Muallim Muhammad

Qanday qilib tezroq o’sa olaman?

1. Maktabingizdagi/yoki siz taniydigan eng zo’r ustozni 2 soat darslaringizga taklif qilasiz. Orqada kuzatadi. Xatolar bo’yicha xulosalarini yozib tushuntiradi.

Ustozning yillar davomida to’plagan qonli tajribalarni siz soatlarda o’zlashtirasiz.

2. Darslaringizni kameraga syomka qilasiz(oddiy shtativga telifoningizni qo’yib qo’ysangiz ham bo’ladi). Ko’rib tahlil qilasiz. Nimani boshqacha qilish mumkinligini o’ylaysiz.

Dars jarayonini ichida har doim ham qarorlaringizni ongli qila olmaysiz. Tashqaridan qarash imkoni esa sizni “sevimli ustoz” maqomiga tezroq yetaklaydi.

3. Xonangizga shikoyat va takliflar uchun quti olib kelasiz. Har darsdan keyin istagan o’quvchi anonim tarzda o’z fikri va e’tirozlarini yozib tashlab ketishadi.

O’qiysiz, tahlil qilasiz, xato qilayotgan bo’lsangiz tan olasiz. O’zgarasiz!

@MuallimMuhammad

Voz kecholmaymiz!

Xotirjamlik eng muhimi, uni yo‘qotadigan har qanday insonlarni yo‘qotish kerak.

Istisno — oila a’zolarimiz va qarindoshlarimiz. Bizning qarorimizsiz bog‘langan rishtalar bizning qarorimiz bilan uzila olmaydi.

Do‘stingiz bo‘lsa, tashlab ketasiz, ishxona yoki qo‘shni bo‘lsa, almashtirasiz. Hattoki jufti halolingiz bo‘lsa ham ajrasha olasiz (ruhsat bor).

Voz kecha olmaydiganlarimizni boricha qabul qilishga, tushunishga, chidashga majburmiz. Qo‘limizdan kelgancha o‘zgartiramiz, qolganiga rozi bo‘larkanmiz.

Maktabda ma’lum fandan dars berish do‘st yoki qo‘shni bo‘lishga o‘xshaydi. Harakat qilasiz, o‘zgarmasa, boshqa fanga yo’naltirib yuborasiz, ko‘p e’tibor bermaysiz.

Sinfga sinf rahbar (bizni maktabda kurator) bo‘lsangiz, oilaga aylanar ekansiz. Siz voz kecha olmaysiz (juda qiyin). Sizning muqobilingiz yo‘q, sizga o‘xshashi yo‘q, boshqa kurator yo‘q!

Aslida biz voz kecha olmaydiganlarimiz bizga eng ko‘p qiyinchiliklarni olib kelishadi.

Qiyinchiliklar esa imkoniyatlar bilan keladi. Sinalamiz, kuchli bo‘lamiz, ajr olamiz.

@MuallimMuhammad

Yaxshi o‘qitishning — to‘rtdan biri tayyorgarlik, to’rtdan uch qismi esa sof teatrdir.

Gail Godwin

@MuallimMuhammad

Boringizga shukur, bilmasvoylar!

Prezident maktabida ishlaganimda ustozlar direktorga:
— Sinfda 1-2 ta o‘qimaydigan bola bor, haydaylik, — deyishgan.

Direktor esa:
— Bolalarni 3 bosqichli sinov bilan olamiz, eng kuchlilarigina o‘tgan. Bir sinfda 12 ta bola bo‘lsa, uzog‘i 1-2 ta o‘qimaydigan bola bor. Agar shu o‘qimaydigan 1-2 tani ham o‘qita olmasak, biz, ustozlar, nega kerakmiz o‘zi? Qolgan 10-11 ta bola bizsiz ham o‘qib ketaveradi, — degan edi.

O‘sha paytda bu gap menga yoqmagan.

“Asalari fitnasi” (Bee Movie) multfilmida asalari Barry odamzot bizni ishlatyapti, deb ularni sudga berib, butun asalarilarni “ishlashdan qutqaradi”.

