BOBORAHIM MASHRAB NOMLI XUSUSIY MAKTAB |KIMYO|BIOLOGIYA| Namangan|

#AMINOKISLOTALAR
NH₂–R–COOH. Uglevodorod radikali, aminoguruh va karboksil guruh tutgan birikmalar. Optik izomeriya mavjud.

- Glitsin, Glikokol: NH₂CH₂COOH
- Alanin: NH₂CH(CH₃)COOH
- Valin: NH₂CH(CH(CH₃)₂)COOH
- Leytsin: NH₂CH(CH₂CH(CH₃)₂)COOH
- Izoleytsin: NH₂CH(CH₂CH₃)(CH₃)COOH
- Sistein: NH₂CH(CH₂SH)COOH
- Metionin: NH₂CH(CH₂CH₂SCH₃)COOH
- Serin: NH₂CH(CH₂OH)COOH
- Treonin: NH₂CH(CH(OH)CH₃)COOH
- Fenilalanin: NH₂CH(CH₂C₆H₅)COOH (Benzol halqali)
- Tirozin: NH₂CH(CH₂C₆H₄OH)COOH (Benzol halqali)
- Asparagin: NH₂CH(CH₂CONH₂)COOH
- Glutamin kislota: NH₂CH(CH₂COOH)COOH
- Glutamin: NH₂CH(CH₂CH₂CONH₂)COOH
- Lizin: NH₂CH(CH₂)₄NH₂COOH
- Arginin: NH₂CH(CH₂)₃NHC(NH)NH₂COOH
- Gistein: NH₂CH(CH₂C₃H₃N₂)COOH
- Triptofan: NH₂CH(CH₂C₈H₆N)COOH (Benzol halqali)



✅https://t.me/Boborahim_mashrabKIMYO

✅https://t.me/Boborahim_mas href='hrabKIMYO' rel='nofollow'>hrabKIMYO>

#AMINOKISLOTALAR (davomi)

🧪 Olinishi:
1. CH₃COOH + Cl₂ → CI-CH₂COOH + HCl
Cl-CH₂COOH + 2NH₃ → NH₂-CH₂COOH + NH₂Cl

2. CH₃CHO + NH₃ → CH₃-CH=NH + H₂O
CH₂CH(NH₂)CN + 2H₂O → CH₂CH(NH₂)CN
CH₂CH(NH₂)CN + 2H₂O → CH₃-CH(NH₂)COOH + NH₂

3. H₃C(O)CH₃ + NH₃ → CH₃-C(CH₃)=NH + H₂O
CH₃-C(CH₃)=NH + HCN → CH₃-C(CN)(CH₃)NH₂
CH₂(CN)(CH₂)NH₂ + 2H₂O → CH₂-C(CH₂)(NH₂)COOH + NH₂

