KUN TARIXI

Bugun 25-noyabr 2024-yil, dushanba.

👉 BAYRAMLAR:

🇺🇳 BMT - Xalqaro ayollarga nisbatan zo'ravonlikka barham berish kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇲🇲 Myanma - Milliy kun.
🇹🇭 Tailand - Vajiravud kuni.
🇷🇺 Rossiya - Rossiya harbiy tinchlikparvar kuchlari kuni.
🇮🇩 Indoneziya - O‘qituvchilar kuni.
🇸🇷 Surinam - Mustaqillik kuni.
🇧🇦 Bosniya va Gersegovina - Davlatchilik kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1120 - La-Manshda Oq kema choʻkib ketdi.
- 1177 - Salohiddin Ayyubiy va Quddus Qirolligi oʻrtasidagi jang.
-1225 - Sind daryosi bo‘yidagi mo‘g‘ullarga qarshi jangda mag‘lub bo‘lgan Jaloliddin Manguberdi 4 ming jangchisi bilan daryodan kechib o‘tdi.
-1487 - Yelizaveta I Angliya taxtiga o‘tirdi.
-1667 - Kavkazda ro‘y bergan zilzilada 80 ming kishi halok bo‘ldi.
-1759 - Bayrut va Damashqdagi zilzilada 40 ming odam halok bo‘ldi.
-1783 - Angliya qo‘shinlari Nyu-York shahrini abadiy qo‘ldan boy berdi.
-1795 - Mustaqil Polshaning so‘nggi qiroli Stanislav Avgust Ponyatovskiy taxtdan ag‘darilib, Rossiyaga surgun qilindi.
-1833 - Sumatra orolidagi 9 ballik zilzila oqibatida yuzga kelgan sunami Indoneziyani vayron qildi.
- 1839 - Hindistonda boʻlgan sunami oqibatida 300 000 dan koʻp odam halok boʻldi.
-1867 - Alfred Nobel dinamitni patentladi.
- 1892 - Per de Kuberten Olimpiya o'yinlarini tiklashni taklif qildi.
-1915 - Prussiya Fanlar Akademiyasida Albert Eynshteyn Nisbiylik nazariyasini namoyish qildi.
-1936 - Germaniya va Yaponiya «Kominternga qarshi bitim»ni izmoladi.
-1947 - Yangi Zelandiya Buyuk Britaniyadan mustaqillikka erishdi.
-1975 - Surinam Gollandiyadan mustaqillik oldi.
- 1986 - Bahrayn “Qirol Fahd” koʻprigi orqali qitʻa bilan bogʻlandi.
-1987 - Filippinda sodir bo‘lgan Nina to‘foni oqibatida 1036 kishi halok bo‘ldi.
-1992 - O‘zbekiston Respublikasi prezidenti Islom Karimov rasmiy tashrif bilan Eron davlatida bo‘ldi.
-1992 - Chexoslavakiya Federal Assambleyasi mamlakatni Chexiya va Slovakiyaga bo‘lish haqidagi qarorni qabul qildi.
-1993 - O‘zbekiston Respublikasi prezidenti rasmiy tashrif bilan Buyuk Britaniya qirolligida bo‘ldi.
-1994 - Toshkentda Misr ta’lim va fan markazi ochildi.
-1996 - Florida shtatida 26 kishining o‘limiga sabab bo‘lgan qor bo‘roni kuzatildi.
-2000 - Ozarbayjon poytaxti Baku sharida sodir bo‘lgan 7 ballik zilzilada 26 kishi halok bo‘ldi.
- 2001 - Qala-i Jangi qal'asida asir olingan Tolibonlar isyoni.
- 2008 - Nisha to‘foni oqibatida Shri Lankada 15 kishi halok bo‘ldi va 90 ming kishi uysiz qoldi.
- 2009 - Saudiya Arabistonining Jidda shahrida sodir bo‘lgan suv toshqinlari oqibatida 122 kishi halok bo‘ldi va 350 kishi bedarak ketdi.

