Bazar | PR blog

Like bosmanglar. Kimdir yetalab olib chiqib ketadi like uchun.

Burger King O‘zbekistonga kirib kelyotganmish... Xursandman(mi)?

Onam maktab paytlari meni qizlardan shunday qizgʻonardiki, oʻzimni ham baʼzida jahlim chiqardi. Aslini olganda menga umuman qiziq ham boʻlmagan. Ammo katta boʻlgach, onam meni kelajagimni, sha'nimni, oʻtmishimga gard yuqmasligini oʻylagan ekanlar. Ular oldindan bilgan ekan...

Burger King Oʻzbekistonga kirib kelayotgani haqida manimcha eshitmagan odam boʻlmasa kerak. Men eshitishini ham istamayman.

Nega?

Chunki bu oddiy fast-food tarmog‘i emas. Bu uzoq yillardan beri befarq bo‘lishga haqli bo‘lmagan, lekin dunyo indamay tomosha qilayotgan jinoyatga bevosita hissa qo‘shayotgan korporatsiyalardan biridir.

Haqiqat shu. Burger King — Isroil armiyasini moliyaviy qo‘llab-quvvatlaydigan kompaniyalardan biri. Va bu uzoq yillardan beri davom etmoqda.

1. 2000-yillarning boshlarida Burger King kompaniyasi Isroilning Gush Katifdagi (G‘azo sektoridagi) bosib olingan hududga filial ochdi. Bu esa xalqaro qonunlarga zid hisoblangan. Ammo buni BMT ham boshqa tashkilotlari ham toʻxtatib qola olmagan. Sababi esa oddiy. Hammasi ularni qoʻlida. Chiqargan sanksiya va qarorlari BMT minbaridan oʻtmagan.

2. Qattiq bosim ostida bu filial yopilgan bo‘lsa-da, Burger King va uning filalimidi ishqilib yaqin kompaniyasi — Restaurant Brands International (RBI) hamon Isroilda faoliyat yuritmoqda. RBI tarkibida yana Popeyes, Tim Hortons, Firehouse Subs kabi tarmoqlar ham mavjud.

3. 2023-yil oktyabridan boshlab, G‘azoda boshlangan keng qamrovli harbiy hujumlar davomida 35 000 dan ortiq falastinlik halok bo‘lgan. Ularning 70% dan ko‘prog‘i ayollar va bolalar hisoblanadi.

4. Isroil armiyasining budjeti yillik 23 milliard dollarga yaqin. Bu mablag‘larning katta qismi AQSHdan grant sifatida uzluksiz berib boriladi. Lekin mahalliy bizneslardan, jumladan yirik xorijiy kompaniyalardan ham moliyaviy yordamlar kirib keladi. Shuningdek bizni mehmon ham.

5. 2023-yilda Isroilda faoliyat yuritayotgan 500dan ortiq xalqaro kompaniya ichida Burger King ham bor edi. Uning bu davlatda faoliyat yuritishi — soliqlar orqali harbiy harakatlarga xayrixohlik bildirish hisoblanadi.

Xo‘sh, bizga nima? Nega bu bizni muammo boʻlishi kerak?

Agarda kirib kelayotgan Burger King uchun O‘zbekistonda bu tarmoqqa pul to‘lasak — u pulning muayyan foizi soliq sifatida Isroil hukumati va armiyasiga toʻgʻridan toʻgri boradi.

Men radikal emasman!

Men chekkadagi soqov odamman. Men oddiy haqiqat tarafdoriman. Men insoniyatga qarshi jinoyatni hech qanday brend, dizayn yoki PR yoki propaganda bilan oqlamayman.

Undan zoʻrlari bormi bizda?

— O‘zbekistonda o‘zimizning fast-foodchi biznesmen akalar bor.
— Mahalliy fast-food tarmoqlari sifatli ovqatni har zoʻr tayyorlamoqda.
— Ularning hech biri Falastindagi bolalarning qoniga aralashmagan.

