефонлар оммалашганининг ўзи етмади—бу телефонларни диққат магнитига айлантирган нарса—мобил интернет ҳам анча оммалашди. Шахсан мен телефондаги интернет пакетлари қиммат бўлган пайтларни яхши эслайман. Ҳозирда эса тез ва нисбатан арзон интернет катта янгилик эмас.
Натижадачи? Натижада одамлар ҳожатхонагаям телефонсиз киролмайдиган, телефонда бир нарса томоша қилмай томоғидан нон ўтмайдиган бўлиб қолди.
Телефонда кўпчилик нимани кўради? Ўша телефоннинг ўзи (ундаги апплар—Фейсбук, Инстаграм вҳк) танлаб берадиган, қўл теккизмаса бир-бирига уланиб кетаверадиган қисқа видеолар кўради. Бу видеолар шунчалик кўп ва хилма-хилки, улар тугамайди. Бир кунда миллионлаб янгилари чиқади, таржима қилинади, тарқалади. Буларни чиқарадиганлар бундан мўмайгина пул ҳам топади.
Натижада одамларда, айниқса ёшларда, диққатни бир жойга жамлаш, чуқур фикрлашга бўлган кўникма йўқолиб бормоқда. Чуқур фикрсиз, диққатни бир жойга жамламасдан эса бирон бир янгилик яратиш, бирон маррага етиш имконсиз.
Ишдан қайтишда кўча четида телефонидан кўзини узмай мактабдан қайтаётган—кўзини экрандан олмасдан юриб кетаётган—болаларни кўриб, шуларни ўйлайман.
Бу нарса мени қўрқитади, ростини айтсам. Чунки ўзим ҳам телефонга тикилиб ўтирганимни баъзида сезиб қоламан. Лекин биз—телефонсиз катта бўлганлар—телефонсиз ҳаёт қандай бўлишини биламиз. Кўп ирода талаб қилсада, ундан воз кеча оламиз, чунки бизда муқобил дунё ҳақида тушунчалар, хотиралар бор.
Аммо туғилганидан турли катта ва кичик экранлар ва у экранларда тинимсиз қимирлаб турадиган нарсаларни кўриб ўрганган ёшлар нима қилсин? Улардан неча фоизи телефонни четга қўйиб туриб, ҳеч бўлмаса бир соат давомида китоб ўқий олади? Ўрнидан турмасдан нечтаси 2 соат иншо ёзади? Буларни тасаввур қилиш қийин.
Бунга ечим нима? Ростини айтсам, билмайман. Бу жараён ҳали шунчалик янгики, оқибатларини ҳатто олимлар ҳам яхши тушунмайди. Аммо яхшиликка олиб келишини шахсан мен кутмайман.
Сизчи, сиз нима деб ўйлайсиз?
@profsherzod
