Eskatalogiya va Geosiyosat

Ertagalik kursatuv mavzusi:

"Sionizm va uning mafkurasi, uzoq tarixiy ildizlari, falsafasi va geosiyosiy ambitsiyalari va G'azoda amalga oshirilgan Genodsidning Falsafiy omillari" haqida buladi.

Assalom aleykum xurmatli vatandoshlar.
Bugun ushbu mutabar kitobning tarjimasi tugadi.
Endi nasib qilsa 2ta vazifa qoldi:
1. Kitobdagi malumotlar: sahih, ishonchli ekanligini tekshirib chiqish
2. Tahrir qilib chiqish.

Kitobni nashrdan chiqarish uchun tadbirkor homiylar kerak buladi.Muborak Ramazon oyi ichida nashrdan chiqarishni va xalqimizga tuhfa qilishni niyat qilganmiz

Boshlandi

Aynan mana shu parchada: juda muhim argument mavjud.

Nima uchun bizning Post-Modern dunyoda: Asl Islomga emas, balki uning Simulyakr (soxta nusxa) da yashayotganimizning sababini tushunish uchun - Metafora sifatida foydalansak buladi. Ya'ni biz (musulmonlar) odamlar kuz ungida chiroyli kurinadigan kichik ishlarga,maqsadlarga yopishib olganmiz.Ozgina yutuqqa erishsak huddi katta ish qilgandek his qilamiz uzimizni.Lekin aslida shu kichkina yutuq - biz uchun mag'lubiyatga teng g'alaba hisoblanadi.

Koʻpincha atrofimizdagi narsalarning asl mohiyatiga va umumiy muvaffaqiyati - natijasi qanday boʻlishini esdan chiqarib quyganmiz. Buni eng zoʻr misoli: Jummadagi chiroyli, lekin amalda foydasiz bulgan vazlarda kuzatsak buladi.

Bu shaxsiy fikrim. Xato bulishi ham mumkin.

Harbiy strategiyaning uzoq muddatli siyosiy maqsadlar bilan muvofiqligi

Makka fathi bizga harbiy strategiyani uzoq muddatli siyosiy maqsadlar bilan muvofiqlashtirish nihoyatda muhimligini ko‘rsatadi. Payg‘ambar (s.a.v) hech qachon Pirr (mag'lubiyatga teng) g‘alabalariga - ya’ni, umumiy urushni boy berish evaziga kichik janglar va to‘qnashuvlarda g‘alaba qozonishga qiziqmaganlar.

Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) o‘zlarining asosiy maqsadlari - Arabiston va undan tashqarida Islomni yoyishga e’tibor qaratganlar va bu maqsadni hech qachon nazardan qochirmaganlar.

Hozirda ushbu kitoblar tarjima qilinmoqda:

1. Rasululloh s.a.v ning siyosiy strategiyalari (Ramazonga qadar tugatishni niyat qilganmiz)

2. 4 Siyosiy Nazariya kitobini davomi. (2-qismi)

3. Dariya Duginani: Yangi Yevropa konsepsiyasi

4.Totalitarizmning asoslari: Hanna Arendt

5. Leviafan - Tomas Gobs

G'azodagi voqealarni tub ildizlarini, tarixiy - diniy va siyosiy sabablari haqida kitob yozishni ham niyat qilganman.

Kitob tarjimasi uchun foydalanadigan maxsus dasturlar, va kanal faoliyati, va kitobni nashrga chiqishi uchun moddiy yordam koʻrsatish qoʻllab quvvatlashni xoxlaganlar uchun:

9860 6004 3638 7846
Isoboev Avazjon

Siz azizlarning yordamlaringiz bilan: bu kitoblar ko'pchilikning qalbiga yetib boradi, Inshaalloh.

E. Makka fathida - Payg‘ambar (s.a.v)ning harbiy strategiyalari

Payg‘ambar (s.a.v)Arabistondagi o‘zgaruvchan sharoitlarni inobatga olib, o‘z harbiy strategiyalarini takomillashtirib borganini tushunish lozim. Dastlab raqiblariga nisbatan sezilarli harbiy zaiflikka ega bo‘lsa-da, u Zotning tanlagan harbiy usullari tufayli Madinadagi yosh musulmon davlati harbiy, siyosiy va iqtisodiy jihatdan kuchayib bordi. U Zot raqiblari va ularning rejalari haqida ma’lumot to‘plash, o‘z kuch-qudrati hamda zaif tomonlarini xolisona baholash, so‘ngra dushmanlarining imkoniyatlarini zararsizlantirib, o‘z harbiy resurslaridan eng samarali foydalanishga qaratilgan strategiyalarni ishlab chiqishda benazir iste’dodga ega edilar.