Qorin uchligini bahona qilsak, dunyoviyligimizni bahona qilsak, "naryoqda" bahona topa olmaymiz. Insoniyat tarixida ayrim tanlovlar nonushta emas, vijdon amri hisoblanadi. Fikr yuritaylik!

©@ashinaqa_gaplar

📨 Sizga yangi anonim xabar bor!

Fail bo'lgan loyihalarni saboq olish uchun, qilgan xatolarni to'liq anglash uchun qanday tahlil qilish kerak?

Oʻzingizdan boshlang.

1. Diplomatiyani toʻgʻri qoʻying. Odatda biznes egasi sizdan tezroq natija talab qiladi. Ammo marketingda sof samara uzoq vaqt kamida 3 oycha kutish kerakligi haqida mijozga uqtiring.

2. Xodimlar bilan masofa saqlang. Ularga ortiqcha bosim ish sifatini tushishiga, yaqin olib yuborish ularda chegarani buzib oʻtishga, ishni ortga surilishiga olib keladi.

3. Bosiqroq boʻling. Sababi odatda biznes egalari qo'pollashi, chegaradan oʻtishi mumkin. Bunday vaziyatda siz oʻzingizni xotirjam tuting va unga barchasini toʻgʻri tushunting. Xovuridan tushgach xato qilganini oʻzi tushunadi.

4. Aybingizni tan oling va jamoa koʻnikkunicha bosimni oʻzingiz koʻtaring. Asl lider jamoaga oʻligini tashlamasligi kerak. Uning oʻrniga koʻproq bosimni oʻzi qabul qilib olishi kerak. Jamoani eshiting keragini eshiting, extrovert xodimlarga xushyor boʻling. Shunchaki ular bosimga chiday olmasligi mumkin. Bu bilan ularni "pishmak" demoqchi emasman. Agar koʻpni koʻrgan boʻlsa har qanday extrovert, introvertga aylanadi.

5. Baʼzan qurbonlik qiling. Sababi sharoit har doim ham siz oʻylagandek boʻlmaydi. U xoh marketingda, xoh hayotda boʻlsin. Baʼzan loyiha egalarini ham tushunish kerak.

Tanga oʻyini

Ko‘p yillik tajribali PRchi mutaxassislar bilan gaplashsangiz ular ham shu haqida koʻp gapirishmaydi. Ammo bu extimoldan holi emas. PR — bu strategiya. Ammo ba’zilar buni “omad” deb o‘ylaydi. Xuddi tanga o‘yini kabi:
tushsa — yutasan,
tushmasa — yutqazasan.

Ammo aslida PRda tanga har doim ham yuqoriga uloqtirilishi shart emas.

Vaziyatni tasavvur qilib koʻramiz:
Brending atrofida salbiy yangilik paydo bo‘ldi. Ijtimoiy tarmoqda inkor qilishga tushishdi. Endi oldingizda ikki variant bor:

1. Jim boʻlasiz. Odamlar unutar, deb o‘ylaysiz.
2. Ochiq pozitsiya olasiz. Vaziyatga izoh berasiz, yechim taklif qilasiz.


Bu yerda ko‘pchilik PRchilar “tanga” tashlashga qaror qilishadi.
“Omad kelgan bo‘lsa, tanqidni unutishadi.”
“Omad kelmagan bo‘lsa, imkonni boy berdik…”

Lekin, kuchli PRchi tanga tashlamaydi. U tanlov qiladi — faktga, auditoriya psixologiyasiga, vaqtga qarab tanlovni amalga oshiradi. Tahlil qiladi, test qiladi, oldingi misollarni eslaydi. Keyin qaror qabul qiladi.

Sababi bir, tanga faqat noaniq vaziyatda tanga tashlanadi. Aniq reja bo‘lsa, tanga tashlab oʻtirishga hojat yoʻq.

