HACKERLIK TARIXI VA AYRIM FAKTLAR
“Hacker” atamasi dastlab matematik masalalarni “aylanma yo‘llar” bilan hal qiluvchilarga nisbatan ishlatilgan. Uning asoschisi mashhur matematik Jon Nesh hisoblanadi. Xakerlar dastavval mualliflik dasturlariga o‘z dasturlari bilan suqilib kirgan. Keyinchalik esa dastur qoidalarini o‘z manfaatlari uchun o‘zgartirishga «bel bog‘lashgan». Oqibatda dasturlar mualliflari va foydalanuvchilar o‘rtasida mojarolar va noroziliklar paydo bo‘ldi. Yillar o‘tib, «xaker» so‘zi tamomano‘zgacha talqin qilina boshlandi. Endilikda bu atama kompyuterlarga zarar yetkazuvchi,ularga yashirincha kiradigan, viruslarni o‘rnatadigan, tarqatadigan jinoyatchilarga nisbatan qo‘llanila boshlandi. Binobarin, bugun xakerlik g‘araz maqsadli kimsalarning boshini qovushtirib, terroristik harakatlarni amalga oshirish, davlat sirlari va katta miqdordagi pullarni o‘g‘irlashga qaratilgan.
Dunyoda Iyen Myorfi og‘ir jinoyat bilan ayblangan birinchi xaker sifatida ro‘yxatga olingan. U 1981 yilda AT&T kompaniyasi kompyuteriga yashirincha kirib, soatini o‘zgartirib qo‘yadi. Bu foydalanuvchilarga kunduz kuni tungi chegirmali tarif bo‘yicha qo‘ng‘iroq qilish imkoniyatini bergan. Yana bir xaker Gerri Makkinnon esa ko‘plab harbiy tashkilotlar sirlarini o‘g‘irlaganlikda ayblangan. U 2001 va 2002 yillarda NASA, AQSH harbiy dengiz hamda havo kuchlari, shuningdek, Mudofaa departamenti serverlariga tarmoqorqali yashirincha kirib, 800 ming dollarni tashkil etadigan o‘g‘irlikni amalga oshirgan. AQSH tarixida eng uzoq muddatli qamoq jazosiga mahkum etilgan xaker Albert Gonsalesdir. U 200 million dollar qiymatidagi kredit va debit kartochkalarining raqamlarini o‘g‘irlagan.
Bugungi kunda xakerlikni yoqlovchi kuchlarning borligi ham hech kimga sir emas. Bu faoliyat tasirida ko‘plab katta kompaniyalar, hatto mamlakatlar zor qaqshab qolmoqda. Masalan, birgina Xitoy har yili xakerlik balosidan o‘rtacha hisobda 1 milliard AQSH dollari miqdorida zarar ko‘radi. Biroq bu mamlakatda virtual xakerlik maktablarining faoliyat ko‘rsatayotgani, ularning yiliga 40million AQSH dollari atrofida daromad ko‘rayotganitushunib bo‘lmas hol. Ayni paytgacha dunyo bo‘yicha xakerlar taxminan 1 trillion dollar qiymatidagi intellektual mulkni o‘zlashtirgan. Hisob-kitoblarga ko‘ra, xakerlarga 43 foiz kompaniya va tashkilotlar o‘z sirlarini boy bergan. Har kuni dunyodagi har uch kompaniyaning biri xakerlik bilan yuzma-yuz kelmoqda. Bir so‘z bilan aytganda, xakerlikka qarshi keskin choralar ko‘rilayotganiga qaramay, xavf hamon pasaymayapti.
Ko’pchiligikni «hacker» atamasini salbiy ma’noda tushunishga odatlanganmiz. Go’yoki hacker bo’lgan har qanday kishi albatta yomon, yovuz niyatli shaxs bo’lishi kerakdek. Aslida hacker atamasining ingliz tilidagi asl ma’nosi butunlay boshqacha mazmun kashf etadi.
«Hack» so’zi nimaningdir boshlang’ich, asl shakli yoki xususiyatini o’zgartirib, uni o’ziga yanada qulaylashtirish hatti-harakatiga nisbatan ishlatiladi. Misol uchun, men internet orqali webkameradan foydalangan holda kim bilandir muloqot qilmoqchi bo’lsam va webkameram bo’lmasa, shu vaziyatda boshqa biror imkon topishga urinib ko’raman.
@hackerslar