Madinada bo‘lgan davrida u Zot boshchilik qilgan harbiy yurishlar soni juda ko‘p bo‘lishiga qaramay, har ikki tomondan ham juda oz qurbon berilgan. Bu muhim fakt ko‘pincha Payg‘ambar (s.a.v)ning yutuqlarini tanqid qiluvchi tarixchilar tomonidan e’tiborsiz qoldiriladi yoki hisobga olinmaydi. Payg‘ambar (s.a.v) behuda qon to‘kilishidan hazar qilar, keksalar, ayollar va bolalarning bema’ni qirg‘in qilinishidan nafratlanar edi.
Payg‘ambar (s.a.v)ning 629-yilda Makkani fath etishi bizga uning Makkadagi raqiblariga nisbatan harbiy va diplomatik jihatdan ustunlikka erishayotgan bir paytdagi harbiy strategiyasini ko‘rib chiqish uchun noyob imkoniyat yaratadi. Ushbu harbiy yurishni tahlil qilganda, u Zotning harbiy strategiyasining quyidagi jihatlarini qayd etish mumkin:

1. Maxfiylik

Abu Bakr va Umar Muhammad (s.a.v)ning eng yaqin safdoshlari va ko‘p jihatdan sirdoshlari bo‘lishiga qaramay, Payg‘ambar (s.a.v) ko‘plab rejalarini o‘z dilida saqlardi. Bu, ayniqsa, uning 629-yildagi Makkaga qilgan harbiy yurishida yaqqol ko‘rindi. O‘shanda hatto sevimli xotini Oyisha (roziyallohu anho) ham u Zotning haqiqiy harbiy maqsadini bilmagan edi. Payg‘ambar (s.a.v) harbiy tayyorgarlik ko‘rishni buyurgan va sahobalaridan uzoq safarga hamda harbiy yurishga hozirlanishni so‘ragan, biroq ularga manzilni aytmagan edi. Shunday qilib, u Zot nafaqat hamrohlarini taxmin qilishga majbur etdi, balki dushmanlarining josuslik tarmog‘ini ham zararsizlantirdi. Natijada, musulmon qo‘shini Makka yaqiniga yetib kelganida, shahar aholisining aksariyati kutilmagan holatdan hayratga tushdi. Ibn Isxoqning ta’kidlashicha, "Rasululloh Marr Az-Zahronga yetib kelganida, Quraysh voqeadan butunlay bexabar edi va hatto u nima qilayotganini ham bilmas edi." Qurayshning ehtimoliy harbiy qarshiligi shu tariqa juda samarali bartaraf etildi.

2. Ustun kuchdan foydalanish

Payg‘ambar (s.a.v) Makkaga qarshi harbiy yurishni dushmanlariga nisbatan katta ustunlikka ega bo‘lgan paytda boshladi. 10 000 kishilik musulmon qo‘shini Makkaga qarshi yurish qildi. Ibn Isxoqning yozishicha, musulmonlar qo‘shini 10 ming kishidan iborat edi: "Muhojirlar va ansorlar bir tan, bir jon bo‘lib birlashdilar; birortasi ham orqada qolmadi". Ularga Sulaym qabilasi 700 yoki 1000 kishi bilan, Muzayna qabilasi esa yana 1000 kishi bilan qo‘shildi. Bu raqamni to‘g‘ri tushunish uchun Qurayshning 627-yilda Madinaga qarshi eng yirik muvaffaqiyatsiz yurishini eslash joiz. O‘shanda Quraysh barcha ittifoqchilarini to‘plab, jami 12 000 kishilik qo‘shin bilan hujum qilgan edi. 627-yildan 629-yilgacha Quraysh ancha zaiflashib, ko‘plab ittifoqchilarini yo‘qotgan edi. Payg‘ambar (s.a.v) 622-yilda Madinaga hijrat qilganidan beri musulmonlarning qudrati oshgan bo‘lsa, ayni shu davrda Qurayshning mavqei sezilarli darajada pasaygan edi. Ma’lum ma’noda, o‘sha paytdagi Arabistondagi hokimiyat musulmonlarning Makka Qurayshi hisobiga kuchayishi bilan nol natijali o‘yinga aylangan edi.