Yana bir real misol: Mashhur fast-food tarmog‘i oziq-ovqatdan “soch” chiqib qolgan holat bilan yuzlashdi. Ba’zilar “sukut”ni tanladi.
Lekin bir filialning PR jamoasi buni imkoniyatga aylantirdi:

— Ochiq e’tirof,
— Tozalash jarayonlari haqida video,
— Yangi gigiyena standarti haqida press-reliz,
— Hatto “Sochsiz burger” nomli promo aksiya tashkillashtirdi!

Natijada obro‘ oshdi, tanqidlar ijobiy PRga aylantirildi.Tanga emas, strategiya ishladi desak adashmaymiz.

PRda har bir holatda tanga tashlamang. Har safar omadga suyanaveradigan bo‘lsangiz, bir kun kelib tanga ham sizdan yuz o‘giradi.

Strategiya tuzing. Reja qiling. Ehtimolni minimallashtiring. Omad emas — tayyorgarlikni kuchli qiling.

Maslahatim:
Tanga otish — boshlovchi PRchilarning o‘yini. Pro bo‘lishni xohlaysizmi? Tanganing necha tomoni borligini emas, odamlarning necha fe’l-atvori borligini o‘rganing.

©@ashinaqa_gaplar

Jurnalist va vositachilar nomi sir tutiladi. Sababi ularda endi chiqadigan ma'lumotlar ham berilgan.

Oʻzbek jamiyatining 2025-yilgi muammolari

Bugungi post biroz boshqacha yoʻsinda yozildi. Sababi oxirgi paytlar ushbu muammolarni koʻrmaslik uchun yo koʻr, yo boshqa davlatda yashash kerak. Ammo boshqa davlatlar ham bizni bu muammolarni biladi. Ammo bizchi?

1. Ishsizlik
Rasmiy statistika bo'yicha yoshlar ishsizligi 17.2% deyilgan. Biroq, ish oʻrinlari bosh boʻlgan monomarkazlari va mustaqil tahlillar ma'lumotlariga ko'ra, haqiqiy ishsiz yoshlar ulushi 30% dan oshib ketgan. Qishloqcha aytsam: har 3 yigit-qizdan 1 tasi gʻirt bekorchi.

2. Top o‘quv markazlardagi sifat
Bugun O‘zbekistondagi eng zoʻr berib target qilinadigan kurslarning 68% i ish bozori talabiga javob bermaydigan soft va hard skills mavjud bo'lmagan kadrlarga diplom va sertifikat bermoqda. O‘quvchilar kurs tugatgandan keyin 3 oy ichida ish topish foizi — atigi 26%. Ya'ni atigi 100 tadan 26 tasi amallab ish topayapti xolos.
Unda ham ayrimlar yaxshi ishga kirishadi, qolganlar "mashenik" xojayinga uchrashadi

3. Uy-joy narxi
Toshkentda o‘rtacha 2 xonali kvartira ijarasi: 3.5 mln so‘m. Bu manimcha hech kimga begona emas. O‘rtacha yoshlar oyligi esa 3.2 mln so‘m.
Demak, yarim oylik ijaraga ketadi, qolgan yarimiga esa tirik qolish uchun ro'zg'or va qishloqqa tashlanadi. Aslini olganda oylikka yashash xuddi 1Xbet ga pul tikishdek gap aslida. Aniqroq aytsam siz faqat tirik qolish uchun ishlayapsizlar xolos. Shuningdek men ham.

4. Ta’lim
2024-yilda bakalavriat bitiruvchilarining faqat 43% i o‘z mutaxassisligi bo‘yicha ish topgan. Ta'lim inspeksiyasining 2024 yilgi noyabr oyidagi statistikaga ko'ra qolganlari:
Boshqa sohada ishlashga majbur (28%), ishsiz (20%), qaytadan o‘qiyapti (9%). Bu statistikalarni qayerdan biladi deyishingiz mumkin. PR sohasiga kirib kelgandan buyon matbuot va katta kichik OAV xodimlari, jurnalistlari bilan ba'zan hamkorlik qilishga to'g'ri kelmoqda. Va albatta ko'zimni katta ochish uchun bu soha vakillaridan to'g'ri foydalanib olyapman. Ayrimlari shu postni ham o'qishmoqda manimcha.

