79.jpgO‘roz Haydar — savqi tabiiy shoir. Uning she’rlarida ko‘ngilning isyoni, silsila-yu g‘alayonining shovur va saslari, evrilish va inkorlari o‘ziga xos ohang, obraz qiyofasida yaxlitlashadi. Shoirning shunday quyma tashbehlari borki, bular bugungi she’riyatimizning o‘ziga xos yutug‘i sanaladi. «Kutish masofasi» dostoni shoirning nazmdagi birinchi yirik asari. Bu doston birdaniga bir necha odamning tazarrusi, e’tirofi, nolasi bo‘lib jaranglaydi. Daf’atan qaysi ovoz kimniki ekanini bilmaysiz. Lekin doston manzaralarini ko‘z oldingizga keltirsangiz, biyday sukunat va zulmat cho‘kkan, murdalar bilan to‘lgan kenglikda sizga kechagi tariximizni, qatliomning dahshatli manzaralarini ana shu murdalar gapirib berayotganday, bizni ogohlikka chaqirayotganday tuyuladi. Aslida shoir, bu doston sarlavhasini «Murdalar gurungi» deb qo‘ysa bo‘larmikin degan xayol ham o‘tdi mendan. Men zamonaviy o‘zbek dostonlari ichida qatag‘onni ayni shu dostonchalik bor manzarasi, fojiasi bilan tasvirlagan boshqa bir asarni o‘qiganim yo‘q. Asar yaqin o‘tmishimizdagi qatag‘on fojeasini ko‘rsatar ekan, bu bilan inson va millat erkini ulug‘laydi. Satrlarda ham tarang bir ohang seziladi. Bu ohang nafrat ohangidir. Shoir «bitchalik» qadri yo‘q, ko‘chalari murdaga to‘la, odamlarning ko‘zida ko‘rquv qotib qolgan, gezargan yuzlarda umid va insoniy nur so‘ngan manzarani chizib berar ekan va bu manzaralarga o‘zining nafratini ifoda etar ekan, ana shu nafrat bizning ko‘nglimizda insonga mehr-muhabbat urug‘larini ekishini istaydi. Nimadan nafratlanishni bilish — bu nimaga muhabbat qo‘yishni bilish degani. Faqat muhabbatgina mana shu do‘zaxiy manzaraga tiriklik bag‘ishlay oladi. Chunki, qatag‘on davridagi insonga muhabbat — bu mavjud tartibga isyondir, bu erk orzusidir. Dostondan chiqadigan umumiy hulosa, va doston yutug‘i ham, menimcha, shu.

* O‘roz Haydar Saylanmasi — “Kechikkan fasl”ga yozilgan so‘zboshi (Toshkent,“Sharq”, 2010)

O‘roz HAYDAR
MЕN SIZNI QUTLAYMAN, HAYOT!
09
O‘roz Haydar 1957 yilning aprelida Qashqadaryo viloyatida tug‘ilgan. Toshkent davlat universiteti(hozirgi O‘zMU)ning geografiya fakultetini tamomlagan. “Quyosh o‘tovi”, “Kuylovchi toshlar”, “Oq soya”, “Vaqt iztirobi”, “Ruhafzo”, “Kechikkan fasl”, “101 sonet”, “Falak favvorasi” kabi kitoblari chop etilgan.

09

Oqsaroy qoshida

Oqsaroy qoshiga borganim chog‘i
Gunohkor bandaday titrayman nechun?
Naqshlarda porlar asrlar dog‘i,
Ranglardan sachraydi turfa tus uchqun.

Hashamdor dunyoga bo‘ylayman go‘yo,
Har bir g‘isht qatidan to‘kiladi roz.
Shovqinu suronlar to‘lqini aro
Temur na’rasini eshitaman boz.

Zamin qalqib tushar, titraydi Osmon,
Kengliklar shovuri quyilar nurday.
Qaddini qaytadan rostlaydi Turon,
Ko‘ksimda entikish chaqnaydi qo‘rday.

Hisor qal’asidan soqchilar emas,
Qo‘lini duoga ochadi pirlar.
Borlig‘im chulg‘aydi iliq bir nafas,
Onamday silaydi yelkamni nurlar.

Gunohing to‘kilar – Oqsaroyga boq,
Hayot chertkisidan yorilmay qoshing.
Kaftingga olasan ilk bora shu choq
Ming bir tig‘dan omon qolgan bu boshing…

Navoiy

Xudoning yerdagi ulug‘ tilmochi
Ulkan xonaqohda o‘ltirar yolg‘iz.
Dunyo ham ko‘rmagan hali yuz ochib,
Bunday yolg‘izlikning sultonin hargiz.

So‘zin shiviridan qoraygan gavhar
Uvalanib ketar hurligidan boz.
Hayot – ishqdir, deb u qo‘ygach sarlavha,
Tog‘lar qanot bog‘lab qiladi parvoz.

Ozodlikka chiqqan mahbusday, yo Rab,
Quyosh to‘yib hidlar osmon ko‘ksini.
Boladek jilmayar va unga qarab
Kechirdi o‘zining yolg‘izligini…

Iftixor
Qozoq shoirasi Suluvxon Mingboyevaga

Biz bitta elatmiz, biz bitta jonmiz,
Abut-Turkdan qolgan tug‘li bir shonmiz.
Beshigimiz bitta, qo‘shig‘imiz bir,
Mamlakatlar ichra mulki Turonmiz.

Bobolar chalolgan Ishqning nayini,
Shundan ko‘tarolgan Sharq tanglayini.
Hatto yerimizga har tong quvonib,
Dastavval urgaydir Kun manglayini.

Beruniy, Forobiy yoqqan mash’ala
Sayyoralar aro taratgay shu’la.
Dunyo ham ilk harfni bizda topolgan,
Mixxat yozuvlari – tilsimli qal’a.

Navoiy, Abayni bilmagan har kas,
U qozoq emasdir, u o‘zbek emas.
Ularni anglolgan tanir Turonni,
Ota-onasini, yo‘qsa, tanimas.