4. CH₂CH(CH₂)CH(NO₂)COOH + 3H₂ → (CH₂)₂CH(NH₂)COOH
CH₂CH(CH₂)CH₂C(NOH)COOH + 2H₂ → (CH₂)₂CH(NH₂)COOH

5. CH₂C(O)COOH + NH₂ + H₂ → CH₂-CH(NH₂)-COOH + H₂O

6. C₂G₂CONHCH₂COOH + H₂O → C₂H₂COOH + H₂NCH₂COOH

🔬 Kimyoviy xossalari:
1. H₂NCH₂COOH + NO₂ → CH₂(OH)COOH + N₂ + H₂O

2. CH₂CH(NH₂)COOH + CH₂O → CH₂-CH(COOH)N=CH₂ + H₂O

3. CH₂CH(NH₂)COOH → CH₂CH₂NH₂ + CO₂ (dekarboksillash)


✅https://t.me/Boborahim_mashrabKIMYO

🔥Siz bilgan bilmagan olimlarni qilgan ishlari

💎Libix – mineral oziqlanish nazariasi. O’g’it
💎Libix va Vyoler – izomeriya hodisasini ochdi
💎Lomonosov (1756) – modda massasining saqlanish qonuni
💎Lui de Broyl elektronning to’lqin tabiatini tasvirlab berdi
💎Lyuis – kovalent bog’lanish hosil bo’lishini talqin etdi
💎Makintosh – kauchukdan suv o’tkazmaydigan palto tikish.
💎Maksvell (1864) yorug’lik va elektr hodisalari o’rtasidagi bog’lanishni aniqladi.
💎Maksvell va Lorens aylanma tok harakati bilan elektromagnit to’lqin oqimi orasidagi munosabatni aniq.
💎Malliken – elektronnning fizik xossalari ( zaryad, massa, harakat tezligi va radiusi) ni tavsiflab berdi
💎Margraf – xo’raki lavlagi tarkibida 6% qand borligini aniqladi
💎Markovnikov – qo’shboqqa birikish, izomerlanish qoidalarini yaratdi. Neftni mustaqil fan bo’lishiga asos soldi. 💎Sikloparafinlar (naftenlar)ni kashf etdi, 5,6 azoli halqali birikmalarni neftdan ajratib oldi
💎Maxsumov - Kimyoviy tuzilish nazariyasini  elektron va fazoviy tuzilishga bog’lab, takomillashgan hozirgi zamon qoidasini quidagicha taklif etgan . “ Murakkab zarrachaning tabiati uning tarkibi hamda kimyoviy, elektron  va fazoviy tuzilishiga bog’liq”
💎Meyer – 1864 yilda elementlarning atom massalari ortib borish tartibidagi jadvalni tak.qil
💎Misher – nuklein kistani kashf etdi
💎Mozli – atom zaryadining tartib raqamiga tengligi
💎Nabiyev – o’g’it
💎Nagaoka va O. Lodj – atom tuzilishining ikkinchi (Saturn sayyorasiga o’xshash) modelini tak.etdi
💎Nekrasov – to’la o’xshash elementlarni aniq
💎Nilson – skandiyni kashf etdi
💎Nobel – Dinamitni yaratdi
💎Noddaklar (er xotin) reniyni kashf etdi
💎Nyulends – ekvivalentlikka asoslangan oktavalar qonuni
💎Plank -  energiyaning kvantlanish xususiyati
💎Poling – gibridlanish hodisasi, elektromanfiylik tushunchasi
💎Prust – tarkibning doimiylik qonuni
Rentgen – rentgen nurlarining ochilishi
💎Rezerford – atom tuzilishining planetar modeli. Nurlarni α  β  γ nurlarga ajratdi.
💎Sala – erituvchilarni suvli, yog’li, kislotali sinflarg ajratdi
💎Semyonov – kataliz, zanjir reaksiyalar, issiqlik b.n portlash nazariyasini yaratgan
💎Shankurtua – silindr shaklidagi jadvalni tuzdi
💎Sheyele – glitserinni 1-b.b olgan. Undan so’ng Shevrel bn Bertlo uni xossalarini ōrgangan
💎Shredinger – atomlarning elektron tuzilishini ifodalovchi to’lqin funksiyasi uchun tenglamani keltirib chiqardi
💎Shtern va Gerlax – atomning magnit moment komponentlari tashqi magnit maydonida diskret qiymatlarini qabul qilishni asoslab berdi.
💎Shuxov – krekingni sanopat usuli
💎Shveyger – galogen tushunchasini fan.kir
💎Siliman – Amerikada neft haydash tajribalari
💎 Sladovskaya Kyurilar – radiy va polininyni kashf etdi
💎Stoney – 1893y  manfiy zaryadning eng kichik zarrachasini “alektron” deb atadi.
💎Tomson – 1897y katod nuri nelektronlar  oqimi ekenligini aniqladi
💎Rezerford– 1898-1899 y ni tak.etdi
💎Uilard – γ nurlarni aniqlab eletromagnit to’lqinlar ekenlgini aniqladi
💎Vagner – etilenni gidratlagan KmnO4 ning suvli eruitmasi. Glikol hosil b.di
💎Favorskiy – asitilenning izomerlanishi. Dioksanni olgan.
💎Vinkler – germanyni kashf etdi
💎Vyoler – (disiandan) oksalat va (ammoniy sianatdan)mochevina sintezladi. Sianid kistani ixtiro qildi. Al, Be, Ittiriylarni oldi.
💎Vyurs – metilamin va etilamin, fenol, etilen oksid va boshqalarni ixtiro va sintez qilgan
💎Xyukkel – aromatiklik qoidasi
💎Yakobi – galvonoplastikani ochgan
💎Yung – 1811 yilda yorug’lik nurinin g difraksiya xossasini o’rganib uning to’lqin tabiatga ega t isbotladi.
💎Yuryev – furan, tiofen, pirrolning bir biriga o’tishi
💎Zelinskiy – protivogazni ixtiro qil. Asitilenni trimerlab benzol olgan
💎Zinin – anilinni  sintez qilgan. To’yingan va to’yinmagan siklik birikmalar.
💎Gustaffson – sikloalkanni digaloid birikmalariga rux tasir ettirib oladi
💎Sobatye – alkenlarga vodorodning birikishi