5. Salomatlik
Xususiy klinikalar narxi 1 yilda o‘rtacha 20-30% oshgan. Davlat poliklinikalarida navbat kutish va xizmat sifati sababli bemorlarning 63% i xususiy shifokorlarni tanlayapti. Sog‘liqni saqlashda korrupsiya darajasi o‘rtacha 2 bemordan 1 tasi “qo‘lga berilgan” bemorning roziligi bilan amalga oshirilgan. Aslini olganda korrupsiya hisoblangan tug'ruqdagi "suyunchi" puli ham jamiyatimizda normal qabul qilinmoqda. Bu holga achinish kerakmi yoki shunchaki qo'l siltab o'tish. Demak xaromxo'rlik bizga tug'ulishdan, qon bilan kirmoqdami? Tavba...

6. Bozor infilatsiyasi
Bizni odatda yaxshigina aldashadi. Misol uchun rasmiy inflyatsiya har yili 10.3% ni tashkil qilsa, asl (xalq orasida his qilinadigan) inflyatsiya yillik 25-30% ni tashkil qiladi. Vaholanki pul qadrsizligi to'g'rog'i inflatsiya bo'yicha 7 o'rindamiz. Bizdan avvalgi o'rinlarda Eron, Vetnam, Laos, Serro Leone va Indoneziya turibdi. Bu birinchi o'rindagi ayrim mahsulotlarga ham ta'sir o'tkazmoqda. Bularni aytishim shartmas. Ha mayli ayta qolay! Yildan yilga narxi oshayotgan mahsulotlardan bir nechtasini misol keltirib o'taman.

Misol uchun: Go‘sht +18%,Yog‘ +24%, Kartoshka +31%(kartoshka fevral oyida, oy boshida 5 000 so'm edi. Oy oxirlariga kelib 8 000 so'mga aylandi. Ayni vaqtdagi narxni bilmayman.) Non +12% ga yildan yilga oshib bormoqda.

Demak ayni vaqtdagi O'zbekiston muammosi:
- Yoshlar ishsizligi
- Sifatli ta’lim
- Hayotiy xarajatlarning keskin oshishi.

Ammo bu muammolarni birdek to'g'ri ko‘rmayapmiz, demak shunchaki “ko‘z o‘rganib” qolgan. Bu esa, eng xavfli holat. Qisqasini SSR davrida yashagan "kattalar - non 1 tiyin edi, uy 10 so'm edi" deyishlari kelajakda ham davom etish extimoli yuqori. Ammo u paytlar biz aytib yurishimiz tayin.

©@ashinaqa_gaplar

Eʼtirozlar boʻlsa bemalol!

Nega Vibora PR, IT o‘quv markazlari bilan ishlamaydi?

2025-yilga kelib IT bozorida haqiqiy fojia: mutaxassislar ko‘p, ammo soft va hard skills yo‘q.

Bozor "junior"larga to‘lib ketdi. Har bir ko‘chada "Pythonni 1 oyda o‘rgatamiz", "Frontend bilan 10 mln top" degan yozuvlar. Instagram target Telegram guruh. Kursni tugatgan bola bir kun o‘tmay “IT mentor” bo‘lib chiqadi.

Bu nimaga olib keldi?
— Bozor narxi sun’iy pasaydi. Qadrimiz qolmaydi.
— Ish beruvchilar ishonmay qo‘ydi. U xoh suyagi qotgan boʻlsin, xoh tajribasiz odam.
— ITning obro‘si marketing qurboni bo‘lyapdi qisqasi.

Afsuski, ayrim o‘quv markazlar kurs emas, umid sotayapti. “Hayoting o‘zgaradi”, “Amerikaga ketasan” degan sarlavhalar bilan psixologik manipulyatsiya qilishmoqda. Haqiqat esa oddiy: ko‘pchilik “skill” emas, reklama sotayapti.

