Француз социологи, маданиятшуноси ва мутафаккири
Жан Бодрийярнинг «Истеъмолчи жамият» китоби аннотациясидаги шундай ёзилган:
Истеъмолчи жамият — ўзини алдовчи жамиятдир. Бу шундай бир жамиятки бунда инсонлар онгсиз тарзда бахтнинг маъносизлиги, иллюзияси — сароб ортидан қувади. Бу шундай бир жамиятки бунда истеъмол қилиш анчадан бери мантиқсиз мақсадга айланган, «гўзаллик саноати» аёллар танасини «товар» билан айнилаштирган, умум қабул қилинган «муваффақият фалсафаси» эса инсон индивидуаллигини қадрсизлантирган жамиятдир.
Китоб гарчи ўтган асрнинг 70 йилларида, европа ҳаёти асосида таҳлил қилиб ёзилган бўлса-да актуаллиги жиҳатидан ўзбек жамиятида мана шу йилларда — ҳозир ва кейинги 10 йилликларда ўқилиши керак.
Бу китоб ўша пайтларда жамиятдаги интеллектуал қатламнинг миясини «қисиб» қўйган.
—Парча—
Маданий қайта тайёрлаш
Касбий билим, ижтимоий малака, индивидуал йўл нуқтаи назаридан жамиятимизнинг ўзига хос хусусиятларидан бири бу
қайта тайёрлашдир. Бу ҳар бир инсон учун, агар у иккинчи ўринга тушиб қолишни, узоқлашишни, четлаштирилишни истамаса, у ҳолда меҳнат бозорида ўз билимини, малакасини, умуман, «оператив захирасини» (операционалний багаж) «янгилаш» кераклигини қабул қилиши лозимлигини англатади.
Қайта тайёрлаш концепцияси бугунги кунда, айниқса, корхоналарнинг техник ходимларига ва яқиндан ўқитувчиларга нисбатан қўлланилади. Шунинг учун у билимларнинг узлуксиз ривожланиши (аниқ фанлар, маркетинг техникаси, педагогика ва бошқалар) билан боғлиқдек туюлади, бу «пойгани тўхтатмаслик» учун барча шахслар одатдагидек мослашиши керак.
Аммо
«қайта тайёрлаш» қуйидагича маънони илгари суради: бу муқаррар равишда моданинг «даврийлиги»ни эслатади, чунки бу ерда ҳам ҳар бир киши ўз нарсалари, буюмлари, машиналарини ҳар йили, ойлик, мавсумий равишда «урф»да («в курсе») тутиб юриши керак. Агар буни қилмаса, у истеъмолчилар жамиятининг ҳақиқий фуқароси эмас.
Бироқ, шу аниқки биз бу ҳолатда узлуксиз тараққиётни назарда тутмаймиз: мода ўзбошимча, ўзгарувчан, даврий ва бу шахснинг ички хусусиятларига ҳеч нарса қўша олмайди. Бироқ, у ўз хоҳиш-истаклари доирасида бўлмаган — чуқур мажбурлов характерига эга. Бунга жазо сифатида жамиятдан унутилишни, узилишни тақозо этади.
«Билимларни
қайта тайёрлаш/ўқитиш»дек илмий ниқоб остида, мода каби тезлаштирилган, хоҳиш-истак доирасидан ташқари — мажбурлов, ўзбошимчалик билан қайта ўзгартиришнинг бир турини ўзида яширмайдими? У билим даражасида ва инсонларнинг «бошқарилувчи урфдан қолганлик»ни ўзида яширмайдими, каби саволларни туғдириши мумкин.
—тугади—
Қизиқарли жойлари кўп, аммо таржима қилишга одам эринади. Мана шу бобнинг давомида қайта тайёрлашларнинг тиббиётдаги, спортдаги ва бош. аналогиясини келтириб ўтади.