👉 TAVALLUDLAR:

-1562 - Lope de Vega - ispan yozuvchisi.
- 1814 - Yulius Mayer Robert (1878) - nemis tabiatshunosi, vrachi va fizigi. 
- 1814 - Taras Shevchenko - Ukrain shoiri va rassomi.
-1844 - Karl Bens - Mercedec-Bens asoschisi.
- 1870 - Deni Moris - Fransuz rassomi. 
-1887 - Nikolay Vavilov - rus botanik va genetik olimi.
-1889 - Rashod Nuri Guntegin - turk yozuvchisi.
-1895 - Ludvik Sloboda - Chexoslovakiya prezidenti.
-1902 - Rahmatulla Aimov - O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan irrigator.
- 1905 - Ladigin Nikolay - rejissyor, O'zbekiston xalq artisti (1944). 
- 1914 - Vohid Zohidov - O'zbek adabiyotshunosi, faylasuf, publisist yozuvchi, jamoat arbobi.
-1923 - Mauno Koyvisto - Finlandiya prezidenti.
-1925 - Xose Duarte - Salvador prezidenti.
- 1925 - Mayya Pliseskaya - Balerina, Baletmeyster. Xalq artisti (1959). 
- 1935 - Eson Lutfullayev - O'zbekiston xalq hofizi (1997).
- 1944 -Xojiakbar Nurmatov - O'zbekiston xalq artisti (1989).
- 1946 - Qizlarxon Do'stmuhamedova – raqqosa. O'zbekiston xalq artisti (1984).
- 1949 - Mo'minov Tesha - O'zbekiston xalq artisti (1992).
- 1957 - Mahmudjon Tojiboyev - xonanda va sozanda (tanbur, sato), O'zbekiston xalq hofizi (2000). 
- 1981 - Xabi Alonso - Ispaniya terma jamoasi va Germaniyaning Bavariya jamoasi futbolchisi.
-1987 - Odil Ahmedov - O‘zbekistonlik sobiq futbolchi.

BIZ BILAN QOLING!

Kanalga ulanish⤵️
@Kun_tarixi_TV24

‍#buguntarixda

907 йил 25 ноябрь  – Сомонийлар давлати ҳукмдори Исмоил Сомоний вафот этди. Бу ҳақда тарихчи Наршахий шундай ёзади: “Амир Исмоил бемор бўлиб бир қанча вақт ётди. Унинг касаллиги кўпроқ рутубатдан эди. Табиблар: “Жўйи мулиённинг ҳавоси хушроқ”, – дедилар. Уни ўзининг хос мулкидан бўлган Зармон қишлоғига олиб бордилар: “Бу ернинг ҳавоси унга мувофиқроқ келади”, – дедилар. Амир бу қишлоқни яхши кўрар ва ов қилиш учун ҳамма вақт ўша ерга борар эди; у ерга боғ қурган эди. Бир муддат у ерда бемор ётиб, охири икки юз тўқсон бешинчи йили сафар ойининг ўн бешинчисида худди шу боғда катта бир дарахт тагида вафот этди. У йигирма йил Хуросон амири бўлди. Ҳукмдорлик муддати ўттиз йил эди.
Худойи таоло уни раҳмат қилсин, негаки унинг даврида Бухоро пойтахт бўлди, сомонийлар сулоласидан чиққан ҳамма амирлар Бухорода турадиган бўлдилар. Ундан олдинги Хуросон амирларининг ҳеч бири Бухорода турган эмас. У Бухорода туришни ўзи учун муборак деб ҳисоблар, унинг кўнгли Бухородан бошқа ҳеч бир ерда ором топмас ва у қаерда бўлмасин: “Бизнинг шаҳар, яъни Бухоро, ана бундай, ана шундай”, – дер эди. Амир Исмоил вафот этгандан кейин ўрнига ўғли ўтирди. Унга “Амири мозий” – “Дунёдан ўтган амир” деган лақабни бердилар”.