Vibora PR nima qiladi?
Biz faqat haqiqatni gapiradigan, natijaga ishlaydigan brendlar bilan hamkorlik qilmoqchimiz. Mayli til markazlari boʻlsin. Sababi til bilgan maʼqul. Kimdir shunday qilishi kerak. Ishlaylik. Bozorga obro‘, ishonch va haqiqiy qadriyat olib kiradiganlar bilan ishlaylik.

PR reklama emas. PR bu: bozorni tozalash qismi ham boʻlishi mumkin. Bu taraflama meni tushunasiz degan umiddaman!

©@ashinaqa_gaplar

Marketing ishlamayapti deyishdan oldin bu postni oʻqiganingiz maʼqul!

Aksariyat insonlar marketing kampaniyasi boshlanganidan keyin bir hafta yoki bir oy ichida kutilgan natija chiqmasa, darrov xulosa qiladi:

"Bu ish bermayapti!"
"Marketing ishlamayapti!"
"Shunchaki pul sovurdikmi?"

Lekin bu nuqtada to‘xtab, biroz chuqurroq oʻylab koʻrish kerak.

Harvard Business Review’ning marketing bo‘yicha o‘tkazgan tahliliga ko‘ra:

Yangi marketing strategiyalarining 87% ilk bosqichda – aynan birinchi 30 kun ichida – muvaffaqiyatsizlik bilan boshlanadi. Bu har qanday holatda misol uchun:
— Ssenariy
— Mobilograf yoki oddiy opisaniyada ham xato boʻlishi mumkin. Buni odatda marketingchilar toʻgʻri tushuntira olmaydi. Shu sababli loyiha bilan birinchi oydan kelishuv bekor boʻlishi mumkin.

Bu muvaffaqiyatsizliklar tarkibida nimalar bor: noto‘g‘ri targeting, yetarlicha A/B test qilinmagan kontentlar, foydalanuvchi yo‘lini noto‘g‘ri qurish, va eng ko‘p uchraydigan muammo – noto‘g‘ri kutishlar.

Loyihani boshlayotganda ko‘pchilik bitta e’lon yoki bitta post katta portlash qiladi deb o‘ylaydi. Bu – illyuziya. Marketing bu – "bir marta urib yutib olish" emas, bu – strategik sabr o‘yini. Qoʻpol tilda aytganda 1 kun yoki 1 oyda bolali boʻla olmaysiz.

Kamchiliklar bo‘lishi normalmi? Ha, hatto muvaffaqiyatli kompaniyalarda ham loyihaning boshida kamchiliklar bo‘ladi.

Airbnb o‘zining ilk reklama kampaniyasida umuman natija olmadi – sababi, odamlar "begona uyda tunash" g‘oyasiga tayyor emas edi. Ammo ular kampaniyani to‘xtatmadi, balki tushuntirishni kuchaytirdi. Yechim toʻgʻri tushuntirish va maksimal 80/20 asosida ishlash kerak.

Coca-Cola har yili o‘nlab yangi mahsulot variantlarini chiqaradi. Statistikaga ko‘ra, har 4 tadan 3 tasi bozorda omadsiz chiqadi. Lekin bu ularning innovatsiyalarni to‘xtatishiga sabab bo‘lmaydi.

Dropbox o‘zining birinchi 6 oyida eng katta muammosi – foydalanuvchilar tushunmasligi edi. Ular maxsulotni tushunarli animatsiyalar bilan tushuntirib, o‘sishni boshlashgan. Shunchaki toʻgʻri strategiya birinchida oʻxshashi mumkinmas. Qancha tez koʻtarilsangiz shuncha tez qulashingizni ham hisobga oling

Bu nimani anglatadi?
Marketingda xatolik – bu sizning noto‘g‘ri yo‘lda ekanligingizni bildirmaydi. Bu – yo‘lingizdagi "chorrahalar" borligini bekatni (strategiyani) almashtirib turish kerakligini anglatadi. To‘g‘ri qaror qabul qilish uchun aynan shu chorrahaga kelish kerak. Shunda tushunib yetishingiz mumkin.

