КАДРОВИКЛАР

Янгиланаётган Конституциядаги аёллар меҳнатига оид бир норма ҳақида.

Янгиланаётган Конституциянинг 42-моддаси 3-қисмида "ҳомиладорлиги ёки боласи борлиги сабабли аёлларни ишга қабул қилишни рад этиш, ишдан бўшатиш ва уларнинг иш ҳақини камайтириш тақиқланади" дейилмоқда.

Жуда муҳим норма, чунки бу қоида ҳомиладор ёки ёш болалари бор бўлган аёл ходимларнинг ҳуқуқларини энг юқори нуқтада ҳам ҳимоя қила олади.

Ҳозиргина яқин ҳамкорим, сиз яхши билган меҳнат ҳуқуқи бўйича мутахассис Мухаммадамин Каримжонов билан айни шу нормани бироз муҳокама қилиб олдик. Ҳар доимгидек, фикримиз бир жойдан чиқди.

Бизингча, янгилинаётган Конституция қабул қилинадиган бўлса, бу норманинг қўлланилиши борасида турли тушунмовчиликлар бўлмаслиги керак.

Гап шундаки, юқорида ҳомиладорлиги ёки боласи борлиги сабабли аёлларни ишдан бўшатиш ҳам тақиқланиши айтилмоқда. Бир қарашда бунда агар аёл ҳомиладор бўлса, ёки боласи бор бўлса тамом, уни умуман ишдан бўшатиш мумкин эмас деган фикр ҳам туғилиши мумкин.

Лекин аслида яхшилаб қарасак, асл маъно сал бошқачароқ: 42-моддада аёлни айнан ҳомиладор эканлигини сабаб қилиб, ёки айнан боласи борлигини сабаб қилиб, ишга қабул қилмаслик, ишдан бўшатиш ёки ойлигини камайтириш мумкин эмаслиги назарда тутилмоқда.

Меҳнат қонунчилигида назарда тутилган бошқа асосли сабаблар мавжуд бўлса, масалан, ходимнинг ташаббуси (аризаси) бўлса, ёки тарафларнинг келишуви мавжуд бўлса, ёхуд корхона тугатиладиган бўлса ва шунга ўхшаш бошқа қонуний асослар бўлса, ҳомиладор ёки ёш боласи бор аёлларни ишдан бўшатиш мумкин бўлади.

Бунда янги таҳрирдаги Меҳнат кодексида назарда тутилган янги нормалар ҳам, меҳнат ҳуқуқига доир ҳалқаро шартномалар қоидалари ҳам албатта эътиборга олинади.

Бир масала бўйича фикр мулоҳаза.........

Қайси бир каналда ўқиганим эсимда йўқку, лекин бунга жавоб ёзаман деб қўйгандим. Вақтим бўлмасдан юриб юриб энди ушбу постни ёзмоқдаман.

Ўқиганим мақолада Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 42-моддаси 3-қисмидаги "Ҳомиладорлиги ёки боласи борлиги сабабли аёлларни ишга қабул қилишни рад этиш, ишдан бўшатиш ва уларнинг иш ҳақини камайтириш тақиқланади" дейилган нормага ҳавола берилган ҳолда ушбу тоифадаги аёлларни ишга қабул қилинмаслиги, меҳнат шартномаси иш берувчи ташаббуси билан бекор қилинмаслиги ва уларни иш ҳақини камайтирмаслиги келтирилган эди...

Буни қарангки менга келган мурожаатда 2-курс талаба қиз, ҳомиладор ҳолда мактаб директорига ишга қабул қилишни сўраб ёзган аризаси малака талабларига мос эмаслиги сабабли рад қилинганлиги сабабли туман меҳнат инспектори иш берувчига ёзма кўрсата киритибди. Ўша инспектордан директор орқали боғланиб асос сўраганимизда бизга шу постни ўқиб берди.

Бир кулгинг келади бир йиғлагинг......

Ҳой барака топгур, иш берувчи Конституциямизнинг 42-моддаси 3-қисми ёки Меҳнат Кодексининг 119-моддаси 2-қисми 4-хатбошисидаги талабни бузганида эди, яъни ҳомиладорлик ёки фарзандлар борлиги билан боғлиқ сабабларга кўра ишга қабул қилмаганда эди сиз ҳақ бўлардингиз, лекин бу ерда сиз ноҳақсиз, норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни нотўғри шарҳлаяпсиз десам судга беринг дейди.

Судгамас туман прокуратурасигаёқ ёзиб тушунтиргандим, протест келтиришди.

Шу сабабли ушбу нормани тушунтириб изоҳ бериш керак экан деган хулосага келдим.

Нормадан келиб чиқадиган хулоса шуки, ҳомиладорсан, боланг бор экан деб ишга қабул қилишни рад қилиш ғайриқонуний бўлади.
Меҳнат Кодексининг 408-моддасига зид равишда ҳомиладор аёлнинг меҳнат шартномасини иш берувчи ташаббусига кўра бекор қилиш таъқиқланади, корхона буткул ёнилганлиги бундан мустасно.

Меҳнат Кодексининг 409-моддасига кўра уч ёшга тўлмаган боласи бор аёлнинг меҳнат шартномасини иш берувчи ташаббусига кўра бекор қилиш фақат ушбу Кодекс 161-моддаси 2-қисмининг 1,4,5-бандларигагина кўра бекор қилишга йўл қўйилади.

Ушбу тоифадаги аёлларнинг иш ҳақини камайтиришга фақат ўзларини розиликлари билан йўл қўйилади, яъни Меҳнат Кодексининг 186-моддаси талаблари бўйича тўлиқсиз иш вақти белгиланганда.


Хуллас мана шунақа гаплар.....Кимда юқоридаги фикр мулоҳазаларимга эътироз ва қўшимчалар бўлса изоҳларда ёзишингиз мумкин.

Саволлар бўлса ёзинглар

Xorijiy davlatlarda taʼlim olganlik haqidagi hujjatlarni tan olish bo‘yicha 2025-yilning birinchi choragida test sinovlarini o‘tkazish muddatlari belgilandi.

YANVAR
➖ 14-yanvar
➖ 31-yanvar

FEVRAL
➖ 14-fevral
➖ 28-fevral

MART
➖ 13-mart
➖ 28-mart

❗️ DIQQAT: test sinovlarida ishtirok etadigan talabgorlar ro‘yxati, test sinovi o‘tkaziladigan hududlar va test sinovlarini boshlanish vaqti haqidagi maʼlumotlar qo‘shimcha ravishda test sinovlari o‘tkazilishi belgilangan muddatdan kamida 3 kun oldin eʼlon qilinadi.

⚠️ Izoh: test sinovlarini o‘tkazish muddatlariga o‘zgartirishlar kiritilgan taqdirda, bu haqda kanilimiz (@uztdi) orqali qo‘shimcha maʼlumot beriladi.

📩 Qoʻshimcha savollarni Telegram botimiz (@uztdibot)ga yuborishingiz mumkin.

✅Ta’lim nazorati rasmiy kanali