Ishidan ayrilgan asalarilar esa shaxsiy qoniqish va hayotdagi ma’nodan ayriladi. Endi:
— Nima qilamiz? — savoli ularni qiynaydi.

Qamoqxonada uzoq vaqt o‘tirib chiqqanlar ham ba’zan shuning uchun o‘zini osib qo‘yadi (Shoushankdagi amaki). Chunki tashqarida ular foydali emas, demak qadrli ham emas, ma’no ham yo‘q.

Biz ishlarkanmiz, kimgadir foydamiz tegadi, foydamiz tegarkan, kerakligimizni his qilamiz. Shaxsiy qoniqish paydo bo‘ladi.

Nima demoqchiman?

Ba’zan sho‘x, to‘polonchi, bilmasvoy o‘quvchilarimiz bo‘lmasa edi, deb o‘ylab qolamiz. Lekin, ular bo‘lmasa, biz, o‘qituvchilar, nega kerakmiz? Bizning sabrimiz, fidoyiligimiz, mahoratlarimiz qayerda kerak?

Ular borki, bizning hayotimizda ma’no bor. Ular tufayli biz sinalamiz, sayqallanamiz,kuchli bo‘lamiz va o‘zimizdan qoniqamiz.

@MuallimMuhammad

Har bir zo’r o’rgatuvchi, o’rganishni sevishi kerak!

Bir xil mavzuni 10 yil 50 marta o’tishingiz mumkin, o’rganishni sevadigan inson shu bir mavzuni 50 xil qilib o’tib beradi.

Har safar o’tayotganida yangi bilimlar, tajribalar, ko’nikmalar mavzuga bo’lgan yangi qarashlarni ochib beraveradi unda.

Yangi bilimlarni o’rgatib o’zingiz mazza qilasiz. Biz zavq olayotgan darslarda bolalar ham lazzat olishayotgan bo’ladi.

@MuallimMuhammad

U senga oʻrnak emas

Ha, u zoʻr futbolchi, ajoyib qoʻshiqchi yoki boy tadbirkor. Lekin mukammal inson emas.

Biz bir sohada kuchli boʻlgan insonning boshqa sohalarda ham kuchli boʻlishini xohlaymiz yoki kuchli deb oʻylaymiz.

Sizni yomon ko‘raman

5-sinflarim ichida 1-2 ta o‘quvchim kelib:
— Siz bizga yoqmaysiz, siz tufayli muammolarim ko‘paygan, — deyishdi.

Jim eshitganimdan keyin:
— Qaysi ishlarim yoki odatlarim uchun yomon ko‘rasiz, aynan? — deb so‘radim.

1. Siz kelib, o‘g‘il va qiz bolalar birga o‘ynashini taqiqlab qo‘ydingiz.
2. YouTube’da shortslar ko‘ra olmay qoldik, doskada.
3. Dars qilmaydigan o‘quvchilarga qattiq turasiz, — deyishdi.

1. Men hozirdan bir-biridan uzoqroq bo‘lsa, ma’qul. Bu axloqi uchun ham, o‘qishi uchun ham yaxshiligini tushuntiraman.
2. Shorts videolar miyaga zarar berishini, bolalar ko‘pincha befoyda videolar ko‘rishini isbotlab beraman.
3. Ta’lim muhimligini, maktabga kelishdan asosiy maqsad ham bilim olish ekanligini, bu o‘zimga yoqmasa ham, bolalarning kelajagi uchun ta’limiga qattiq turishim kerakligini uqtiraman.

Oxirida:
— Bizga baribir yoqmaysiz, — deyishadi.

Ha, buni eshitish qiyin, ayniqsa sizda ularni kuch bilan ovozini o’chirib qo’ya olish imkoni bo’lsa. Lekin men buni tabiiy qabul qilaman. Bizning ba’zi qarorlarimizdan 10% odam norozi bo‘lishi tabiiy.

