📝ДОКТОР КЕЛИН.
Шамол тинмай, кечаси билан ўзини гоҳ деворга, гоҳ уйларнинг томига урди. Жони узилай деб ҳилвираб турган япроқларни юлиб, юлқилаб, ерга улоқтирди. Уюм-уюм хазонларни кўчанинг у бошидан бу бошига сочиб ўйнай бошлади…
Жамила одатдагидек ҳаммадан аввал уйғониб, шоша-пиша деразадан ташқарига кўз ташлади. «Хайрият, ҳали тонг отмабди», деган ўйда каравоти ёнидаги тумба устига қўл чўзиб, тунчироқни ёқди. Соат бешдан салгина ошганди. Эри донг қотиб ухлаяпти. Унга ҳаваси келди: «Маза-маза, шу эркакларга маза-да, эрта туриб ҳовли супураман, нонушта тайёрлайман, демайди. Уйқудан туришига ҳамма нарса тахт. Тўйиб ухлайди». Шуларни ўйларкан, кўз олдида қайнонасининг нурли қиёфаси жонланди. Эрталаб ухлаб қолса, бошқаларга ўхшаб қовоғини уймайди. «Майли, болам, ўзингизни ортиқча уринтирманг, шу ҳовли қурмагурни ҳар куни супуриб-сидириш ҳам шарт эмас. Ишга борадиган одамсиз, яхшилаб дам олинг», дейди. Келинчакнинг кўзи юмила бошлади, тургиси келмай, кўрпага ўраниб олди. Аммо кўнгли бироз безовта эди. Ҳар куни шу аҳвол, шошмасдан туришга ҳарчанд уринмасин, соат бешдан кейин оёқ-қўлини узатиб ётолмайди. Худди уни кимдир «Ухлаб қолдингми», деб айблайдигандек безовталанаверади.
Жамила ювиниб-тараниб, ҳовлига чиққанида эндигина тонг оқара бошлаганди. Супургини қўлига олиб, ишга киришди. Бутун ҳовлини эгаллаб ётган хазон уюмларини супуриб бўлгач, дарвозани очиб, кўчага мўралади-ю, бирдан юзига табассум югурди. Қандай яхши. Уларнинг эшиги олди худди ҳозиргина супурилгандек топ-тоза эди! Бирорта япроқ ҳам, хас-хашак ҳам йўқ. Шамол янги келинчакка ёрдамга чоғлангандек, ҳамма хазонларни қўшниларнинг дарвозаси томонга йиғиштириб ташлаганди. Жамила кўчани супуришдан халос бўлганига қувониб ичкарига кирди, нонушта тайёрлашигача ҳали бироз вақт бор. Кузги совуқ этини жунжиктирди. Илиққина кўрпага ўралиб ётгиси келди. Кўзи илинибди. Бир маҳал дарвозанинг қаттиқ тарақлаганидан чўчиб уйғонди-ю, «Вой шўрим, нонушта тайёрламай ухлаб қолганимга ойижоннинг аччиғи чиққандир», деган ўйда уйидан ўқдек отилиб чиқди. Қайнонаси ҳали хонасидан чиқмабди. Келинчак жонсараклик билан дарвозани очди. Не кўз билан кўрсинки, шундоққина дарвозаси тагига бир уюм хазон, хазон ҳам эмас, ахлат тўкилган эди… Рўпарасидаги қўшниси Рисолат хола эса икки қўлини белига тираганча унга еб қўйгудек тикилиб турарди. Жамилани кўриши билан заҳарханда оҳангда гап бошлади:
— Келин, одам деганиям шунақа даққоқ бўладими?! Ахлат олишга эриниб, бировнинг эшигига супуринди ташлаб кетишни яхши ўрганган экансиз!
— Ассалому алайкум, хола… Мен сизнинг эшигингизга супуринди ташламадим.
— Бўлмаса, дарвозамиз олдига қўшни маҳалланинг келинлари ахлат тўкиб кетишибди-да, а?!
Аччиқ кесатиқ оҳангида айтилган бу сўзлар Жамиланинг юрагига наштардай ботди.
— Чиндан ҳам ахлатни мен ташламадим. Бунақа одатим йўқ, хола, — деди ўзини оқлашга уриниб. — Ҳали ўзимизнинг эшигимиз олдини ҳам супурмадим-ку, қандай қилиб сизнинг эшигингизга ахлат тўкаман?..
— Қилар ишни қилиб, тағин бу келиннинг тили бир қарич, — деб тўнғиллади қўшни аёл.
Жамила эшиги олдига тўкилган хазонларни йиғиб, ахлат челакка солар экан, Рисолат холанинг адолатсизлигидан, калта ўйлаб унга туҳмат қилаётганидан аччиқланар, ўзини қўйишга жой тополмасди.
— Кечаси шамол бўлди, шунга…
— Бу замоннинг ёшларига гапиргин-у, оёғингни қўлингга олиб қоч! Бўлмаса сени туҳматчига чиқаришдан ҳам уялишмайди. Энди шамол айбдормиш…
Рисолат холанинг товушини эшитиб, қайнонаси уйдан чиқиб келди. Яна бир-иккита қўшни хотинлар ҳам дарвозасидан мўралашди.
— Буни қарамайсизларми, эрталаб бомдодни ўқиб, шундоқ кўчага чиқсам, эшигим олдида бир уюм ахлат ётибди. Тавба, одам деганиям шунақа даққоқ, шунақа сурбет бўладими, а?! Қайнонасига яхши кўринаман, деб саҳар-мардондан туриб кўча супуради. Ахлатини олишга эриниб, эшигимга тўккану қочган! Вой, мусулмонлар, дарвозамдан сал нарига ташласа ҳам алам қилмасди. Шундоққина остонамга тўкиб кетибди-я бетамиз.
