O‘zbek tiliga ingliz tilidan kirgan va nutqda tez-tez qo‘llanadigan “standart” degan so‘z bor. Izohiga qarasangiz, bu so‘z umum e’tirof etilgan, tarixan o‘rnatilgan qoidalar to‘plami, shablon degan ma’nolarni bildiradi.
Endi ana shu so‘zni kengroq miqyosda, masalan, davlat va jamiyat boshqaruviga nisbatan qo‘llab ko‘rilsa, har qanday jamiyat boshqaruvida umumamal qilinadigan, ishlaydigan standartlar, qoidalar bo‘lishi juda muhimligi ko‘rinadi.
Ammo, jamiyatda ana shu umumstandartlar buzilsa-chi, qonun-qoidalar, ular uchun belgilab qo‘yilgan jazo, ijtimoiy adolat me’zonlari turli kishilarga turlicha ishlab boshlasa nima bo‘ladi? Buning davlat va jamiyat barqarorligi uchun xavfi, oqibatlari qanday?
Sotsiologlarga ko‘ra, jamiyatlarda ikki standartlilikning orta borishi bilan fuqarolarning qonunlarga, davlatga, amaldorlarga nisbatan ishonchsizligi, alami, noroziligi ham o‘sib boradi. O‘z navbatida davlatning huquqni qo‘llovchi sohalari, masalan, ichki ishlar, sud, prokuraturaning o‘rnini asta-sekin "samosudlar', “ko‘cha” egallay boshlaydi. Natijada davlatchilik asoslarining yemirilishi boshlanadi.
Chilonzor tuman sudining bloger Qobil Do‘sovga nisbatan chiqargan
bugungi hukmidan hayron qolmadim. Xolislik uchun aytay, uning ijtimoiy tarmoqlar orqali turli shaxslar va ayniqsa, maorif vazirligi rahbarlari shaxsiyatini haqorat qilish orqali yozgan postlarini umuman yoqlamasdim. Bu kabi yozish uslubi na jurnalistika va na blogerlik faoliyatining biron-bir qolipiga to‘g‘ri kelmasligini bugun ham e’tirof etaman. Bu ma’noda sudning hukmiga qo‘shilmay iloj yo‘q. Ammo…
Postni bejiz ikki standartlilik va uning oqibatlaridan boshlamadim. Keling, bir eslab ko‘raylik, shu paytgacha O‘zbekistonda haqorati uchun qaysi bir rahbar jiddiy jazolanganini eslay olasiz? Farg‘ona viloyati sobiq hokimi Shuhrat G‘aniyev Aqto‘be fojiasida 16 nafar farzandidan ayrilgan toshloqliklarni “haromilar” va “padaringga la’nat” deya
haqoratlaganda jazolangan edimi?
Bobolov, Abdurahmonov, Qosimov jazolanganmidi? Koson tuman hokimi yillardan beri fermer va hokimlik vakillarini
haqorat qilib, so‘kib, urib keladi, hatto ro‘zadorlar og‘zini ochdirib, odamlarning diniy qadriyatlarini kamsitganda
jazolandimi? Yig‘ilish, selektorlarini so‘kish, turtish, haqoratsiz o‘tkazolmaydigan biron-bir hokim, prokuror shu paytgacha hech bo‘lmasa, ma’muriy ish doirasida jarima to‘lagani faktini bilasizmi? Bosh soliqchimizning yig‘ilishlari qanday
haqoratlar ustiga qurilishini ochib bergan material tarqalgandi, xo‘sh, u qayerdadir shu so‘zlari uchun javob berganmi?
Bu davlat qonunlari ijrosiga mas’ullar, qaror, tayinlov qiluvchilar unutmasligi kerakki, bugun jamiyatda ozgina kuzatuvchi bo‘lgan har bir insonda meniki kabi solishtiruvlar bor va ular esdan chiqarilmaydi. Kishilar xotirasidagi har bir shunday solishtiruv o‘z navbatida kengayadi va jamiyat ong ostida yig‘iladi. Ong ostidagi bu solishtiruvlar bir kun norozilik shaklida yuqorida yozganim xunuk oqibatlarga ko‘chmasligi uchun ham ular qonun ijrosini barchaga barobar qilish orqali tozalanishi kerak. Yangilari paydo bo'lishiga yo'l qo'yilmasligi kerak. Bugun haqorati uchun bir blogerini jazolagan davlat shunday jinoyati uchun hokimini-da jazolay olishi kerak. Qonunlar faqat davlatga yoqmaganlarni jazolovchi mexanizmga aylanmasligi kerak.
...
Shularni yozaman-u, bularning barchasi, qonunlar barobarligiga birdan-bir yo'l – haqqoniylik asosida o‘tadigan saylovlar yo'li orqali o'tilishini eslab to'xtayman. Uzooq uh tortaman. Yo'q, baribir saylovsiz bo'lmaydi, saylovsiz erisholmaymiz, saylovsiz yetolmaymiz.
Lekin ishonaman, biz qachondir bu yo'ldan ham o'tamiz. Haq yo‘li, albatta, bir o‘tilg‘usi... Hammasi endi bularni qachon xalq bo’lib tushuna olishimizda...
@haqiqatdaIlyos