Madina qamali taxminan ikki hafta davom etdi va makkaliklarning xandaqdan o‘tib, Madinaga bostirib kirishga urinishi mutlaq muvaffaqiyatsizlik bilan yakunlandi. Musulmonlarning bu jangdagi g‘alabasi ko‘p jihatdan Payg‘ambar (s.a.v)ning donoligi bilan bog‘liq edi. Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) yaxshiroq ma’lumotlarga va samaraliroq maxfiy agentlarga ega edilar. U Zot Arabistonda ilgari qo‘llanilmagan, Madina atrofidagi hududga noyob tarzda mos keladigan juda ijodiy mudofaa strategiyasini tanladilar. Bosqinchilar qamalni yorib o‘ta olmadilar, chunki ular buni kutmagan va bunga tayyorlanmagan edilar. Ular hali ham o‘zlarining otliq qo‘shinlari katta ustunlik berishi mumkin bo‘lgan ochiq jang usullariga bog‘lanib qolishgandi. Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) esa raqiblarini ular istagan sharoitda kutib olishdan bosh tortdi.

Makkaliklar chetdagi ekinlarni yo‘q qilganligi musulmon qo‘shinining Quraysh bilan jang qilish uchun Uhudga chiqishiga sabab bo‘lgan edi. Endi ekinlar erta yig‘ib olinib, foydalanish uchun g‘amlab qo‘yilgach, musulmonlar Qurayshga nisbatan ustunlikka ega bo‘lib, ular uyushtirgan qamalga bemalol bardosh bera oldilar. Quraysh tuyalari Aqiq vodiysidagi akatsiya daraxtlari bilan oziqlanishga majbur bo‘ldi. Bu paytda Qurayshning ittifoqdoshlari bo‘lgan G‘atafon tuyalari Uhud yaqinidagi tekisliklarning chakalakzorlarida o‘sadigan ikki xil yulg‘un bilan kun kechirar edi. Biroq, har ikkala qo‘shinning otlari uchun o‘zlari bilan olib kelgan yem-xashakdan boshqa hech narsa yo‘q edi.

Makka qo‘shini taxminan 12 ming kishidan iborat bo‘lib, uch alohida korpusga bo‘lingan edi.
Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) esa atigi 3 mingga yaqin kishiga tayana olardi. U Zot harbiy kengash chaqirib, o‘zlariga - taqdim etilgan turli maslahatlarni baholadilar. Nihoyat, bu ulkan kuchga qarshi kurashda urushning yangicha usulini qo‘llashga qaror qildilar. Madina atrofidagi o‘ziga xos landshaftdan foydalanib, xandaq qazishni ma’qul ko‘rdilar. Madina vohasi janub, sharq va g‘arbdan lava oqimlari (quruq qumli yerda sochilgan katta qora lava toshlari) bilan o‘ralgan bo‘lib, bu piyoda, tuya yoki otda harakatlanishni juda qiyinlashtirardi.

Shimoldan esa Madina qisman Sal tog‘i deb ataladigan kattaroq tepalik bilan himoyalangan edi. Payg‘ambar (s.a.v)bu tepalikni musulmonlar qaziyotgan xandaq rejasiga kiritishga qaror qildi. Geografik xususiyatlar va Sal tog‘ining xandaq rejasiga kiritilishi musulmonlarga shaharlarini bosqinchilarga nisbatan balandroq joydan himoya qilish imkonini berdi. Bu shahar musulmon himoyachilari uchun ikkinchi darajali, ammo muhim ustunlik manbai bo‘ldi, chunki bosqinchilar xandaqdan pastroq joydan sakrab o‘tishga majbur bo‘lishdi. 7-rasmda Ahzob jangi paytidagi Madinaning o‘ziga xos geografik joylashuvi ko‘rsatilgan.

Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Makka qo‘shini yo‘lga chiqqani haqida xabar olgach, darhol xandaq qazishni boshlashni buyurdilar. Ehtimol, u Zot Madinada mudofaa tayyorgarligi boshlanishidan oldin vatandoshlariga vaziyatning jiddiyligi anglatilishini istagan bo‘lishlari mumkin. Xandaq qazishga Madinadagi deyarli barcha jismonan sog‘lom musulmonlar jalb qilindi va bu ish olti kunlik mashaqqatli mehnat talab etdi. U Zot bu ishni turli qabila guruhlari o‘rtasida taqsimladilar, so‘ngra ular orasida qaysi guruh vazifani birinchi bajarishi bo‘yicha sog‘lom raqobatni shakllantirdilar.