Shunday ekan, agar sizning marketing loyihangizda hozircha kamchiliklar bo‘lsa, bu:

— Siz noto‘g‘ri ishlayapsiz degani emas
— Sizga omad kulib boqmayapti degani emas
— Sizda malaka yo‘q degani ham emas

Bu – siz boshladingiz, endi test qilib, tushunib, o‘rganib, to‘g‘rilash davri boshlandi degani.

Eng zo‘rlar nima qiladi?
Ular boshlang‘ich kamchiliklarga sinchiklab qaraydi, sabr bilan tahlil qiladi va katta natijaga olib boradigan kichik o‘zgarishlar kiritadi.

Marketing – bu yakkakurash emas, bu marafon. Startda yiqilish – sizni finalda g‘alaba qozonishingizga to‘sqinlik qilmaydi.

Faqat bir shart bilan: taslim bo‘lmasangiz bu natijaga erishasiz. Boʻlmasa Allohni oʻzi ham "oʻzingizga" qoʻyib beradi.

©@ashinaqa_gaplar

Vibora PR — bu meni pozitsiyam!

2021 yilda dunyoda har 60 soniyada 5 000+ press-reliz e’lon qilinadi.
Har kuni 200 mln odam turli tuman kontent isteʼmol qiladi. Lekin... 99% odamlar o‘sha kontent ortida asosiy maqsad "nima" degan savolga aniq javob bera olmaydi.

Sotuvmi? Birinchi sinfda Vatan nima degan savolga xuddi kasetadek aylanuvchi "Vatan bu kindik qonimiz toʻkilgan tuproq" tushuncha bilan bir xil aslida.

Sababi — ko‘pchilik hali PR nima ekanini bilmaydi.

Vibora PR — bu charchagan auditoriyaga charchamagan xabar yetkazadigan agentlik. Biz matn yozmaymiz. Biz profillar uchun shunchaki kontent joylamaymiz. Biz jamiyat ongi uchun jang qilamiz. Inson tafakkurini hech qanday ijtimoiy normalarsiz sof xolatda saqlashga xizmat qilamiz...

“Odamlar siz haqingizda nima deb o‘ylasin — biz avvaldan hal qilamiz.”

Bu so‘zlar — bizning gapimiz emas. Bu — ish uslubimiz. Maqsadimiz hisoblanadi.

Nega aynan biz?

30+ strategik brend joylashuvi (publicda ko‘rsatilmagan holda)

100% sir saqlash siyosati — biz sizning tizimni hech kimda takrorlamaymiz.

$1500 dan past xizmat ko‘rsatmaymiz — va har bir dollarga qiymat beramiz.

86% mijozlar bir martalik emas, takroriy buyurtma bilan qaytadi

Biz bajargan loyihalarning 70% i ommani fikrini o‘zgartirishga sabab bo‘lgan. Baʼzan buni oʻzim ham tanqid qilganman(loyihani).

PR bu — reklama emas. Bu sizning orqangizdan gapirishlaridan oldin, biz singdirgan gʻoyani gapirishlari, sizni jamiyatda alohida oʻrin tutishingiz demak.

Kimlarga xizmat koʻrsatmaymiz:
— Zapusk va kurs sotuvchilar
— IT oʻquv markazlari
— Kosmetolog va mammoplastiklar
— Ayollar ichki kiyimlar yoki umuman kiyimlari doʻkonlari va hk.

Nimaga? Sababi yuqoridagilar bizning mentalitetimizga, milliyligimizga va eng muhimi diniy tarafdan ham toʻgʻri kelmaydi.

Boʻladi qisqasi...)

Ertaga tashlayman. Bugun xasisligim tutdi.

Zato infosigant emasman)

Sayt tayyor boʻldi.

Nimaga bizning oʻzbek marketing bozori oʻsmaydi?

