AdvokatNews

Узоқ кутилган ҳужжат умидларимизни оқладими?

“Давлат ҳисобидан юридик ёрдам кўрсатиш тўғрисида”ги қонун кучга кирганидан роса 1 йил 2 ой 2 кун ўтиб, ниҳоят, бу қонунни амалда қўллаш механизмларини белгиловчи ҳужжат – Давлат ҳисобидан юридик ёрдам кўрсатадиган адвокатларни жалб қилиш ва уларга ҳақ тўлаш тартиби тўғрисида низом тасдиқланибди.

Низомга тўхталиб ўтирмай, унинг 5-иловасига ўтамиз. Яъни, ҳақ миқдорларига. Ҳужжатнинг адвокатура учун энг муҳим қисми шу десак адашмаймиз. Билишимизча, Низомнинг 1 йилдан зиёд кечикиб қабул қилинишига ҳам айнан хизмат тарифларини келишиб олиш узоққа чўзилгани сабаб бўлди...

Эски тартиб билан солиштирганда, бу анча прогрессив дейиш мумкин, аммо юридик ёрдам кўрсатиш доирасида бажариладиган ишларнинг тахминий ҳажмидан келиб чиқадиган бўлсак, адвокат меҳнати меҳнати жуда паст баҳоланибди.

Боз устига, харажати қопланадиган ишлар туркумида айрим процессуал муҳим ҳаракатлар умуман назарда тутилмаган. Масалан, эксперт ёки мутахассис жалб қилиш, экспертиза ўтказиш. Харажати тўланмаса, адвокат ўз ҳисобидан экспертиза қилдирадими? Қилдирмаса, юридик ёрдам сифати қандай бўлади?

Саволлар кўп, хуллас.

Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши ҳузуридаги Судьялар олий мактаби “Маъмурий ҳуқуқ” кафедраси ўқитувчиси лавозимига малакали мутахассисларни ишга таклиф қилади.

Номзодларга қўйиладиган талаблар:
• Ўзбекистон Республикаси фуқаролигига эга бўлиш;
• олий юридик маълумот (магистр даражаси)га, шунингдек қоида тариқасида, профессор ёки доцент илмий унвонига, фан номзоди, фалсафа доктори (PhD), фан доктори (Doctor of Science) илмий даражасига, шунингдек хорижий мамлакатларнинг тегишли мутахассислик бўйича уларга тенглаштирилган бошқа илмий даражаларига эга бўлиш;
• юридик ихтисослик бўйича, қоида тариқасида, камида 5 йил (судья, прокурор, адвокат ва бошқа) иш стажига эга бўлиш;
• АКТдан самарали фойдаланиш қобилиятига эга бўлиш.

Педагогик иш стажига эга бўлган, юридик йўналишдаги олий таълим муассаларида ўқитувчи бўлиб ишлаган, хорижий (инглиз, немис, француз) тилларни биладиган номзодлар устунликка эга бўлади.

Номзодлар танлов асосида ишга қабул қилинади. Танлов икки босқичли синовдан иборат:
• биринчи босқичда номзодлар тест синовларидан ўтказилади. Тест синовларида энг юқори баллнинг камида учдан бирини олганлар иккинчи босқичга қўйилади;
• иккинчи босқичда номзодлар маъруза шаклида очиқ дарс машғулотини ўтказадилар. Маъруза Power Point Presentation/слайдлар ёрдамида ўтказилиши лозим.

Тест синовлари ва очиқ дарс машғулоти тегишлича 4/6 (40 балл/60 балл) нисбатида баҳоланади.

Эслатма: Маъруза (очиқ дарс машғулоти) мавзуси “Маъмурий ҳуқуқ” кафедраси предметлари бўйича ўқув дастурлари талабларига мувофиқ бўлиши керак.

Танловда иштирок этиш истагини билдирган номзодлар Судьялар олий мактабининг sudyalaroliymaktabi@umail.uz электрон почтасига ёки Судьялар олий мактабига (100097, Тошкент шаҳри, Чилонзор тумани, Чўпонота кўчаси, 6-уй) қуйидаги ҳужжатларни юборишлари лозим:
– ариза (яшаш манзили ва уяли телефон рақамини кўрсатган ҳолда);
– шахсий маълумотнома (объективка).

Аризалар 2024 йил 21 ноябрь соат 17.00 га қадар қабул қилинади.

Мурожаат учун тел.: (55) 501-01-67, 94-9320331 Саодат Худайкулова.

