Nima uchun arifmetika dedim? Javob oddiy, importlarni ziyon deb bilish arifmetik kaltafahmlik ekanini arifmetik formuladan koʻrib olsangiz boʻladi.
Jamiyatni yil davomida ishlab chiqargan qiymati yoki boyligi Yalpi Ichki Mahsulot bilan oʻlchanadi. Toʻgʻri bu oʻlchov birligida muammolar mavjud, lekin undan yaxshiroq oʻlchov birligi hozircha oʻylab topilmagan.
Yalpi Ichki Mahsulotni ichiga nima kiradi va qanday hisoblanadi?
Yalpi Ichki Mahsulot= (Barcha insonlarning isteʼmoli) + (Barcha korxona va tashkilotlarning qilgan investitsiyalari) + (Barcha davlat xarajatlari) + (Barcha eksportlar) — (Barcha importlar)
Ahamiyat bergan boʻlsangiz, faqat importning oldida manfiy ishora turibdi, yaʼni siz oʻylashingiz mumkinki, agar import koʻpaysa, Yalpi Ichki Mahsulot kamayadi deb. Bu albatta xato.
Importning Yalpi Ichki Mahsulotdan ayrilib tashashning asosiy gʻoyasi u sanalib boʻlinganligi. Ikki marta sanamaslik uchun ayirib tashlaymiz xolos. Masalan, agar siz Xitoydan 20 dollarga koʻylak olgan boʻlsangiz, koʻylak Yalpi Ichki Mahsulotni “Insonlar Isteʼmoli” qismida sanalgan boʻladi, aynan shuning uchun, ikki marta sanamaslik uchun. koʻylakni kirib kelganida qancha pul turgan boʻlsa, aynan shu qiymatni YaImdan ayirib tashlashadi.
Import qilingan barcha narsa uch toifada sanaladi: yoki insonlar tomonidan isteʼmol qilinadi, masalan koʻylak sifatida, yoki korxonalari tomonidan biznesga investitsiya boʻladi, yoki davlat xarajatlari boʻlib kiradi. Aynan shuning uchun, yaʼni ikki marta sanab qoʻymaslik uchun, importni YaIMdan ayiramiz.
Xulosa shuki: kim import iqtisodiyotga zarar desa, bilingki, oddiy arifmetik, yoki buxgalterlik xato qilyapti xolos.
Endi bu yerda qiziq narsa shundan iboratki, importni oshishi albatta boyishga aloqador. Yaʼni xususiy importni oshishi doim qoshimcha qiymat oshishi bilan bogʻliq.
Nima uchun? Masalan, men Toshkentdagi oshxonada, 15 ming soʻmga choy ichdim, choy albatta import qilingan. Deylik bir choynakni ichida shartli 500 soʻmlik import qilingan choy mavjud. Shu protsess YaIMda quyidagicha ifoda etiladi: “isteʼmol” 15 ming soʻmga oshadi, “import” deb 500 soʻm ayrilib tashlanadi, yaʼni 14500 soʻm lik qoʻshimcha qiymat yaratiladi. YaIM 14500 soʻmga koʻpayadi.
Mantiq shundaki, har bir xususiy import qilingan tovar, xomashyo va uskunalar uyoqda tursin, hatto mutlaq isteʼmol uchun olib kelingan tovar ham, masalan choy yoki oyoq kiyim ham qoʻshimcha qiymat bilan keladi. Chunki import tovarlar, olib kelingan narxda isteʼmol qilinmaydi. Bu barchaga ayon. Import qilganlar bundan foyda olishlari kerak axir. Shuning uchun 20 dollarga import qilingan tufli, 30 dollarga sotilsa, bu 10 dollar qoʻshimcha qiymat yaratildi degani. Bir kilosi 5 dollarlik qahvadan 120 ta chashka qahva chiqadi, har bir qahva bir dollardan sotilsa, 1 kilogramm qahva importi jamiyatni 115 dollarga boyroq qildi degani. Qo'shimcha qiymat yaralashini shunday tushunsangiz bo'ladi.
