Кеча ўғлим билан тиш докторига бордик. Бу воқеа Германияда бўлаётганини эслатиб ўтаман.
Бизни аёл шифокор кутиб олди. Ўзига хос гапириши эса эътиборимни тортди: шунақа гапирса керак, нега фақат гапиришига кўра хулоса қиляпсан, дея ўзимни койидим.
Шифокор ўғлимнинг тишларини контрол қилгач:
- Ёнимга келинг, деди менга ва қиладиган муолажалар ҳақида маълумот берди. Мен гапираётганимда эса лабларимни диққат билан кузатди. Таҳминим тўғри чиқди. Кейинги гапиришларида ўғлимга докторга қараган ҳолда дона дона қилиб, докторга қараган ҳолда гапиришини илтимос қилдим.
Болалигимизда бундай одамларни гунг дердик. Мен учун бу сўз бугун ҳақоратдек эшитилсада, бундай кишиларга қўлланиладиган бошқа иборани сўз халтамдан топа олмадим.
Қулоқлари умуман ёки қисман эшитмагани боис аксар ҳолларда бармоқлар ёрдамида “гаплашишади”. Аммо лабларингизга қараб нима гапираётганингизни тушунадиганлар ва ўзи ҳам бемалол гапира оладиганлар ҳам кўп.
Нимага бу ҳақда ёзяпман. Доим таққослайман. Ўзбекистон билан.
Бу аёл шифокор доктор. У мактабда ўқиган, кейин гимназияни юқори баҳолар билан тугаллаб, тиббиёт институтида ўқиган. Ҳозирда стамотолог бўлиб ишлайди. Бу аслида давлат томонидан яратилган имкониятларнинг кўрсатгичи.
Бизда ўзига хосликлари: кўзи ожизлик, қулоғи эшитмаслик ва бошқа тана ноқисликларга эга кишиларни – имконияти чекланган, деб аталади. Аммо бизнинг диёримиз масштабида айтадиган бўлсам: уларнинг имконияти чекланган эмас, улар имкониятсизлик билан чеклангандек.
Аввалги Туркиядаги тажрибам, бугунги кундаги Германиядаги кузатувларим ҳам: уларни атрофимда, жамият ҳаётида кўп кўришим. Ўзбекистонда эса имконияти чекланган инсонларни кундалик ҳаётимизда кам учратамиз. Улар кўринмас одамлар. Ёки кўриниб қолганда ҳам пичирлашларга, тикилишларга ва баъзан қўл билан кўрсатишларга маъруз қолган ватандошлар.
Германия ёки Туркиядаги каби: рассом, офис ходими, доктор, рэппер эмас.
Уларнинг кўпчилиги доимий уйда - ёлғизликда.
Бундай ёки бунга ўхшаш ҳолатлар учун махсус таълим ҳақида гапирмайман.
Аммо аравачада юрадиганлар учун жамоат транспорти ёки дўконга кириши учун оддий пандуслар ҳам қилинмаган ҳолатлар қанча?
Умуман олганда уларга биз каби тенг имкониятлар борми?
Нега улар биздан ажратилган?
Уларнинг таълими, жамият ҳаёти, ижтимоий фаоллиги – биз баданан соғломлар кабими?
Биз бундай инсонларни жамият ҳаётимизда шунчалик кам кўрганмизки, мабодо учратиб қолсак тикилиб қарайдиган даражада кам улар. Кар, кўр каби ўзбек тилидаги сўзлар – ҳақорат сифатида ишлатилавериб ўз асл маъносини ҳам йўқотган.
Аммо аслини қарайдиган бўлсак, улар ҳам худди мендек, сиздек жамиятда фаол бўлишни, касб ўрганишни, севган ишини қилишни исташади ва буни аъло равишда амалга ҳам ошира олишади. Фақат уларга бу имкониятларни берилиши керак.
Мен солиқ тўловчи сифатида, бундай шахслар учун таълим, касблантириш ва бошқа имкониятлар яратилишини жуда жуда истардим. Чунки улар ҳам жамиятимизнинг тўлақонли аъзоси ва уларнинг бундай туғилишларида уларнинг айби йўқ.
Хуллас, кеча танишган докторимиз шахсан менда катта симпатия ўйғотди. Умид қиламанки, тиш муолажалари учун тўлов чеки келганда бу симпатия йўқолмайди. Нимага дейсизми? Чунки, Германияда тиш докторларининг иккинчи – халқ орасидаги номи: Банкир.
Қўшимча: Мавзу жуда нозик бўлгани сабабли - фикрларимни максимал ҳамма томонлама эҳтиёт бўлиб ёзишга ҳаракат қилдим.
Ва қайта қайта ўқидим ҳам, кўнгилга тегадиган жой бўлиб қолмасин, ман қанақа ҳис қилардим, мана шунақа ҳолда дея эмпатия ҳам қилдим.
Бу фикрлар бу анча аввал ёзилган нарса эди, қўймаётгандим. Чунки барибир бир шаклда эътиборга олмаганим, ҳис қилмаганим жойи бўлади, қанақа таъсир қиларкин, деган хаёллар бор эди.Шу сабабли, фикрларимда кўнгилга тегадиган нуқталар бўлса узр сўрайман.
Тан олишим керакки: бу мавзулар шу даражада бизга бегона эканки, журналист сифатида ўз фикримни максимал нозик билдириш лаёқатига ҳам соҳиб эмас эканман.
