Bizning muommomiz shundaki, go'yo bizning har birimiz muftiymiz. Bizlar bir masalaga duch kelsak, ummatning olimi, Qur’on tarjimoniga aylanamiz.
Agar bemor bo‘lsak, shifokorga boramiz. Uy qurmoqchi bo‘lsak, muhandisning oldiga boramiz. Mashinamiz buzilsa, mehanikning oldiga boramiz. Suv toshsa, santexnikning oldiga shoshamiz. Ammo bir fiqhiy masala tug‘ilib qolsa, har birimiz muftiyga aylanamiz. Eng qizig‘i, beradigan fatvomizni ijtihod eshigi ochiqligi bilan oqlamoqchi bo‘lamiz. Ijtihod qilib xato qilganga ham bir savob bor deb e’tiqod qilamiz. To'g'ri topganga esa ikkita ajr bor deb bilamiz. Bu johillikdir. Aslida Islom hali hukmni chiqarmagan, yangidan paydo bo‘lgan masalalarda ijtihod eshigini ochib qo‘ygan. Chunki u masalalar o'sha paytda zohir bo‘lmagan. Islom aqlni ozod qilib qo‘ydi. Ammo shu bilan birga ijtihod masalasida ma’lum qoidalar va qaydlarni ham shart qilib qo‘ydi. Mujtahidda, albatta, ushbu shartlar topilishi lozim.
❗️Birinchidan, ushbu masalada Islom o‘z hukmini bermaganini bilish lozim.
❗️Ikkinchidan, shu kabi muammolarda Islom qanaqa hukm chiqarganini bilishi kerak.
❗️Uchinchidan, Qur’onni, sunnatni va arab tilini mukammal bilishi kerak.
❗️To‘rtinchidan, usuli fiqhni yaxshi bilishi lozim. Tahorat qilishni bilishning o‘zi kifoya qilmaydi.
📖 "Tonggi suhbatlar" kitobidan
@bukitobqancha