Пора олиш – “ўзни сотиш” демак

Акмал БЕКМУРОДОВ,
мустақил тадқиқотчи

Ғарбий Европа маданиятида ходимнинг коррупциявий ҳаракатлар содир этиши “ўзини сотиши” ҳисобланиб, бундай ҳаракатларга салбий муносабат билдирилади. Европада сиёсатчи ёки амалдорнинг коррупцияга алоқадорликда гумон қилинишининг ўзиёқ унинг карьераси тугаганлигини англатади. Франция ва Буюк Британия давлатларида коррупцияга алоқадор бўлган амалдорлар ўтмишдаги ижобий хизматларига қарамасдан истеъфога чиқарилиши ҳам шу сабаблидир.

Ғарб жамияти коррупцияга салбий муносабатда бўлишининг асосий сабаби “бозор менталитети” бўлиб, унда бир томондан ҳар ким ўзгаларга рақобатчи бўлса, иккинчи томондан эса ҳар ким ҳамма учун шароитлар тенглиги ақидасига қатъий амал қилишга мажбур. Ушбу тамойилни бузиш жамият томонидан қаттиқ қораланади. Бу дунёқараш узоқ вақтлардан бери ва жуда қатъий тарзда шаклланган.

Шу сабабли, бундай жамиятда коррупциявий ҳаракатларнинг гувоҳи бўлган ва эшитган шахсларнинг тегишли ташкилотларга хабар бериши одатий ҳолдир, чунки улар барча учун имконият тенглиги, яъни “бозор” тамойили бузилиши жамият учун зарарли эканини яхши англайдилар.

(Батафсил – “Advokat” журналининг 5-сонида).

“Изоляторлар тўлиб кетган”

Дарвоқе, қамоқ эҳтиёт чораси оммавий (97 фоиз ҳолларда) қўлланаётгани ҳақида гап кетганида Олий суд раиси “изоляторлар тўлиб кетган”ини айтди. Бахтиёр Исломовга кўра, бунақа ҳолат илк бор 2001 йилда кузатилган.

“Ўшанда вақтинча сақлаш жойларидаги шарт-шароитни ўрганиш учун идоралараро комиссия тузилган эди. Ҳозир ҳам ўшанга ўхшаш вазият бўляпти. Лекин муаммо янги тергов ҳибсхоналарини қуриш билан ҳал қилинмаслиги керак”, деди Олий суд раиси.

Адвокат Баҳром Саломов қамоқ эҳтиёт чорасини қўллашда суиистеъмолчиликларга йўл қўймаслик учун айблов органи зиммасига гумонланувчи терговдан қочиши ёки гувоҳларга босим ўтказиши мумкинлигини исботлаб бериш каби аниқ мажбуриятлар юклашни таклиф қилди.

“Судьяларда қатъият етишмаяпти”

Ўзбекистон Республикаси Олий суди раиси Бахтиёр Исломов бугун адвокатлар ҳамжамияти вакиллари билан бўлиб ўтган очиқ мулоқот чоғида икки марта шу гапни такрорлади.

Биринчи марта – адвокат сўровига жавоб бермаган ёки етарлича жавоб бермаган мансабдор шахсларни МЖтКнинг 197-1-моддаси бўйича жавобгарликка тортиш масаласи ҳақида гап кетганида.

“Бу муаммодан хабаримиз бор. Шахсга доир маълумотларни баҳона қилиб адвокатларнинг шикоятлари қабул қилинмаяпти ёки қабул қилинса ҳам, кўп ҳолларда айбдор мансабдор шахс қолиб иш юритувчи, ёрдамчи каби адвокат сўровига жавоб қайтаришга ваколатли бўлмаган ходимлар жавобгарликка тортилмоқда. Ҳақиқий айбдорни жазолаш учун судьяларимизда қатъият етишмаяпти”, деди Олий суд раиси.

Б.Исломов қамоққа олиш эҳтиёт чорасини қўллаш ҳақидаги илтимосномалар судлар томонидан деярли ёппасига қаноатлантирилаётгани масаласи кўтарилганида ҳам шу гапни такрорлади.

Олий суд раиси республикада судья кадрларга ўткир эҳтиёж йўқлигини, ҳар йили етарлича судья штатлари очилаётганини, бироқ уларнинг малакаси ҳали талаб даражасида эмаслигини тан олди.

“Қасддан қилмаган-ку, нега жавобгар бўлсин?!”

