#obidalar_tarixi
Ulugʻbek madrasasi — Buxorodagi meʼmoriy yodgorlik (1417). Markaziy Osiyoda saqlanib qolgan eng koʻhna madrasa. Ulugʻbek qurdirgan madrasaning eng qadimiysi.
Bino Oʻrta Osiyo meʼmorchiligining gullagan davriga oid yodgorlik boʻlib, uning namunasida Oʻrta Osiyoning boshqa shaharlarida ham madrasa binolari qurilgan. Hozirda madrasa Buxoroda Temuriylar sulolasi davridan buyon saqlanib qolgan bunday kattalikdagi yagona bino hisoblanadi. Madrasa, shuningdek, Ulug‘bek tomonidan qurilgan uchta madrasa, saqlanib qolgan eng qadimiy bino hisoblanadi. U Abdulazizxon madrasasi roʻparasida joylashgan boʻlib, u bilan yagona meʼmoriy ansamblni tashkil etadi. Oʻrta Osiyo meʼmorchiligida bir-biriga qarama-qarshi boʻlgan ikkita binoning juftlashgan ansambli „qoʻsh“ (qoʻsh, qoʻsh), ikkita madrasaga nisbatan esa „qoʻsh madrasa“ atamasi bilan belgilanadi.
"Buxoro shahrining tarixiy markazi“ tarkibida 1993-yilda YUNESKOning Butunjahon merosi obʼyektlari roʻyxatiga kiritilgan.
Bosh tarzida mahobatli peshtoq, 2 qanotida 2 qavatli hujralar va burchaklarida guldastalar joylashgan. Guldastalar tepasi qubbali qilib ishlangan. Madrasaning asosiy bezagi peshtogʻida boʻlib, unda sirkor gʻishtchalardan tashqari rang-barang gulli parchin va koshindan foydalanilgan. Ravokli peshtoqdan miyonsaroy orqali hovliga oʻgiladi. Miyonsaroy ichki gumbazi 12 qirrali, gʻishtdan toʻrsimon shakl qilinib, oralariga koʻk va havo rang koshin terilgan. Hovli (26x25 m) atrofini 2 qavatli hujralar qatori va peshtoqli 2 ayvon egallagan. Hovlining shimoliy va janubiy tomonlari qisqaroq koʻrinishga ega boʻlib, devorlari, ravoq va peshtoqlari oq, feruza va binafsha rang sirkor gʻishtlar bilan pardozlangan. Hujralar ichi ganch suvokli. Madrasa uncha katta emas, hujralari moʻʼjaz, oʻzaro mutanosib, ichki va tashqi tuzilishi oʻziga xos. Masjid va darsxona gumbazli, miyonsaroyning 2 yon tomonida joylashgan. Miyonsaroyning 2qavatida kutubxona bor. Xoja Saʼd Joʻyboriy tomonidan tashqi pesh togʻi va yonlaridagi hujralar taʼmir etilib (1586), peshtoq bezagida mayda yozuvli va naqshli koshin ishlatilgan. Hovli gʻarbidagi hujra tepasida ganchkori bezaklar orasida taʼmirlovchi usta Ismoil ibn Tohir ibn Mahmud Isfahoniy nomi saqlangan. Abdurazzoq Samarqandiyning xabar qilishicha, Ulugbek (1419-yil 28 noyabrda) madrasaga kelib ilm oluvchi talabalarga inʼomlar ulashgan. Bizgacha Ulugʻbek madrasasi ancha oʻzgargan holda yetib kelgan. 16—17-asrlarda, 1950—70 va 1990—96 yillarda taʼmirlangan. Naqshlarida yulduzsimon bezaklar koʻp.
Eshik tabaqalariga arab tilida „Bilim olish har bir musulmon erkak va ayol uchun farzdir“, degan ibora oʻyib yozilgan.XV asrning birinchi yarmida Oʻrta Osiyoning monumental qurilishida madrasa tipi ustun boʻlgan. Amir Temur (1370—1405) davrida baʼzi madrasalarda nafaqat o‘qimishli diniy kadrlar tayyorlanar edi, balki davlat mansabiga tayyorlanayotgan zodagon oilalardan bo‘lgan yigitlar ham yetishib chiqqan. Ulug‘bek (1409—1449) davrida madrasalar o‘ziga xos universitet rolini o‘ynagan bo‘lib, unda ilohiyot fanlari bilan bir qatorda astronomiya, matematika va falsafadan ham maʼruzalar o‘qilgan.
Shohrux (1409—1447) Temuriylar saltanatini boshqaruvi jarayonida oʻz oʻgʻli Ulugʻbekni Movarounnahr sultoni etib poytaxti Samarqand va ikkinchi muhim markaz — Buxoroga tayinlaydi[3]. Mirzo Ulugʻbek oʻziga boʻysungan shaharlarni imperiyaning intellektual markazlariga aylantirishni maqsad qilgan. Ulugʻbek tomonidan qurilgan uchta madrasa — Buxoro (1417), Samarqand (1417—1420) va Gʻijduvonda (1433) saqlanib qolgan.
Buxoro viloyati Madaniy meros boshqarmasi matbuot xizmatiFacebook | Instagram | Telegram
