"TIQXMMI" MTU Buxoro tabiiy resurslarni boshqarish instituti

Albatta, yuqorida dunyo ilm-fani ravnaqiga sezilarli ulush qo‘shgan bir qancha ayollar faoliyatlarini bekorga eslab o‘tganimiz yo‘q. Jahon ilg‘or hamjamiyati bilan hamisha hamnafas va hamqadam bo‘lgan diyorimizning kelajagi, yorqin istiqboli ham ayollarga munosabatga, xotin-qizlarning o‘z iqtidorlarini yuzaga chiqarishlari uchun yetarlicha shart-sharoitlarni yaratib berishga, ularni doimo qo‘llab-quvvatlab, rag‘batlantirishga bog‘liq ekanini hukumatimiz yaxshi tushunadi. Chunki davlatimiz rahbariyati, katta va kichik mutasaddilarimiz bugungi taloto‘p, murakkab zamonda, xalqaro munosabatlar, globallashuv jarayonlari o‘ta chigallashgan zaminimizda qaysi qoloq jamiyatlarda ayollarni mudom tahqirlash, ularning ishlashi, o‘qishi tugul hatto ko‘chaga chiqishiga ham yo‘l qo‘yilmayotgani qanday oqibatlarga olib kelayotganini ham, va qaysi ilg‘or mamlakatlarda xotin-qizlar haq-huquqlari amalda to‘laqonli ta'minlangani sharofatini ham ko‘rib, bilib, tegishli xulosalar asosida anglab turibdilar.

“Birni ko‘rib fikr qil” deydi xalqimiz. Ehtimolki, mamlakatimizda shu hayotiy naqlga amal qilinishi asnosida boya ta'kidlangan yosh olimalarimiz safi tobora kengayayotgandir. Nima bo‘lganda ham, bizga ona, rafiqa, qiz, opa-singil bo‘lgan nozik hilqat egalarining aql-zakovatlariga, ixtirochilik, izlanuvchanlik salohiyatlariga hamisha ta'zimdamiz.

Keltirilgan ushbu ma'lumotlar asnosida nozik xilqat vakilalarini ko‘p qatlamli jamiyatimizning ajralmas va g‘oyat muhim bo‘g‘ini ekanliklariga bejizga urg‘u bermayapmiz. Biz o‘zimiz yaqindan bilgan, tanigan buxorolik yosh olimalarning bugungi qizg‘in ilmiy faoliyatlarini, o‘qish hamda mehnatdagi kattayu kichik yutuqlarini birrov eslatish orqali ayol zotiga xos ayricha zukkolikka, aql-zakovatga, keng ma'nodagi ijodkorlik layoqatiga diqqat qaratmoqchimiz.

Negaki ko‘p asrlar davomida butun Yer yuzidagi aksariyat patriarxal, konservativ jamiyatlarda ayollarning aynan aqliy imkoniyatlariga, fikrlash, tafakkur qilish darajalariga, qolaversa, ijtimoiy faolliklariga nisbatan o‘ta past munosabat hukmron bo‘lib kelganki, bunday johilona, g‘ayriinsoniy yondashuvlar, diskriminatsiya bosqichma-bosqich barham topa boshlagan XIX asr oxirlari va XX asrda ilm-fan, texnika, zamonaviy texnologiyalari rivoji misli ko‘rilmagan darajalarga chiqqan. Ha, aynan ayollar ham erkaklar bilan teng huquqli bo‘lib, ta'lim olish, ishlash, rahbar bo‘lish, yetakchilikda, aqliy salohiyatni yuzaga chiqarishda teng imkoniyatlarga erishganlaridan keyingina fan, innovatsiyalar, sanoatlashuv, hayot farovonligi yaxshilanishi juda katta sur'atlarda o‘sgan. Fikrimizni quyida keltiradigan ma'lumotlarimiz dalillaydi.

