Nodirshoh nima uchun Go'ri Amirdagi qabrtoshlarni joyiga qaytargan edi?Amir Temurning nefritdan yasalgan qabr toshlari sir va afsonalarga boy. U qayerdan paydo bo’lgan? Afsonalarga ko’ra, yodgorlik plitasi Xitoy imperatori saroyidan mo’g’ullar tomonidan olib kelingan va mo’g’ul hukmdorlari saroyida taxt sifatida o’rnatilgan. Xitoyliklar ushbu tosh ilohiy kuchning manbai ekanligiga ishonishgan va mo’g’ullarda ham bunga ishonch hosil bo’lgan. Ushbu plitani qanday qo’lga kiritilganligi haqida aniq ma’lumot yo’q, ammo 1425 yilda Ketmentep qishlog’idagi jang paytida uning ikki katta qismi Ulug’bekning qo’liga tushganligi ma’lum.
Toshlar shunchalik ulkan va og’ir bo’lganki, ularni Samarqandga olib kelish uchun maxsus uskunalar qurishga to’g’ri kelgan. Samarqandlik ustalar ushbu keltirilgan toshlarning ikki qismiga mahorat bilan ishlov berib, Amir Temur uchun qabr toshi yasashgan. Bugun ushbu qabr yoshlarini Gur Amir maqbarasida ko’rishingiz mumkin. Eron shohi Nodir 1740 yilda Buxoro xonligini bosib olgach, u nefritdan yasalgan qabr toshini olib tashlashni va uni Mashhadga olib borishni buyurgan. Nodir Shoh Eronning muqaddas binolaridan birini bu toshlar bilan qoplashni rejalashtirgan. Ammo, afsonaga ko’ra, Tamerlanning ustozi piri bo’lmish Mir Said Barak Nodir Shohning tushiga kiradi va toshni qaytarib joyiga qo’yish kerakligini, aks holda dahshatli kulfat kelishini aytadi. Tong otgach, Nodir Shoh toshni Samarqandga qaytarishni va uni avvalgi joyiga qo’yishni buyuradi. Ammo, Samarqandga boradigan yo’lda muammoga uchrashadi. Daryoning kesishmasida tosh tushib ketib, ikki teng bo’lmagan qismga bo’linib ketadi. Shundan so’ng, bir amallab toshlar qaytariladi va yana ustalar bu ikki qismni birlashtirib, uni avvalgi joyiga joylashtirishadi. Shuning uchun Guri Amir maqbarasiga tashrif buyurganda, nefrit qabr toshidagi yoriqlarni ko’rish mumkin.