Kanalga ulanish⤵️
@Kun_tarixi_TV24

Bugun 25-noyabr – Alfred Nobel dinamit uchun patent olgan kun

1867-yil 25-noyabr kuni Alfred Nobel dinamitni patentladi.
Alfred Nobel kimyo sohasiga bolalik yillaridan qiziqar, taniqli olim Nikolay Zininning qoʻlida ham tahsil olgandi. U 17 yoshida Sankt-Peterburg shahridan Yevropaga koʻchib oʻtadi. 1850-yildan 1852-yilga qadar Parij shahrida mashhur kimyogar, piroksilin ixtirochilaridan biri boʻlmish Teofil Jyul Peluzadan bilim oladi. Alferd Nobel aynan oʻsha vaqtlarda portlovchi modda – nitroglitserin haqida eshitadi. Uni Peluzaning talabalaridan biri Askanio Sobrero kashf qilgandi. Sobrero nitroglitserin katta kuchga ega boʻlibgina qolmay, yengil zarba yoki qizib ketish tufayli ham portlashi mumkin ekanligini aytib boshqalarni ogohlantiradi.
Rossiyaga qaytgan Nobel Zinindan ilhom olgancha portlovchi moddalar ustida tajribalar oʻtkaza boshlaydi. 1864-yilning sentyabr oyida Stokgolmdagi Nobel fabrikasida portlash yuz beradi, buning oqibatida 4 nafar ishchi va Alfred Nobelning kichik ukasi Emil ham halok boʻladi. Alferdni ushbu fojia ham oʻz yoʻlidan qaytara olmaydi va tez orada “Nitroglycerin AB” deb nomlangan kompaniyaga asos soladi.
Keyinchalik Nobel oʻz laboratoriyasida tajribalarni davom ettiradi, u nitroglitserinni turli moddalar – boʻr, yogʻoch qirindisi, sement bilan qorishtirib koʻradi. Oradan bir yil oʻtib esa dinamitni kashf qiladi.
U oʻz ixtirosini boshqalarga ham tanitish maqsadida ommaviy namoyishlar oʻtkazdi, natijada uning kashfiyotiga boʻlgan qiziqish ortib ketdi.
Dinamit savdosi Nobelni badavlat insonga aylantirdi. U dinamitning qudratini yanada oshirish masalasi ustida bosh qotirib, uni suv ostida qoʻllash usulini ham oʻylab topdi.
Avvaliga dinamitdan yoʻllar qurish, kon shaxtalarini ochish va eski binolarni buzishda faol foydalandilar. Ammo, tez orada uning qudratidan harbiy maqsadlarda ham foydalanish gʻoyasi paydo boʻldi. Alfred Nobel tinchlikparvar insonlardan biri edi, shunga qaramasdan dinamit va boshqa turdagi portlatuvchi qurollar ishlab chiqaradigan zavod hamda fabrikalar faoliyatini yoʻlga qoʻyib berdi. Ularning soni 10 dan oshib ketdi.
Nobelning ixtirosi koʻplab odamlarning oʻlimiga sabab boʻlgani uchun uni “Oʻlim savdogari” deya atay boshladilar. Odamlarning xotirasida bunday nom bilan qolishni istamagan olim oʻz nomini tinchliksevar inson sifatida tarixga muhrlash uchun Nobel mukofotini taʼsis etish qaroriga keldi.

@Kun_tarixi_tv24

Bugun 24-noyabr 2024-yil, yakshanba

👉 BAYRAMLAR:

🇺🇳 Butunjahon qoʻshilgan egizaklar kuni.
🌏 Butunjahon yoshlar kuni.
🌏 Evolyutsiya kuni.
🌏 Butunjahon morjlar kuni.