Адвокат Жамшид Раҳмонов:

– Ҳар бир оқловдан сўнг камида тўрт нафар (жиноят ишини қўзғатган, тергов олиб борган, айблов хулосасини тузган ва уни тасдиқлаган) мансабдор жавобгар бўлиши керак. Қуйи инстанция судлари айблов ҳукми чиқарган бўлса, улар ҳам қўшилади. Агар оқланган шахс озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган жазога тортилган бўлса-ку майли, лекин ойлаб, йиллаб қамоқда ўтирган бўлса-чи?.. Бир йиғилишда шу мавзу кўтарилиб, ЖКнинг 230, 231-моддалари ишламаётгани ҳақида гапирилганида прокуратура вакили нима деганини биласизми? “Қасддан қилмаган-ку, нимага жавобгар бўлсин?!” эмиш.

“Қасд бўлмаган”лиги бирон шахснинг эҳтиётсизлик орқасида ёки ижтимоий оқибатини билмагани сабабли бирон ноқонуний хатти-ҳаракат содир этишини англатади. Қолаверса, ҳолатни суриштирув ёки тергов йўли билан аниқламасдан, қандай қилиб осонгина “қасд бўлмаган” деб хулоса қилишимиз мумкин?! Олий юридик маълумотли, қанча танлов-саралаш процедуралари орқали лавозимга қўйилган терговчи, прокурор ёки судьяга нисбатан шунақа дейиш қанчалик тўғри!?..

Оқланган шахсларнинг зарари улардан ундирилганида ҳам бошқа гап эди. Бюджетнинг аҳволи танг бўлиб турган пайтда миллиардлаб маблағлар тергов ва суд органларининг хатолари учун товон қилиб тўланмоқда.

Батафсил “Advokat” журналининг 5-сонида ўқинг.

Бу оилада ҳамма адвокат

Қарши шаҳрида шундай оила бор – барча аъзолари адвокатлик касбини эгаллаган.

Ота-она, икки ўғил, икки қиз.

Барча алоҳида-алоҳида тузилмаларда ишлайди.

Тўнғич қиз – ҳайъатда, қолганларнинг ўз бюролари бор.

Она 20 йилдан зиёд мактабда ўқитувчи бўлган ва 47 ёшида, тўнғич ўғли билан баравар юридик университетни тамомлаган.

Қизиқми?

“Advokat” журналининг 5-сонида ўқинг.

“Адвокатура тизимида меҳнат қилаётган деярли олти мингга яқин ҳамкасбларимизга нисбатан бугунги кунда давлат томонидан рағбатлантириш масаласида бўлаётган эътибор ҳавас қилгулик даражада эмас, деб ўйлайман. Масалан, Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллигининг 33 йиллиги муносабати билан суд, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идоралар ходимларининг бир гуруҳи давлатимизнинг медаль ва орденларига муносиб деб топилиб, тақдирландилар. Лекин кўп сонли адвокатлар жамоасидан ҳеч кимга бирон медаль ёки орден берилгани йўқ. Ўтган йили ҳам шунақа бўлган эди. Ваҳоланки, Адвокатлар палатаси ҳар йили ўз Бошқарув мажлисларида давлат медаллари ва орденларини олишга лойиқ бир неча номзодларни тасдиқлаб, уларни мутасадди идораларга тақдим этиб келмоқда. Шахсан мен ўзим учун бундан хафа бўлмайман. Чунки, 2022 йилда «Шуҳрат» медалига лойиқ деб топилдим ва бундан беҳад миннатдорман. Дарвоқе, ҳозирча мамлакатимизда медалга муносиб кўрилган охирги адвокат бўлиб турибман. Лекин масала бошқа ёқда: мамалакатимизда қонун устуворлигини, адолатни таъминлашга ёрдам бераётган касб эгаларининг хизмати наҳот бошқаларникидан кам бўлса?!

Яна бир эътибор қаратилиши лозим бўлган жиҳат. Нима учундир адвокатлар фақат ва фақат «Шуҳрат» медалига тавсия қилинади. Мамлакатимизнинг бошқа орден-медаллари йўқми? Мен бу билан «Шуҳрат» медалини камситмоқчи эмасман, соҳа ходимларига эътиборни назарда тутмоқдаман, холос. Ростини айтиш керакки, анча йиллар олдин адвокатларга ҳам «Дўстлик» ордени берилган, аммо улар орасида ўзбек адвокатлари йўқ.