Xotin-qizlarga foizsiz ta’lim krediti berish tartibi haqida ma’lumot

Prezidentning 2022-yil 18-iyuldagi PQ-323-sonli qaroriga ko‘ra, to‘lov-kontraktda o‘qiyotgan xotin-qizlarga foizsiz (0%) ta’lim krediti berish tizimi joriy etilgan.

❓Kimlarga beriladi?

✅ O‘zbekistondagi barcha oliy ta’lim muassasalari talabalariga (davlat, xususiy va xorijiy OTMlarning O‘zbekistondagi filiallari);
✅ O‘rta maxsus va professional ta’lim muassasalari o‘quvchilariga (texnikum, kasb-hunar kolleji va h.k.).

❓Qaysi kurslarga beriladi?

✅ Barcha kursdagilarga beriladi, 1-kursmi, 3-kursmi, farqi yo‘q.

❓Qaysi ta’lim shakliga beriladi?

✔️ faqat kunduzgi shaklga.

❌ Quyidagilarga berilmaydi:

➖ super-kontrakt;
➖ sirtqi, kechki va masofaviy ta’lim shaklga;
➖ qo‘shma ta’lim;
➖ ikkinchi mutaxassislik;
➖ ordinatura;
➖ xorijdagi OTMlarga.

❓To‘lash qachondan boshlanadi?

Ta’lim kreditining asosiy qismi talabaning rasmiy o‘qish muddati tugagandan so‘ng yettinchi oydan boshlab (ya’ni olti oy o‘tib) 7 yil davomida qaytariladi. Masalan, 7 mln so‘m ta’lim krediti olinsa, o‘qishni tugatgandan so‘ng, 6 oy o‘tgach 7 yil mobaynida oyma-oy 83 ming so‘mdan to‘lab boriladi.

❓Foizsiz ta’lim krediti olish uchun kam ta’minlangan bo’lish kerakmi?

✅ Yo’q, ushbu ta’lim krediti oilaviy ahvolidan qat’i nazar barcha xotin-qizlarga beriladi, faqat "Ayollar daftari"ga kirganlarga, ehtiyojmand oilalarga beriladi, degan gap noto‘g‘ri.


👉 @xushnudbek 👈

TAʼLIM KREDITI HAQIDA BATAFSIL MAʼLUMOT

✔️Kredit miqdori: 1-kurslar uchun bir yillik kontrakti miqdorigacha ajratiladi.

Ikkinchi va undan yuqori kurs talabalari uchun fanlarni o‘zlashtirishning o‘rtacha ko‘rsatkichi “3” dan past bo‘lgan taqdirda ta’lim krediti to‘lov-kontrakt summasining ko‘pi bilan 80 foizi miqdorida ajratiladi (“Ijtimoiy himoya yagona reyestri”ga kiritilgan oilalar farzandlari bundan mustasno).

✔️Qaytarish muddati: o‘qish muddati (3, 4 yoki 5 yillik muddat) tugagandan so‘ng yettinchi oydan boshlab 7 yil muddatga.

✔️Foizi: 🧑🏻‍🎓yigitlar uchun — Markaziy bankning asosiy stavkasi miqdorida (hozir 13,5% — 2024-yil 10-sentyabr holatiga);
👩‍🎓qizlar uchun - foizsiz (0%);

✔️Asosiy stavka o‘zgarsa: agar Markaziy bankning asosiy stavkasi pasaysa, unda kredit foizi ham pasayadi. Agar asosiy stavka ko‘tarilsa, unda kredit foizi o‘zgarmaydi (yaʼni ko‘tarilmaydi).

✔️Kimlarga beriladi:

✅ faqat kunduzgi taʼlim shakliga
✅ bakalavr (shu jumladan ikkinchi mutaxassislik) yoki magistrga
✅ to‘lov-kontrakt asosida o‘qishga kirgan
✅ yoki o‘qishini ko‘chirgan talabalarga beriladi.