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇸🇬 Singapur - Bobo va buvilar kuni.
🇷🇺 Rossiya - Onalar kuni.
🇯🇵 Yaponiya - Yapon oshxonasi kuni.
🇰🇬 Qirgʻiziston - Mudofaa sport-texnik tashkiloti xodimlari kuni.
🇹🇷 Turkiya - O‘qituvchilar kuni.
🇹🇯 Tojikiston - Davlat bayrog'i kuni.
🇷🇺 Rossiya - Morjlar kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1512 – G‘ijduvon jangida shayboniy Ubaydullaxon Zahiriddin Muhammad Bobur boshchiligidagi safaviylar qo‘shinini mag‘lub etdi.
- 1642 - Abbel Tasman "Tasmaniya orollari"ni ochdi.
- 1817 - Sankt-Peterburgda graf A. Zavadovskiy va ofitser V. Sheremetev o'rtasida duel bo'lib o'tdi.
- 1849 - Rim papasi Piy IX Gaitaga qochdi.
- 1859 - Charlz Darvinning “Turlarning kelib chiqishi” asari sotuvga chiqdi.
- 1874 - Amerikalik Jozef Gledid tikonli simga patent oldi.
- 1896 – Turkiston general-gubernatori o‘lkada aholini ro‘yxatga olish haqida buyruq chiqardi.
- 1905 - leytenant P. P. Shmidt boshchiligidagi Sevastopol qo'zg'oloni boshlandi.
- 1918 - Serbiya va Chernogoriya bitta davlatga birlashdi.
- 1921 - Afģonistonga qozikalon Bobooxun Salimov boshchiligida maxsus elchilik hay'ati jònatilgan.
- 1927 - Moskva davlat operetta teatrining ochilishi.
- 1937 - Leningradda sharqshunoslar otib tashlandi.
- 1944 - Sovet qo'shinlarining Boltiqbo'yi hujumi tugadi.
- 1961 - BMT - Atom qurolini tarqatmaslik toʻgʻrisida deklaratsiya qabul qilindi.
- 1965 – Kongo Demokratik Respublikasini 32 yil boshqargan Jozef Dezayr Mobutu hokimiyatni egalladi.
- 1966 – bortida 82 kishi bo‘lgan Bolgariyaga tegishli yo‘lovchi samolyoti bratislavada halokatga uchradi.
- 1969 - AQSH va SSSR yadro qurolini tarqatmaslik haqidagi kelishuvni imzoladi.
- 2000 – Temuriylar tarixi Davlat muzeyining majlislar zalida «Kamoliddin Behzod va sharq miniatyura san’ati» mavzuida Xalqaro konferensiya bo‘lib o‘tdi.
- 2002 - Bryansklik Yan Nepomnyashiy shaxmat bo‘yicha yoshlar o‘rtasida jahon chempioni bo‘ldi.
- 2012 – Bangladeshdagi kiyim fabrikasida chiqqan yong‘inda 112 kishi qurbon bo‘ldi.
- 2015 – Rossiya harbiy-havo kuchlariga qarashli Su-24 samolyoti Turkiyaning Suriya bilan chegarasida Turkiya armiyasi tomonidan urib tushirildi.
- 2017 - Misrning al-Arish shahrida bir jome’ masjidiga al-Qoida terrorchi a‘zolari tomonidan hujum uyushtirildi. Hujumda 305 kishi halok bo‘ldi va 100 dan ortiq kishi tan jarohati oldi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1632 - Benedikt Spinoza (1677) - golland ratsionalist faylasufi, tabiatshunos
- 1729 - Aleksandr Suvorov (1800) - rus qo'mondoni, Generalissimus.
- 1784 - Zachari Teylor - AQShning 12-Prezidenti (1849-1850), Amerikaning yirik harbiy qo'mondoni.
- 1815 - Greys Darling - Britaniya milliy qahramoni.
- 1864 - Anri de Tuluz-Lotret (1901) - fransuz rassomi va grafigi.
- 1880 - Ibn Saud Abd Al-Aziz (1953) - 1932-yildan Saudiya Arabistoni qiroli.
- 1888 - Deyl Karnegi (1955) - amerikalik o'qituvchi, psixolog, yozuvchi.
- 1908 - Garri Kemelman - amerikalik yozuvchi, istehzoli detektiv ustasi.
- 1917 - Viktor Gubin - geofizik, O'zFA muxbir a'zosi (1962), fizika-matematika fanlari doktori (1958), professor.
- 1925 - Rozalinda Laut (2013) - opera xonandasi (lirik-dramatik soprano) va pedagog, Oʻzbekiston xalq artisti (1973).
- 1925 - Simon van der Meer (2011) - golland muhandisi, tezlatkichlar va elektron mikroskop boʻyicha mutaxassis, Nobel mukofoti sohibi (1984).
- 1941 - Aleksandr Maslyakov - sovet va rus teleboshlovchisi, KVN rahbari va boshlovchisi.
- 1942 - Sayram Isayeva - aktrisa, rejessyor, Tojikiston xalq artisti(1986).
Kun tarixi kanalidan olindi
- 1957 - Farhod Davletov - xonanda, O'zbekiston xalq hofizi (2001).
- 1991 - Ruslan Nuriddinov - oʻzbekistonlik ogʻir atletikachi.
- 1993 - Hande Erchel - turkiyalik aktrisa va model.

BIZ BILAN QOLING!

Kanalga ulanish⤵️
@Kun_tarixi_TV24

Bugun 21-noyabr 2024-yil, payshanba.

👉 BAYRAMLAR:

🇺🇳 Butunjahon televideniye kuni.
🇺🇳 Butunjahon falsafa kuni.
🌏 Butunjahon baliqchilik kuni.
🌏 Butunjahon salomlashish kuni.
🌏 Butunjahon oshqozon osti bezi saratoni kuni

🔹 MILLIY BAYRAMLAR:

🇷🇺 Rossiya - Buxgalter kuni.
🇵🇱 Polsha - Ijtimoiy ishchilar kuni.
🇺🇦 Ukraina - Qadr-qimmat va erkinlik kuni.
🇺🇦 Ukraina - Havo hujum kuchlari kuni.
🇬🇷 Gretsiya - Qurolli kuchlar kuni.
🇧🇩 Bangladesh - Qurolli Kuchlar kuni.
🇷🇺 Rossiya - Soliq organlari xodimlari kuni.
🇨🇦 Kanada - Milliy qizil qo'lqoplar kuni.
🇮🇩 Indoneziya - Milliy baliq kuni.