Бундан ташқари, адвокатура тизимида фаолият юритаётган бирорта ҳамкасбимизга шу пайтгача «Ўзбекистонда хизмат кўрсатган юрист» унвони берилганлигини эслай олмайман. Ваҳоланки, ҳамкасбларимиз орасида нафақат адвокатура, балки юриспруденция соҳасини ривожлантиришга ўз ҳисссасини қўшиб келаётган олим адвокатлар талайгина. Баъзида шуларни ўйлаб адвокатура ўгай соҳами, дегим келади”.

Баҳром САЛОМОВ,
юридик фанлар доктори, адвокат

(Мақолани “Advokat-Press” газетасининг 2024 йил сентябрь сонида тўлиқ ўқишингиз мумкин).

Адвокат сўровига жавоб бермаган туман ҳокими ўринбосари жавобгарликка тортилди

“Only Justice” адвокатлик бюроси адвокати Собиржон Темиров Тошкент шаҳри Мирзо Улуғбек тумани ҳокимининг архитектура, капитал қурилиш ва коммуникацияларни ривожлантириш бўйича ўринбосари Абдулазиз Абдулхаковни адвокат сўровига жавоб бермагани учун судга бериб, ўз фойдасига қарор чиқарилишига эришди.

ЖИБ Мирзо Улуғбек тумани суди (раислик қилувчи судья Д.Халикназарова) маъмурий ишни 11 сентябр куни кўриб чиқиб, А.Абдулхаковни МЖтКнинг 197-1-моддаси билан айбдор деб топди ва унга нисбатан БҲМнинг икки баравари миқдорида (680 минг сўм) жарима жазоси тайинлади.

Суд қарорида айтилишича, ҳуқуқбузар суд мажлисида адвокат сўровига жавоб бермаганини тан олган ва буни “сўровнома бошқа сўровномалар орасида қолиб кетганлиги, шу сабабли кўрмай қолганлиги” билан изоҳлаб, қилган ишидан пушаймонлигини билдирган.

“Суд чинакам мустақил бўлса, бутун тизим тозаланган бўларди”

Адвокат Раззоқ Алтиев билан суҳбатдан:

Савол: Халқ орасида адвокатларга ишонч мақтангулик эмас, буни тан олишимиз керак. “Чўнтак адвокатлари” ва адвокат гувоҳномаси бор ўртакашлар тоифаси бутун ҳамжамият репутациясига соя солмоқда. Гоҳида пора олди-бердисига аралашиб тезкор тадбирларда қўлга тушган адвокатлар ҳақида эшитяпмиз. Албатта, ҳамжамият ўзини мана шунақа кимсалардан тозалаши ва буни касбга кириш жараёнидан бошлаш керак, бизнингча. Шу маънода, ҲМҚОлардан салбий ҳолатлар билан бўшаган ёки судланган талабгорларни малака имтиҳонига киритмаслик масаласига қандай қарайсиз?

Р.Алтиев: Бу савол устида ҳамжамият ичида кўпдан бери дискуссия бор. Агар шахсий позициямни сўрасангиз, мен инсон битта қилмиши учун бир мартадан ортиқ жазоланмаслиги керак, дейман. У аввалги иш жойида қандайдир хато қилди, бўшатишди – бир марта жазо олди. Ёки жиноят содир этди – судланди. Жазосини олди, вассалом. Ортиқ таъқиб қилинмаслиги керак, унга адвокатура эшигини ёпиш иккинчи жазо бўлади. Боз устига, адвокатура давлат идораси эмас, ўзини ўзи бошқарадиган, мустақил соҳа. Бир шахс, агар у мақом талабларига жавоб берса, бас – лицензия олиб, ишлайверади.

Тозалашга келсак, муаммо адвокатда ёки адвокатурада эмас. Муаммо тизимда. Масалага кенгроқ қараш керак. “Адвокат ушланди”, деган хабар чиқади. Нимага ушланибди? “Пора олганмиш”. Порани ўзи учун олмайди, адвокатда қарор чиқариш ваколати йўқ – кимгадир бериш учун олади. Яъни, пора беришга тайёр одам (фуқаро) ва пора олувчи мансабдор бор, адвокат ўртада воситачи, холос. У қамалса ёки лицензияси олиб қўйилса, ўрнига бошқаси келади. Демак, бизга комплекс ечим зарур, бирйўла бутун тизимни тозалайдиган ечим. Ўзимизча, алоҳида тозалана олмаймиз.