Ilm berayotganingiz dangasalar va nafs ortidan ergashayotganlarga yoqmaydi, lekin bunga chidashga majburmiz!

@MuallimMuhammad

Uni o‘zi keladi

2 km uzoqlikdagi masjidga chiqmoqchi bo‘ldingiz. Ozgina ozib olaman, dedingiz. Ozgina ozdingiz, lekin masjidga piyoda borish savobidan quruq qoldingiz. Savobni niyat qilganingizda, birinchisi shundoq ham kelardi.

Ingliz tilini o‘rganaman, dedingiz. Xohlagan bitta kitobni olib o‘qiy boshladingiz. Tilni rivojlantirdingiz, lekin kitobdan hech narsa olmadingiz. Foydali, dunyoqarashingizni kengaytiradigan kitob tanlaganingizda, ingliz tili shundoq ham rivojlanardi.

Ko‘proq pul topishni maqsad qildingiz va tez pul topish yo‘lida har qanday ish qildingiz. Osonroq yo‘llar qidirib, qiyinroq vaziyatlarga tushib qoldingiz.

Agar biror sohada mutaxassis bo‘lishni tanlaganingizda, odamlar pulni o‘zlari olib kelib berardi. Siz mutaxassis bo‘lganingiz qolardi.

Maqsad qo‘yishda yo‘l-yo‘lakay keladigan qisqa natijalarni emas, uzoq, lekin doimiy foyda keltiradiganlarini tanlasak, ikki barobar yutaveramiz!

@MuallimMuhammad

Qiyinchilik o‘rgatadi

Deyl Karnegi do‘st orttirish haqida zo‘r kitob yozgan, o‘zi yolg‘izlikda vafot etgan va oilasi bilan ajrashgan.

Oila haqida eng zo‘r maslahat bera oladigan yaqinim ikki marta uylangan (birinchisi bilan ajrashgan).

Yaxshi ustozni taniyman: hammani o‘qishga chorlaydi, ta’lim va tarbiya haqida bloglar yozadi. Lekin o‘zining ukasini o‘qita olmagan, hatto uning tarbiyasi bilan bog‘liq ko‘plab muammolar mavjud.

Bir qarashda bu paradoksdek tuyuladi, ammo mantiq bu yerda yaxshi ishlaydi.

Sen biror sohada eng yaxshi bo‘lish uchun sohadagi eng qiyin vaziyatlarni boshdan kechirgan bo‘lishing kerak!

Oilaviy inqirozga uchramagan inson oila va undagi eng qiyin vaziyatlar haqida to‘liq kartinani ochib bera olmaydi. Xuddi farzand yoki uka tarbiyasida eng og‘ir vaziyatga tushmagan inson tarbiya haqida chuqur ko‘nikmaga ega bo‘lolmagandek.

Sen faqat baxtli oilada, yaxshi farzandlar bilan, solih do‘stlar atrofida yashasang, ko‘p narsa o‘rganmaysan. Ko‘nikmalarni asosan qiyinchiliklar beradi!

Tolstoy aytganidek: “Barcha baxtli oilalar bir-biriga o’xshash, har bir baxtsiz oila esa o’zgacha baxtsiz”

@MuallimMuhammad

Zarbalarga tabiiy qaraylik

Bokschilar chempion bo‘lguncha o‘rtacha 10,000 ta zarba, 0-2 ta nokaut va 5-10 ta nokdaun qabul qilib oladi.

Bokschi uchun bu zarbalar qo‘rqinchli emas, chunki u chempionlik yo‘lining bir bo‘lagi. Boksni tanlaganidayoq u ringda kaltaklanishga, yiqilishga va qayta turishga ruhan va aqlan tayyor bo‘lgan.

Zarbani muammo deb qabul qilganlar esa faoliyatining boshidayoq boksni tashlab ketgan.

Ustozlikdagi “zarbalar”

• O‘quvchilarning tanqidlari
• Dars qilmasligi
• O‘quvchilardagi sho‘xliklar
• Ba’zan ota-onalarning noo‘rin noroziliklari
• Rahbariyat bilan tushunmovchiliklar

Bu zarbalar kasbimizning bir bo‘lagi. Bularsiz o‘sa olmaymiz. Chempion bo‘lolmaymiz.