Bugun marketing dunyosi trendlarga toʻliq ergashishmoqda. Ammo trend — bu yo‘ldagi reklama banneri xolosligini esa bugun erta tushinish kerakligini ham unutmaylik. Asl manzilga yetib borish uchun esa xarita kerak. Bizda esa ko‘pchilik brendlar xaritasiz harakat qilmoqda. Nega?

1. Mijozning xato kutuvi — “1 oyda natija bo‘lsin!”

Bu klassik xatolik. Brend egasi pulni to‘ladiyu, hozirning o‘zida sotuv bo‘lishini xohlaydi. Lekin bu marketing emas. Bu xuddi toʻydan bir kun oʻtib yangi kelin yo kuyovga "bepushtsan" deganday gap. Demak avval nima qilish kerak?

1. Biznesni analiz qilish – Kimlar xaridor? Qayerdan kelmoqda? Nimaga kerak bu mahsulot?

2. Jamoa ishini kuzatish – Kontent, support, marketing, savdo bir zanjir bo‘lishi kerak. Har bir bo‘g‘inni anglamay turib natija kutish — o‘zingni aldatish.

“Marketing 1 oyda sotuv emas, 1 yilda tizim yaratadi.”

2. Pulni asosiy maqsad qilish — natijani so‘roq ostida qoldiradi

Agar komandadagi odamlarning yondashuvi faqat “qancha topamiz” bo‘lsa, strategiya o‘rniga “obuna uchun kontent” paydo bo‘ladi. Bu esa brendni jiddiy qabul qilinmaydigan memesahifaga aylantiradi.

3. Saviyasiz mutaxassislar epidemiyasi

Bozorda yana bir xavf bor. Bu — o‘zini "katta" deb ko‘rsatadigan, lekin aslida ich-ichidan chirigan “mutaxassislar”:

Belgilari:

Telegram guruh ichida o‘zidan “avliyo” yasaydi: O‘ziga yoqmagan odamni guruhdan chiqaradi, kritikani ko‘tara olmaydi. So‘rasangiz, oʻqib yozmaydi, yoki "senga yozgan vaqtimga dizayn qilib soqqa topaman" deydigan "jentravello ** " lar desam adashmayman.

Yangi tizimdan qo‘rqadi: Yangi fikrlarni ko‘tara olmaydi. O‘zining eski metodlarini “klassika” deb targ‘ib qiladi. Yoki umrini oxiriga qadar bitta soha menga kerak deb o'ylovchilar sinfi.

Kurs manipulyatori: Har bir kontentini kursga yo‘naltiradi. "Bu muammo faqat mening kursimda hal bo‘ladi" degan yolg‘on umidlar bilan auditoriyani aldashadi. Haydashadi, kredit yopadi, Mers yo BMWni arendasini kursdan tushgan pul bilan yopadi.

"Ma’naviy tupoy" auditoriya: Asosiy maqsadini kursdagi daromaddan koʻra auditoriya savyasini oʻstirishga qaratgan odamlarni ham, kurschi manipulyatorlarni ham birdek yerga uradigan, faqat "heyt" bilan yashaydigan odamlar ham bor. Ularga izoh berish emas, kulib o‘tish kerak.

Tun uzoq...!
Uxlash kerak)

©@ashinaqa_gaplar

Mini kurs 22-aprelga koʻchirildi. Sababini postlardan sezgan boʻlsangiz kerak.

Yana bir gap!
— PR boʻyicha oʻqigan tajribasi yoʻq.
— Menda oldin oʻqigan oʻquvchilarim kursda bu safar bepul oʻqishlari mumkin.

Kursga yozilmoqchi boʻlganlar esa @bazarolog yozishlari mumkin.

Kurs narxi mayli 35$ emas, 30$ da qoladi. Sifat baribir muhim.

Marketing va siyosat uzviy bogʻliq?

Odatda bu savolga javob bermayman. Chunki har kimnikiday, o‘xshash, zerikarli tarix deb o‘ylayman. Lekin bugun taksida ko‘p yurganimdan boshim qattiq og‘riyapti. Shu bois, o‘zimni og‘riqni postga aylantirishga qaror qildim.