Биласизми, суд идораларида тартиб ва адолат ўрнатилса, судни чинакам мустақил ҳокимиятга айлантира олсак, ўшанда ҳамма соҳа жойига тушган бўлур эди. Одил судлов тизимини вужуд деб тасаввур қилсак, суд унинг юрагидир: бошқа аъзолар соғломлиги унга боғлиқ. Судларда холислик ва қонун устиворлиги таъминланган тақдирда коррупцион омиллар ўз-ўзидан йўқолади, ўртакашларга эҳтиёж қолмайди ва адвокатлар табиий йўл билан сараланади. Шунинг учун ҳамкасблар гурунгларда баъзан: “Биз ўзимиздан кўра судни ва судьяларни кўпроқ дуо қилишимиз керак”, деб ҳазиллашамиз...

(Суҳбатнинг тўлиқ матнини “Advokat” журналининг 4-сонида ўқишингиз мумкин).

Ҳимояда стратегия ва тактика

Ҳақиқий ҳимояни стратегия ва тактикасиз тасаввур қилиб бўлмайди. Ёш адвокатларнинг муаммоси шундаки, стратегия ва тактика қонунларда ёзилмаган – у адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш жараёнида ҳосил бўлади.

Ҳа, бу ҳарбий терминлар, адвокатларнинг армияси ва жанглар режасини тузадиган бош штаби йўқ, лекин шунга қарамай адвокатлар фаолиятини ҳарбийларникига қиёслаш мумкин. Адвокат стратегияси – бу унинг иш бўйича позицияси, ҳаракат режасидир; тактика эса ушбу режани амалга ошириш учун конкрет, энг самарали воситаларни танлашни назарда тутади.

Стратегияни ишга киришгунча тузиладиган ва кейин ўзгармайдиган қандайдир турғун схема деб ўйлаш хато бўлади. Бажарилган ҳар бир оралиқ вазифа сизни кўзланган мақсадга яқинлаштирмоғи учун стратегия доимо жорий вазиятга мослаштирилиши лозим.

Ҳарбий соҳа ва психологияга оид китобларда адвокатларни ҳам қизиқтирувчи “мудофаа уруши” ва “ҳужумкор уруш” каби тушунчалар бор. Мудофаа стратегиялари сирасига қуйидагилар киради: “қарши ҳужум стратегияси” (рақиб биринчи бўлиб очилиши учун ўз имкониятларини тийиб туриш), “қўрқитиш стратегияси” (душман агрессивлигининг олдини олиш мақсадида таҳдид қилиш), “аралашмаслик стратегияси” (ҳеч нима қилмасдан натижага эришиш).

Ҳужумкор стратегиялар эса “разведка стратегияси”, “яшин тезлигида урушиш стратегияси”, “воқеаларни тезлаштириш стратегияси”, “оғирлик маркази стратегияси” (душманнинг нозик жойларига зарба бериш), “бўлиб ташлаш ва ҳукмронлик қилиш стратегияси” (душманни бўлиб ташлаш), “айланма йўл стратегияси” (ҳимояланмаган қанотларга ҳужум қилиш), “буткул тор-мор қилиш стратегияси” (душманни қуршаб олиш), “дипломатик уруш стратегияси” ҳамда “яққол-маҳол стратегияси” (душман кутмаган ишни қилиш)ни ўз ичига олади.

Адвокатлик фаолиятидаги барча муҳтамал стратегия ва тактикаларни санаб чиқиш қийин, аммо бир нарса мутлақо аниқки, бунда махфийлик, ногаҳонийлик ва ҳар бир ишни мавриди билан бажариш каби принциплар муҳим аҳамият касб этади. Ўз режаларингизни ниқобланг ва шундай йўл тутингки, сизнинг ҳаракатларингиз жорий вазиятга мос ва рақиб учун кутилмаган бўлсин. Айни чоғда рақибнинг ҳаракатларини дарҳол қайд этиб, ўз тактик операцияларингизни режалаётганда уларни эътиборга олинг.

Нафақат ёш, балки тажрибали адвокатларда ҳам учрайдиган асосий муаммолардан бири – рақибнинг юришларини олдиндан кўра билиш, муҳтамал (муқобил) вазиятларни прогноз қилиш кўникмаларининг йўқлигидир. Ҳимоячи (адвокат) – шунчаки юрмаётган, балки ғалабага эришиш учун ўзининг ва рақибининг юришлари комбинацияларини ўйлаётган шахматчи мисол стратегия ва тактика соҳиби бўлмоғи керак. Айни чоғда стратегия ва тактикани “терговчи ёки судья қонунни мен тушунган маънода қўллайди” деган фикрга таянган ҳолда ишлаб чиқиш ярамайди.

Юрий ЧУРИЛОВ, “Самоучитель начинающего адвоката” китобидан.