Dunyo tarixida ilk bor dastlabki kompayler bilan yozma ko‘rsatmalarni kodlarlarga aylantirib, bir necha kompyuterlarni dasturlashni ayol kishi yo‘lga qo‘yganini ko‘pchilik bilmaydi. Bu ishni AQSh dengiz kuchlarining ilk kompyuter mutaxassisi, kontr-admiral Greys Xopper o‘tgan asrning ikkinchi yarmida uddalagan. Ayni shu ixtiro Yer yuzida kompyuter dasturlash inqilobiga yo‘l ochgani ham diqqatga molik. Bundan tashqari, fazo kemalarini uzoq vaqt davomida quvvatlantiruvchi tizim ham xotin-qizlar aql-zakovati mahsulidir. NASA xodimasi Olga Gonsalez-Sanabriya o‘n besh yildan ortiq ishlash imkoniga ega nikel vodorod batareyalarini ixtiro qilgan.
Qolaversa, dunyodagi jamiki haydovchilar ham ayollardan minnatdor bo‘lishsa, arziydi. O‘tgan asr boshlarida nyu-yorklik oddiy tramvaychi ayol Meri Anderson avtomobil oyna tozalagichi, muhandis Margaret Uilkoks esa mashina isitish tizimi bo‘yicha ishlanmalari uchun patent olishgan. O‘z navbatida, hindistonlik Asim Chatterji o‘tgan asr o‘rtalarida bezgak va epilepsiyaga qarshi dorilarni tayyorlagan. Shuning barobarida, o‘q o‘zkazmaydigan broniletlarda ishlatiladigan Kevlar materiali, uy xavfsizligi tizimi, bemorni oziqlantiruvchi trubka ham xotin-qizlar topqirligining mevasi sanaladi.

AYOL ZAKOVATI DUNYONI O’ZGARTIRAR

To’rt yilcha oldin BMTning Taraqqiyot Dasturi tomonidan “Yoshlar kelajagimiz” jamg‘armasi bilan hamkorlikda o‘tkazilgan “Start-ap tashabbuslari” milliy tanlovida Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti tadqiqotchisi Madina Muhammedova g‘oliblar qatoridan o‘rin egallagandi. E'tiborlisi, Buxoro shahrida tug‘ilgan yosh olima mazkur yutuqqa qandli diabetga chalingan bemorlarda oyoq xastaliklarining yuzaga kelmasligiga mo‘ljallangan Airy Insole pataklari ixtirochisi hamda bu boradagi biznes loyiha muallifi sifatida erishgandi. Aniqrog‘i, ushbu moslama surunkali og‘riqlar, gangrena, amputatsiya yoki oyoq nogironligining oldini olishga yordam beradigan maxsus ortopedik vosita bo‘lib, buxorolik iste'dod sohibasining bir necha yillik mehnatlari, izlanish va tadqiqotlari samarasidir.

Yoki yana bir viloyatdoshimiz, bultur Zulfiya nomidagi davlat mukofotiga munosib ko‘rilgan Gulnora To‘xtamishovaning ilmiy-tadqiqotchilik faoliyatini olaylik. Axborot-texnologiyalari yo’nalishini tamomgan, dasturchilik borasida bir nechta mualliflik guvohnomasiga erishgan bu qizning besh yuzdan ortiq starp-ap loyihalari, innovatsion yo‘nalishdagi g‘oya va tashabbuslari, yigirmadan ortiq ilmiy maqolalari yurtimizda dasturlash sohasini rivojlantirishga qaratilgan.

Umuman, yuqorida nomlari tilga olingan buxorolik yosh ixtirochi va olimalardan tashqari viloyatimizdan Sitora Asadova, Nafisa Jo‘rayeva, Zarina Murodova, Dilnora Rahmatova, Vazira Ubaydova, Aziza Musinova, Mohigul Ahmatova, Sahnoza Sharopova va shu kabi boshqa ko‘plab saloyihatli, izlanuvchan tadqiqotchilar ham yetishib chiqyaptilarki, shu jarayonning o‘zi yurtimiz xotin-qizlari, xususan, vohamiz vakilalari ham ijtimoiy faollikda, ilmiy salohiyat bobida, ratsionalizatorlik takliflarini, biznes hamda innovatsion loyihalarni ilgari surishda, asosiysi, el-yurt koriga yaraydigan muhim kadrlar sifatida yigitlardan aslo qolishmasliklarini ko‘rsatib turibdi.