✔️Quyidagilarga berilmaydi:

❌ super-kontrakt uchun;
❌ sirtqi;
❌ kechki;
❌ masofaviy;
❌ maxsus sirtqi shakllar uchun taʼlim krediti berilmaydi.

✔️Qaysi OTMlar uchun: taʼlim krediti O‘zbekistondagi davlat, nodavlat yoki xorijiy

✅ oliy;
✅ o‘rta maxsus;
✅ professional taʼlim tashkilotlari va ularning filiallari
✅ yoki qo‘shma dasturda o‘qiydigan talabalarga beriladi.

❌ Xorijda joylashgan OTMlarda o‘qish uchun taʼlim krediti berilmaydi.

❌ HEMIS dasturiga ulanmagan xususiy OTMlarning talabalariga ta’lim krediti berilmaydi.

✔️Kafillik: kredit oluvchining doimiy daromad manbaiga ega bo‘lgan oila aʼzolari (ota-onasi, aka-ukasi, opa-singlisi, eri yoki xotini) yoki boshqa uchinchi shaxslar taʼlim krediti shartnomasida birgalikda kredit oluvchi sifatida qatnashishlari mumkin (yaʼni aynan qarindosh bo‘lishi shartmas).

✔️Kimlarga kafillik talab etilmaydi: “Ijtimoiy himoya yagona reyestri”ga kirgan oilalarning farzandlariga ajratiladigan taʼlim krediti bo‘yicha garov va kafillik talab etilmaydi.

✔️Fuqarolik: taʼlim krediti faqat O‘zbekiston fuqarolari uchun beriladi. Chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarga banklarning o‘zlari tijoriy shartlarda kredit berishi mumkin.

✔️Kerakli hujjatlar: bankka quyidagi hujjatlar taqdim etiladi:

a) ariza;
b) talaba va taʼlim muassasasi o‘rtasidagi shartnoma (kontrakt);
d) kredit qaytarilishining taʼminoti bo‘yicha hujjat. Bunda “Ijtimoiy himoya yagona reyestri”ga kirgan oilalarning farzandlariga ajratiladigan taʼlim krediti bo‘yicha garov va kafillik talab etilmaydi;
e) “Ijtimoiy himoya yagona reyestri”ga kiritilganligini tasdiqlovchi maʼlumotnoma (agar bo‘lsa);
f) bankning ichki hujjatlarida (siyosatida) belgilangan boshqa hujjatlar, shu jumladan, birgalikda kredit oluvchiga tegishli maʼlumot va hujjatlar.

✔️Ariza ko‘rib chiqilish vaqti: ariza 5 ish kunida ko‘rib chiqilishi va kredit shartnomasi imzolanishi kerak. Agar rad etilsa bu haqda talabaga sababi ko‘rsatilgan javob xati beriladi.

✔️Muddatdan oldin qaytarish: kredit oluvchi taʼlim kreditini shartnomada belgilangan muddatlardan oldin qaytarishga haqli.

✔️Arizani qachon va qanday berish kerak: ta'lim krediti olish uchun arizani bugunning o'zida bersangiz ham bo'laveradi. Buning uchun albatta bankka borishingiz ham shart emas, quyidagi 2 usul orqali onlayn ariza yuborish ham mumkin:

1) https://talim-krediti.mf.uz sayti;
2) Yagona portal orqali (https://my.gov.uz/oz/service/677).

Bankka borish ma'qul bo'lsa, unda bu variantni ham ko'rishingiz mumkin.


👉 @xushnudbek 👈

TAʼLIM KREDITI HAQIDA BATAFSIL MAʼLUMOT

✔️Kredit miqdori: 1-kurslar uchun bir yillik kontrakti miqdorigacha ajratiladi.

Ikkinchi va undan yuqori kurs talabalari uchun fanlarni o‘zlashtirishning o‘rtacha ko‘rsatkichi “3” dan past bo‘lgan taqdirda ta’lim krediti to‘lov-kontrakt summasining ko‘pi bilan 80 foizi miqdorida ajratiladi (“Ijtimoiy himoya yagona reyestri”ga kiritilgan oilalar farzandlari bundan mustasno).

✔️Qaytarish muddati: o‘qish muddati (3, 4 yoki 5 yillik muddat) tugagandan so‘ng yettinchi oydan boshlab 7 yil muddatga.