Kenja farzandman. Uchta akam bor. Oilamiz o‘rtahol. Ochig‘i, ular uchun umid men edim. O‘qishga kirgan kunimdan boshlab, akalarim, ro‘zg‘or, uy-joy masalalari bir varaq reja, bir varaq tashvishga aylandi. Bizning uyda mulk – bu har doim tanazzul mavzusi. Men esa uydan chiqib ketayotganimda hamma narsadan kechgan edim: merosdan, o‘zimdan, hatto orzularimdan. Va oʻzimni marketingni ichiga tashladim desam ham boʻladi.

Dastlab o‘zimni marketolog sifatida umuman tasavvur qilmaganman.
Bolalik orzum – tarix o‘qituvchisi bo‘lish. Yoki rassom. Tarixga oshno bo‘lishim 5–6 sinflarda boshlangan.
Keyinchalik olimpiadalarda 3 yil ketma-ket tuman bo‘yicha 1-o‘rinni olganman. Doim top 3dan tushmaganman. Shu qiziqish meni Prokuratura akademiyasigacha yetakladi. O‘qishga kirdim. Tugatdim. Va... vaqtimni yo‘qotganimga amin bo‘ldim.

Marketingga esa... grafik dizayn orqali tushib qoldim. 2019-yilda dizaynga kirganimda oddiy afisha qilishim kerak edi. Keyin esa... vizual strategiya, funnel, fokus guruh degan so‘zlar meni chalg‘itdi. O‘zim bilmagan holda savdo psixologiyasi va inson xatti-harakatlarini tahlil qila boshladim. Va nihoyat tushundim: marketing bu – makkor, ammo qonuniy siyosat hisoblanadi.

Siyosat bilan marketing bir-biriga juda yaqin. Har ikkisi:

— odamlarni o‘z qarashiga ishonishga majbur qiladi,

— fikrni yashirin gʻoyalar orqali etkazadi,

— va har doim tanlanadigan yoʻl bo‘lishi kerak.

Shu jarayonda o‘z qiyofamni tanidim.
Men — jiddiy qaror qabul qiladigan, shafqatsiz raqobatdan cho‘chimaydigan, odam ongiga kirib o‘rnashadigan bo‘lishim kerak edi.
Bu fe’l-atvor menga ko'pincha qimmatga tushgan. Ammo...

Men hayotimda hurmat qilgan insonlarning barchasi – tarixdagi chidab boʻlmas liderlar edi:

Islom Karimov – qat’iyatli, prinspli shaxs.

Adolf Gitler – shunchaki yovuzlik emas, tizimli propagandaning otasi.

Saddam Husayn – barqarorlikni kuch bilan saqlagan.

Kaddofiy – o‘zgarishning qattiq shaklini tanlagan.

Ularning har biri – ommani boshqarishda ijtimoiy psixologiyani mukammal o‘rgangan. Men ularning shaxsiy fe’l-atvorini emas, kommunikatsion strategiyasini olishga harakat qildim. Ha, ular yutqazgan. Lekin o‘z printsipi bilan. Bu oson emas. Xuddi marketingdagi kabi: har doim yutolmaysan, lekin har doim o‘zingni yo‘qotmasliging kerak.

Endi esa men:

— strategiya quraman,
— odamlarga nimani eshitishni xohlashlarini emas, nimani eshitishlari kerakligini etkazaman,
— va eng muhimi – haqiqatni sotishni emas, haqiqatni sotuvga aylantirishni o‘rgandim.

Bunga qancha vaqt ketishi qiziqmas. Sababi mijozga natija kerak boʻlsa, bitta videoga bogʻlanib qolmaslik kerakligini oʻzi ham tushunadi.

Ps: Matematikdan siyosatchi chiqmaydi. Shuni tan olishingiz kerak. Chunki raqamlar bilan odamlarga taʼsir oʻtkaza olmaysiz!