👉 VOQEALAR:

- 1009 - Vyetnamda Li sulolasi hukmronligi boshlandi.
- 1386 - Amir Temur qo‘shinlari Gruziya poytaxti Tbilisi shahrini egalladi.
- 1404 - Ispaniya elchisi Rui Gonzales de Klavixo Samarqanddan jo‘nab ketdi.
- 1620 - Plimut koloniyasiga asos solindi.
- 1783 - Parijda havo sharining ilk parvozi amalga oshirildi.
- 1806 - Napoleon Angliyaga "qit‘a qamali" e'lon qildi.
- 1875 - Po‘latxon qo‘zg‘oloni: Mullo Qo‘shay shtabs-kapitan Ionov va unter ofitser Danilovni asirga oldi.
- 1877 - Tomas Edison fonografni ixtiro qildi.
- 1879 - Tomas Edison ixtiro qilgan ilk cho‘g‘lanma lampochka sinovdan muvaffaqiyatli o‘tdi.
- 1916 - Egeya dengizida "Britanik" kemasi cho'kib ketgan.
- 1917 - Turkiston o‘lkasi Sho‘rosining 15-21-noyabrda bo‘lib o‘tgan III qurultoyi Turkiston xalq komissarlari kengashini tuzdi.
- 1918 - Estoniya bayrog‘i qabul qilindi.
- 1920 - Irlandiya poytaxti Dublinda «Qonli yakshanba» nomini olgan qirg‘in bo‘lib o‘tdi;
- 1942 - Nemislarning Paulus qo‘modonligidagi 6-armiyasi Stalingrad yaqinida qurshab olindi.
- 1945 - Gvatemala BMTga aʼzo boʻldi.
- 1969 - Internetning dunyoga kelishi: Kaliforniya universiteti va Stenford tadqiqotlar instituti o‘rtasida ilk ARPANET tarmog‘i ishga tushirildi.
- 1995 Markaziy Osiyo xalqlari madaniyati Assambleyasi tashkil topdi.
- 2002 - Bolgariya, Estoniya, Latviya, Litva, Ruminiya, Slovakiya va Sloveniya NATO tarkibiga taklif qilindi.
-2007 - Turkiyaning Antaliya shahrida futbol bo‘yicha nogiron-amputantlar o‘rtasida o‘tgan jahon chempionatida O‘zbekiston terma jamoasi chempion bo‘ldi.
- 2013 - Ukrainada prezident Viktor Yanukovichga qarshi ilk ommaviy namoyishlar bo‘lib o‘tdi.
- 2014  - Shveytsariya prezidenti Dide Burkxalter O‘zbekistonga tashrif buyurdi.
- 2017 - O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "Mard o‘g‘lon" davlat mukofotini ta‘sis etish to‘g‘risida” gi qarori qabul qilindi.
- 2017 - Zimbabve prezidenti Robert Mugabe hokimiyatdan chetlatildi.

👉 TAVALLUDLAR:

- 1694 - Volter (Mariya Fransua ARUE) (1778) - fransuz yozuvchisi va faylasufi.
- 1835 - Genrietta Grin (1916) - amerikalik milliarder moliyachi, o'z davrining eng boy ayoli.
- 1910 - Izzat Sulton - o‘zbek dramaturgi, adabiyotshunos olim.
- 1929 - Muxtor Musaboyev  - haykaltarosh, Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan sanʼat arbobi (1976). 
Kun tarixi kanalidan olindi
- 1945 - Goldi Xoun  - amerikalik  kinoaktrisa, film produseri va qoʻshiqchi. 
- 1948 - Asrol Muxtorov  - ganchkor usta, naqqosh, Oʻzbekiston xalq ustasi (1999). 
- 1948 - Mishal Sulaymon - Livanning 16-prezidenti.
- 1965 - Byork - Islandiyalik qo'shiqchi.
- 1972 - Devid Tua - Yangi Zelandiyalik og'ir vazn toifasidagi bokschi.
- 1979 - Vinchenso Yakvinta - italiyalik futbolchi, jahon chempioni (2006).
- 1985 - Xesus Navas - ispaniyalik futbolchi, jahon chempioni (2010).

BIZ BILAN QOLING!

Kanalga ulanish⤵️
@Kun_tarixi_TV24