To‘g‘ri qabul qilaylik, cho‘kib qolmaylik, yiqilsak ham qayta-qayta turaylik.

Bokschilar zarbani muammo sifatida ko‘rmaganidek, biz ham bularni muammo deb sanamaylik.

@MuallimMuhammad

Ta’lim – eng muhim sohalardan biri, lekin, afsuski, u haqida eng kam gapiriladi.

Eng kam e’tibor, suhbatlar, podkastlar, yig‘ilishlar va investitsiyalar aynan ta’lim sohasida bo‘lmoqda.

Buni o‘zgartirish uchun o‘zimiz Pedagog_Podcast loyihasini tashkil qildik.

Do‘stimiz Rashid, ham akam, ham ustozim Shohrux Tursunmurodov va pedagoglar jamoasidan intervyu olishibdi.

O‘zim ham bu suhbatni bir o‘tirishda ko‘rib chiqdim. Juda qiziqarli va bahsli muloqot bo‘lgan. Sizlarga ham tavsiya qilaman!

Video havolasi: https://youtu.be/CHUfkKX_sKo?si=bCIOW27r0He38IZL


@MuallimMuhammad

18 yil umrimni nimaga almashganman?

Yurishni boshlaganimdan beri to‘p tepaman. Avval mahallamizdagi kichik daraxtzor ichida bolalarni ham, daraxtlarni ham aldab o‘tishni o‘rganganmiz.

Keyin maktabimizning beton va o‘tli stadionida 9 yil umrim o‘tgan. Quyosh, yomg‘ir, tizza bo‘yi qor bizning sinf futbol o‘ynashi uchun to‘siq emas edi.

Sun’iy maydonlar yo‘q paytda, onalarimizdan 200 so‘mdan olib katta tabiiy maydonga o‘ynashga borardik mahalladoshlar bilan.

Xohlagan tekislik va 2 ta tosh bo‘lsa, bo‘ldi — biz uchun futbol maydoni edi. Kechqurun to‘pni ko‘zimiz ko‘rmay qolguncha o‘ynardik. 18 yil umrim shunday o‘tgan. Futbol desa ko‘zimga hech narsa ko‘rinmas edi.

O‘rinli savol: nima oldim shu 18 yil evaziga?

1. Ijtimoiy moslashuv

Yangi o‘qish yoki ishga kirganimda yaxshiroq futbol o‘ynashim tufayli meni boshqalar tanib, suhbatlashib, yaqinlashib olgan. Moslashuv davrim futbol tufayli tezlashgan, ozgina obro‘ ham olib kelgan.

2. O‘qituvchi sifatida foydasi

Maktabda ko‘p ustozlar o‘g‘il bolalar bilan chiqishishga qiynalganda men ular bilan futbol o‘ynab yaqinlashib olardim. Bu esa darslarim sifatini oshirardi. Bugungi qorli havoda ham 5-sinflarim bilan futbol o‘ynadik)

3. Geografiya darslari

Bilbao Ispaniyada joylashganini, Angliyada Manchester degan shahar borligini, umuman, butun dunyo xaritasini men geografiya emas, futbol orqali o‘rganganman.

Biror davlat Yevropadami yoki Osiyodami deb so‘rashsa, miyamda shu davlat Yevropa chempionatida qatnashadimi yoki Osiyo chempionatida deb o‘ylab olardim.

4. Murabbiylardan o‘rganilgan ustozlik

Futbol murabbiylarini o‘rgana boshladim. Bu esa menga yaxshiroq ustoz bo‘lishimga, katta jamoani qanday oilaga aylantirish mumkinligini tushunishga yordam berdi.

5. Liderlik qobiliyatini kashf etdim

Futbol o‘ynayotganimda menda liderlik qobiliyati borligi, jamoani yaxshi boshqara olishimni tushunib yetganman. Darsda sinfni boshqarishimga katta yordami tegadi hozirgacha.

