Jinsiy zoʻravonlikka uchragan mijozlar bilan terapiya yoki diagnostika jarayonida savollar berishda juda ehtiyot boʻlish kerak. Mijoz bilan ishlovchi psixolog tomonidan quyidagi kabi mazmundagi savollarni bermaslik tavsiya etiladi:
________________________________________
1. "Nima uchun u joyga (jinoyat yoki zoʻrlangan joy) bordingiz?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchini aybdor qilayotgandek tuyulishi mumkin. Jinsiy zoʻravonlik hech qachon jabrlanuvchining harakati yoki qarori bilan oqlanmaydi. Bu savol ularning aybdorlik hissini kuchaytirishi mumkin.
________________________________________
2. "Siz nima qildingizki, bu sodir boʻldi?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchiga u notoʻgʻri harakat qilgani yoki jinoyatga sababchi boʻlgani kabi taassurot qoldiradi. Bu ularning oʻzini himoyasiz va yakkalanib qolgan his qilishiga olib kelishi mumkin.
________________________________________
3. "Siz u yerga bormasligingiz kerak edi, toʻgʻrimi?"
Sababi: Bu savol orqali jabrlanuvchi tanqid qilinayotgandek tuyulishi mumkin. Bunday savollar ularni qoʻllab-quvvatlash oʻrniga, ruhiy zararni yanada kuchaytiradi.
________________________________________
4. "Nima uchun qochib qutulishga harakat qilmadingiz?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchining qoʻrquv va shok holatida boʻlganini hisobga olmaydi. Zoʻravonlik paytida odamning jang, qochish yoki muzlash reaksiyalari yuzaga keladi va bu tabiiy himoya mexanizmidir. Bunday savollar ularning tajribasini kamsitadi.
________________________________________
5. "Holatingiz haqida hozirgacha hech kimga aytmadingizmi?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchining jim turish qarorini shubha ostiga qoʻyadi. Jinsiy zoʻravonlik haqida gapirish juda qiyin boʻlishi mumkin, ayniqsa, ularning atrofidagilar bu mavzuda ochiq muloqot qilishga tayyor boʻlmasa.
________________________________________
6. "U sizni nimalar qildi?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchini zoʻravonlikning ogʻirligini baholashga majbur qiladi va travmani qayta yashashga olib keladi. Har qanday zoʻravonlik jiddiy hisoblanadi va eʼtiborsiz qoldirilmasligi kerak.
________________________________________
7. "Nima kiyib olgan edingiz?"
Sababi: Bu savol zoʻravonlikni jabrlanuvchining kiyinish tarzi bilan bogʻlaydi, bu esa jamiyatdagi notoʻgʻri stereotiplarga asoslanadi. Bu jabrlanuvchini aybdor his qilishiga olib keladi.
________________________________________
8. "Balki bu ishga (zoʻrlanishga) sizda xohish boʻlgandir?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchini yolgʻon gapirayotgan yoki voqeani notoʻgʻri talqin qilayotgan kabi koʻrsatishi mumkin. Bu ularning ishonchini yoʻqotishiga olib keladi.
________________________________________
9. "Haqiqatan ham bunday boʻldi deb oʻylaysizmi?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchini yolgʻon gapirayotganlikda ayblash yoki voqeani kattalashtiryapti deb tushunishga olib keladi. Bu ishonchni yoʻqotish va qayta travmatizatsiyaga olib kelishi mumkin.
________________________________________
10. "Bu sizga qanday taʼsir qildi?"
Sababi: Voqea haqidagi his-tuygʻularni soʻrash ularni qayta travmatizatsiya qilishi yoki ular oʻzlarini qoʻllab-quvvatlanmayotgandek his qilishiga olib kelishi mumkin. Buning oʻrniga ular uchun qulay boʻlgan paytda va ehtiyotkorlik bilan muhokama qilish kerak.
©️ Psixologiya
________________________________________
1. "Nima uchun u joyga (jinoyat yoki zoʻrlangan joy) bordingiz?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchini aybdor qilayotgandek tuyulishi mumkin. Jinsiy zoʻravonlik hech qachon jabrlanuvchining harakati yoki qarori bilan oqlanmaydi. Bu savol ularning aybdorlik hissini kuchaytirishi mumkin.
________________________________________
2. "Siz nima qildingizki, bu sodir boʻldi?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchiga u notoʻgʻri harakat qilgani yoki jinoyatga sababchi boʻlgani kabi taassurot qoldiradi. Bu ularning oʻzini himoyasiz va yakkalanib qolgan his qilishiga olib kelishi mumkin.
________________________________________
3. "Siz u yerga bormasligingiz kerak edi, toʻgʻrimi?"
Sababi: Bu savol orqali jabrlanuvchi tanqid qilinayotgandek tuyulishi mumkin. Bunday savollar ularni qoʻllab-quvvatlash oʻrniga, ruhiy zararni yanada kuchaytiradi.
________________________________________
4. "Nima uchun qochib qutulishga harakat qilmadingiz?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchining qoʻrquv va shok holatida boʻlganini hisobga olmaydi. Zoʻravonlik paytida odamning jang, qochish yoki muzlash reaksiyalari yuzaga keladi va bu tabiiy himoya mexanizmidir. Bunday savollar ularning tajribasini kamsitadi.
________________________________________
5. "Holatingiz haqida hozirgacha hech kimga aytmadingizmi?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchining jim turish qarorini shubha ostiga qoʻyadi. Jinsiy zoʻravonlik haqida gapirish juda qiyin boʻlishi mumkin, ayniqsa, ularning atrofidagilar bu mavzuda ochiq muloqot qilishga tayyor boʻlmasa.
________________________________________
6. "U sizni nimalar qildi?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchini zoʻravonlikning ogʻirligini baholashga majbur qiladi va travmani qayta yashashga olib keladi. Har qanday zoʻravonlik jiddiy hisoblanadi va eʼtiborsiz qoldirilmasligi kerak.
________________________________________
7. "Nima kiyib olgan edingiz?"
Sababi: Bu savol zoʻravonlikni jabrlanuvchining kiyinish tarzi bilan bogʻlaydi, bu esa jamiyatdagi notoʻgʻri stereotiplarga asoslanadi. Bu jabrlanuvchini aybdor his qilishiga olib keladi.
________________________________________
8. "Balki bu ishga (zoʻrlanishga) sizda xohish boʻlgandir?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchini yolgʻon gapirayotgan yoki voqeani notoʻgʻri talqin qilayotgan kabi koʻrsatishi mumkin. Bu ularning ishonchini yoʻqotishiga olib keladi.
________________________________________
9. "Haqiqatan ham bunday boʻldi deb oʻylaysizmi?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchini yolgʻon gapirayotganlikda ayblash yoki voqeani kattalashtiryapti deb tushunishga olib keladi. Bu ishonchni yoʻqotish va qayta travmatizatsiyaga olib kelishi mumkin.
________________________________________
10. "Bu sizga qanday taʼsir qildi?"
Sababi: Voqea haqidagi his-tuygʻularni soʻrash ularni qayta travmatizatsiya qilishi yoki ular oʻzlarini qoʻllab-quvvatlanmayotgandek his qilishiga olib kelishi mumkin. Buning oʻrniga ular uchun qulay boʻlgan paytda va ehtiyotkorlik bilan muhokama qilish kerak.
©️ Psixologiya