LEXIUM

Darslikdagi mavzu bilan bog'liq.

15:30 da boshlanadi bu dars. Offline guruhimga. 15:30 gacha 100 ta reaksiya to'plasa mana shu postim, online translyatsiyani yoqib qo'yaman dars o'tayotgan paytimda.

Sun'iy intellekt (ChatGPT) - bu xavf-xatarmi yoki beminnat yordamchi?

Bugungi kunda, sizni bilmadimku, lekin meni hayotimda Sun'iy intellektni o'rni ancha ortgan. Nazarimda boshqalarning hayotida ham. Fikrlash uchun erinchoqlik qilayotganimda yoki shunchaki aqlim yetmay qolgan paytlarda ChatGPT xizmatidan foydalanaman va biror marta hali u menga pand bergani yo'q. Lekin unga 100 foiz ishonib qolishlik qanchalik to'g'ri?

Yuqoridagi case bizni kelajak haqida biroz o'ylantirishi kerak. Sun'iy intellekt bizga beradigan yordami qanchalik katta bo'lsa, u keltirishi mumkin bo'lgan zarar ham bundan kam emas.

AQSh da sodir bo'lgan yuqoridagi voqeada ham afsuski Sun'iy intellekt salbiy rolda. Bu esa o'z navbatida amaldagi qonunchiligimizni qaytadan ko'rib chiqib, isloh qilishga undaydi.

O'zbekiston Respublikasi jinoyat kodeksining 17-moddasida Jinoyat sodir etgunga qadar o‘n olti yoshga (14 va 18 ham) to‘lgan, aqli raso jismoniy shaxslar javobgarlikka tortiladilar. Ya'ni sud faqatgina JISMONIY shaxsni javobgarlikka tortishi mumkin. Mazkur kodeksning 27-moddasida esa ikki yoki undan ortiq shaxsning qasddan jinoyat sodir etishda birgalashib qatnashishi ishtirokchilik deb topiladi deb aytiladi.

Endi tasavvur qiling, siz ChatGPT bilan maslahatlashib, undan tavsiyalar olib, bombani qanday tayyorlashni, o'qotar qurollardan qanday foydalanishni, xavfsizlik kameralarini qanday qilib zararlashni, umuman jinoyatni boshidan oxirigacha qanday qilib ideal tarzda tugatishni so'rab, barcha ma'lumotlarni bilib olsangizu, lekin javobgarlik faqat sizni bo'yningizda qolib ketsa, bu qanchalik adolatli?

Sun'iy intellektni ham javobgarlikka tortish asoslari bo'lishi kerak qonunchilikda. Faqat bizda emas, butun dunyoda. Jinoyat uchun javobgarlik — jinoyat sodir etishda aybdor bo‘lgan shaxsga nisbatan sud tomonidan hukm qilish, jazo yoki boshqa huquqiy ta’sir chorasi qo‘llanilishida ifodalanadigan jinoyat sodir etishning huquqiy oqibatidir. Sun'iy intellekt ham o'zi qilgan xatolari oqibatida unga nisbatan davlat tomonidan ma'lum huquqiy ta'sir choralari qo'llanilishi mumkinligini his etishi kerak.

Sudda javob berishi kerak ChatGPT. "Sudlar to'g'risida"gi qonunning 2-moddasida O‘zbekiston Respublikasida ishlarning toifalariga ko‘ra sudlarning ixtisoslashuvi amalga oshirilishi mumkinligi keltirilgan. Sun'iy intellektni javobgarlikka torta oladigana alohida sud, tergov va unga kerak bo'lsa himoya qiladigan yuridik yordam mexanizmi yaratilinishi kerak.

Va eng asosiysi, sun'iy intellektga ham SHAXS maqomi berilishi kerak.

Jinoyat huquqi bo'yicha daxshat "case" bor. Bizda emas. AQSh da sodir bo'lgan. Lekin bizda amaldagi qonunchilikni jiddiy isloh qilishga undaydi bu "case". Uyga yetib olay, yozaman shu haqida