6. Taslim bo‘lmaslik saboqlari

Futbol menga hech qachon taslim bo‘lmaslikni, oxirgi soniyagacha kurashsa, hamma narsaning imkoni borligini o‘rgatgan.

@MuallimMuhammad

Ilm nega kerak?

Jan de Lafontening qiziq hikoyasi bor.

Bir bog’bon yolg’izlikdan zerikib ayiqni o’ziga do’st qiladi. Kunlardan birida bog’bon charchab uxlab qoladi. Sodiq do’st esa uni pashshalardan himoya qilishni xohlaydi. Do’stining peshonasida turgan pashshaning ustiga katta tosh tashlaydi. Pashsha o’ladi, lekin do’sti ham endi tirik emasdi.

Men endi sizga o’zim hayotimda ko’rgan hikoyani yozib beraman.

Ota-ona farzandli bo’ladi, ular farzandini qattiq yaxshi ko’rganidan nima desa muhayyo qilishardi. Hayotdagi barcha qiyinchiliklardan uni asrab-avaylab o’stirishadi.

Bir kun katta hayotga chiqqan farzand aslida haqiqat bochqacha ekanligini, hayot beshavqatroq ekanligini ko’radi. Lekin, endi kech bo’lgan bo’ladi.

Ikki hikoyadagi umumiylik bu niyatning yaxshiligi har doim ham yetarli emas, unga olib boruvchi to’g’ri yo’llarni ham bilish kerak degan xulosa.

Imsiz, yaxshi niyat qilarkanmiz, xohlagan natijalarimizga erisha olmaymiz!

@MuallimMuhammad

Demokratiya yoki diktatura?

Ustoz darsda bolalarga erkinlik berib, fikrlarini eshitib, qarorlarni muhokama orqali chiqarishi kerakmi?

Yoki barcha qarorlarni muhokamalarsiz chiqarishi, darsda imkoni boricha bolalarni qattiq ushlab, o’zini aytganini qildirishi kerakmi?

Diktatura ichida demokratiya bering!

Imkoningiz bo’lsa 3-4 ta kitobdan dars o’tib bering, shu kitoblar ichidan eng yoqqanini bolalar tanlashsin.

3-4 xil metodlarda dars o’tib bering, o’zlariga mosini tanlashsin.

Dars qilganlik uchun 3-4 xil mukofot turlarini taklif qiling, tanlashsin.

Noto’g’ri ishlar uchun 3-4 xil jazolar turini taklif qiling, o’zlari tanlashsin.

Mayli o’zlari tanlashsin, lekin sizning variantlaringiz ichidan tanlashsin!

Tanlov erkinligi borligi ularga mas’uliyat va qaror qabul qilish ko’nikmasini o’rgatadi.

Siz ham xursand, bolalar ham xursand bo’lishadi.

@MuallimMuhammad

Mehnatsiz natija va natijasiz mehnat

Insonda ikki xil vaziyatda motivatsiyasi, hayotga bo'lgan qiziqishi tushib ketadi.

Birinchisi: maqsadga erishish jarayoni juda cho'zilib ketsa va natija umuman kelmasa. Masalan: tinmasdan 1-2 yillab ingliz tili o'qiysan lekin sen xohlagan (7+band score) chiqmasa.

Ikkinchisi: hech qanaqa mehnat, natijaga erishish uchun jarayon bo'lmasay-u lekin natija o'zi kelaversa. Maqsadlaring qiyinchiliklarsiz ushalaversa.

Ikkinchisi xavfliroq va bu o'ziga to'q oilada o'sgan farzandlarni takasaltangga aylantiradi. Hech qanday mehnatsiz uy, mashina va pullar.

Shuning uchun ham o'g'il bola qiyin sharoitlarda mehnat qilib o'sishi shart! Hatto boy bo'lsa ham otasi unga qiyinchilik uchun "sharoit" yaratib berishi kerakdir.

@MuallimMuhammad