✔️Foizi: 🧑🏻‍🎓yigitlar uchun — Markaziy bankning asosiy stavkasi miqdorida (hozir 13,5% — 2024-yil 10-sentyabr holatiga);
👩‍🎓qizlar uchun - foizsiz (0%);

✔️Asosiy stavka o‘zgarsa: agar Markaziy bankning asosiy stavkasi pasaysa, unda kredit foizi ham pasayadi. Agar asosiy stavka ko‘tarilsa, unda kredit foizi o‘zgarmaydi (yaʼni ko‘tarilmaydi).

✔️Kimlarga beriladi:

✅ faqat kunduzgi taʼlim shakliga
✅ bakalavr (shu jumladan ikkinchi mutaxassislik) yoki magistrga
✅ to‘lov-kontrakt asosida o‘qishga kirgan
✅ yoki o‘qishini ko‘chirgan talabalarga beriladi.

✔️Quyidagilarga berilmaydi:

❌ super-kontrakt uchun;
❌ sirtqi;
❌ kechki;
❌ masofaviy;
❌ maxsus sirtqi shakllar uchun taʼlim krediti berilmaydi.

✔️Qaysi OTMlar uchun: taʼlim krediti O‘zbekistondagi davlat, nodavlat yoki xorijiy

✅ oliy;
✅ o‘rta maxsus;
✅ professional taʼlim tashkilotlari va ularning filiallari
✅ yoki qo‘shma dasturda o‘qiydigan talabalarga beriladi.

❌ Xorijda joylashgan OTMlarda o‘qish uchun taʼlim krediti berilmaydi.

❌ HEMIS dasturiga ulanmagan xususiy OTMlarning talabalariga ta’lim krediti berilmaydi.

✔️Kafillik: kredit oluvchining doimiy daromad manbaiga ega bo‘lgan oila aʼzolari (ota-onasi, aka-ukasi, opa-singlisi, eri yoki xotini) yoki boshqa uchinchi shaxslar taʼlim krediti shartnomasida birgalikda kredit oluvchi sifatida qatnashishlari mumkin (yaʼni aynan qarindosh bo‘lishi shartmas).

✔️Kimlarga kafillik talab etilmaydi: “Ijtimoiy himoya yagona reyestri”ga kirgan oilalarning farzandlariga ajratiladigan taʼlim krediti bo‘yicha garov va kafillik talab etilmaydi.

✔️Fuqarolik: taʼlim krediti faqat O‘zbekiston fuqarolari uchun beriladi. Chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarga banklarning o‘zlari tijoriy shartlarda kredit berishi mumkin.

✔️Kerakli hujjatlar: bankka quyidagi hujjatlar taqdim etiladi:

a) ariza;
b) talaba va taʼlim muassasasi o‘rtasidagi shartnoma (kontrakt);
d) kredit qaytarilishining taʼminoti bo‘yicha hujjat. Bunda “Ijtimoiy himoya yagona reyestri”ga kirgan oilalarning farzandlariga ajratiladigan taʼlim krediti bo‘yicha garov va kafillik talab etilmaydi;
e) “Ijtimoiy himoya yagona reyestri”ga kiritilganligini tasdiqlovchi maʼlumotnoma (agar bo‘lsa);
f) bankning ichki hujjatlarida (siyosatida) belgilangan boshqa hujjatlar, shu jumladan, birgalikda kredit oluvchiga tegishli maʼlumot va hujjatlar.

✔️Ariza ko‘rib chiqilish vaqti: ariza 5 ish kunida ko‘rib chiqilishi va kredit shartnomasi imzolanishi kerak. Agar rad etilsa bu haqda talabaga sababi ko‘rsatilgan javob xati beriladi.

✔️Muddatdan oldin qaytarish: kredit oluvchi taʼlim kreditini shartnomada belgilangan muddatlardan oldin qaytarishga haqli.

✔️Arizani qachon va qanday berish kerak: ta'lim krediti olish uchun arizani bugunning o'zida bersangiz ham bo'laveradi. Buning uchun albatta bankka borishingiz ham shart emas, quyidagi 2 usul orqali onlayn ariza yuborish ham mumkin:

1) https://talim-krediti.mf.uz sayti;
2) Yagona portal orqali (https://my.gov.uz/oz/service/677).

Bankka borish ma'qul bo'lsa, unda bu variantni ham ko'rishingiz mumkin.


👉 @xushnudbek 👈