Шамол тинмай, кечаси билан ўзини гоҳ деворга, гоҳ уйларнинг томига урди. Жони узилай деб ҳилвираб турган япроқларни юлиб, юлқилаб, ерга улоқтирди. Уюм-уюм хазонларни кўчанинг у бошидан бу бошига сочиб ўйнай бошлади…
Жамила одатдагидек ҳаммадан аввал уйғониб, шоша-пиша деразадан ташқарига кўз ташлади. «Хайрият, ҳали тонг отмабди», деган ўйда каравоти ёнидаги тумба устига қўл чўзиб, тунчироқни ёқди. Соат бешдан салгина ошганди. Эри донг қотиб ухлаяпти. Унга ҳаваси келди: «Маза-маза, шу эркакларга маза-да, эрта туриб ҳовли супураман, нонушта тайёрлайман, демайди. Уйқудан туришига ҳамма нарса тахт. Тўйиб ухлайди». Шуларни ўйларкан, кўз олдида қайнонасининг нурли қиёфаси жонланди. Эрталаб ухлаб қолса, бошқаларга ўхшаб қовоғини уймайди. «Майли, болам, ўзингизни ортиқча уринтирманг, шу ҳовли қурмагурни ҳар куни супуриб-сидириш ҳам шарт эмас. Ишга борадиган одамсиз, яхшилаб дам олинг», дейди. Келинчакнинг кўзи юмила бошлади, тургиси келмай, кўрпага ўраниб олди. Аммо кўнгли бироз безовта эди. Ҳар куни шу аҳвол, шошмасдан туришга ҳарчанд уринмасин, соат бешдан кейин оёқ-қўлини узатиб ётолмайди. Худди уни кимдир «Ухлаб қолдингми», деб айблайдигандек безовталанаверади.
Жамила ювиниб-тараниб, ҳовлига чиққанида эндигина тонг оқара бошлаганди. Супургини қўлига олиб, ишга киришди. Бутун ҳовлини эгаллаб ётган хазон уюмларини супуриб бўлгач, дарвозани очиб, кўчага мўралади-ю, бирдан юзига табассум югурди. Қандай яхши. Уларнинг эшиги олди худди ҳозиргина супурилгандек топ-тоза эди! Бирорта япроқ ҳам, хас-хашак ҳам йўқ. Шамол янги келинчакка ёрдамга чоғлангандек, ҳамма хазонларни қўшниларнинг дарвозаси томонга йиғиштириб ташлаганди. Жамила кўчани супуришдан халос бўлганига қувониб ичкарига кирди, нонушта тайёрлашигача ҳали бироз вақт бор. Кузги совуқ этини жунжиктирди. Илиққина кўрпага ўралиб ётгиси келди. Кўзи илинибди. Бир маҳал дарвозанинг қаттиқ тарақлаганидан чўчиб уйғонди-ю, «Вой шўрим, нонушта тайёрламай ухлаб қолганимга ойижоннинг аччиғи чиққандир», деган ўйда уйидан ўқдек отилиб чиқди. Қайнонаси ҳали хонасидан чиқмабди. Келинчак жонсараклик билан дарвозани очди. Не кўз билан кўрсинки, шундоққина дарвозаси тагига бир уюм хазон, хазон ҳам эмас, ахлат тўкилган эди… Рўпарасидаги қўшниси Рисолат хола эса икки қўлини белига тираганча унга еб қўйгудек тикилиб турарди. Жамилани кўриши билан заҳарханда оҳангда гап бошлади:
— Келин, одам деганиям шунақа даққоқ бўладими?! Ахлат олишга эриниб, бировнинг эшигига супуринди ташлаб кетишни яхши ўрганган экансиз!
— Ассалому алайкум, хола… Мен сизнинг эшигингизга супуринди ташламадим.
— Бўлмаса, дарвозамиз олдига қўшни маҳалланинг келинлари ахлат тўкиб кетишибди-да, а?!
Аччиқ кесатиқ оҳангида айтилган бу сўзлар Жамиланинг юрагига наштардай ботди.
— Чиндан ҳам ахлатни мен ташламадим. Бунақа одатим йўқ, хола, — деди ўзини оқлашга уриниб. — Ҳали ўзимизнинг эшигимиз олдини ҳам супурмадим-ку, қандай қилиб сизнинг эшигингизга ахлат тўкаман?..
— Қилар ишни қилиб, тағин бу келиннинг тили бир қарич, — деб тўнғиллади қўшни аёл.
Жамила эшиги олдига тўкилган хазонларни йиғиб, ахлат челакка солар экан, Рисолат холанинг адолатсизлигидан, калта ўйлаб унга туҳмат қилаётганидан аччиқланар, ўзини қўйишга жой тополмасди.
— Кечаси шамол бўлди, шунга…
— Бу замоннинг ёшларига гапиргин-у, оёғингни қўлингга олиб қоч! Бўлмаса сени туҳматчига чиқаришдан ҳам уялишмайди. Энди шамол айбдормиш…
Рисолат холанинг товушини эшитиб, қайнонаси уйдан чиқиб келди. Яна бир-иккита қўшни хотинлар ҳам дарвозасидан мўралашди.
— Буни қарамайсизларми, эрталаб бомдодни ўқиб, шундоқ кўчага чиқсам, эшигим олдида бир уюм ахлат ётибди. Тавба, одам деганиям шунақа даққоқ, шунақа сурбет бўладими, а?! Қайнонасига яхши кўринаман, деб саҳар-мардондан туриб кўча супуради. Ахлатини олишга эриниб, эшигимга тўккану қочган! Вой, мусулмонлар, дарвозамдан сал нарига ташласа ҳам алам қилмасди. Шундоққина остонамга тўкиб кетибди-я бетамиз.