Muhammad (s.a.v)ning xandaq qazish qarori ajoyib edi, chunki bu Qurayshning 600 kishilik otliq qo‘shinini zararsizlantirdi. Xandaq shunchalik keng ediki, hatto eng chopqir ot ham undan sakrab o‘ta olmasdi. U shu qadar chuqur ediki, unga tushib qolgan kishi yordamsiz chiqa olmasdi. Xandaqning chuqurligi uch-to‘rt gaz* edi. Quraysh otlari xandaqqa yaqinlashishdan cho‘chir, undan sakrab o‘tish haqida gap ham bo‘lishi mumkin emasdi. Aslida, xandaq qurayshliklar uchun ikki tomonlama muammo tug‘dirdi. Nafaqat ularning otlari foydasiz bo‘lib qoldi, balki ular bu 600 otni tirik saqlash uchun qandaydir tarzda boqishlari ham kerak edi. Natijada, Quraysh xandaqdan piyoda o‘tishga urinish va musulmonlarga og‘zaki da’vatlar bilan cheklanib qoldi, biroq Madina himoyachilari bularga deyarli e’tibor bermadilar.

C. Uhud va Ahzob janglari oralig‘idagi notinch davrda harbiy strategiyalar

Uhud va Ahzob janglari oralig‘idagi davr ko‘plab diplomatik va harbiy harakatlar bilan ajralib turdi. Bu davr muhim, chunki u Payg‘ambar (s.a.v)ning diplomatik va harbiy strategiyalarining ko‘p qirralarini namoyon etadi. Uhud jangidan keyingi oylarda Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) Quraysh nazarida o‘zlarining zaif ko‘rinishlarini chuqur his etgan bo‘lsalar kerak. U Zot makkaliklarga nisbatan o‘z mavqeini tezda mustahkamlash zarurligini yaxshi anglaganlar. Kuch muvozanati uning foydasiga bo‘lmagan sharoitda, ko‘plab arab qabilalari endi unga qarshi chiqishi yoki fitna uyushtirishi mumkin edi. Bu davrni bemalol Islomga va Islom payg‘ambariga qarshi fitna davri deb atash mumkin.

Madina atrofidagi hududning xaritasi quyidagi holatni ko‘rsatadi: G‘atafon va Fazara qabilalari Madinaning shimolida; Banu Sulaym sharqda, Makkaliklar, Kinona va Saqif janubda yashardilar. Bu qabilalarning barchasi dastlab makkaliklarga do‘stona munosabatda bo‘lganligi sababli, Madina har uch tomondan dushman va mustahkam kuchlar tahdidi ostida qolgan edi.

Uhuddagi mag‘lubiyatdan so‘ng, musulmonlarning shimolga boradigan savdo yo‘llari Ukaydir tomonidan to‘sib qo‘yildi.U Arabistonning eng shimolida, Madinadan ikki haftalik masofa uzoqlikda joylashgan Dumat al-Jandal qabilasining boshlig‘i edi. Ukaydir tomonidan Madina savdosining to‘sib qo‘yilishi: Suriya va Mesopotamiyaga boradigan muhim shimoliy savdo yo‘li amalda yopilganini anglatardi. Bu Madina uchun ham, xususan Rasululloh uchun ham jiddiy muammo edi. Bu vaziyatni hal qilish uchun Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) ning o‘zlari yurishga chiqishlari kerakligi aniq edi.

Uhuddan keyingi ikki yil davomida Muhammad (s.a.v.)ning siyosati iloji boricha Madinaga qarshi dushmanlik harakatlarining oldini olishga qaratilgan edi. Bu musulmon davlatining nihoyatda zaif davri edi. Payg‘ambar dushmanlar va qo‘shni qabilalar orasida bu tasavvurga qarshi kurashishni istardilar. Bu davrda kuchlar muvozanati Quraysh foydasiga o‘zgargan bo‘lib, Muhammad (s.a.v.) o‘zlarining ulkan diplomatik va harbiy mahoratlarini bunga imkon qadar tezroq qarshi qo‘yish uchun ishga soldilar. Madinaga tahdid solayotgan qabilalar to‘planayotgani haqida xabar topishi bilanoq, bunday xavfning oldini olish uchun yurishlar uyushtirdilar. 625-yil iyun oyida Qatanga 150 kishi bilan Banu Asadga qarshi qilingan yurish shunday edi. Xuddi bir yil o‘tgach, Muhammad (s.a.v.) ning o‘zlari katta qo‘shin bilan Banu Anmor va Sa’labaga qarshi Zot ar-Riqo‘ga shunday yurish qildilar. Bu yurishlarning maqsadi musulmonlarning kuch-qudratini namoyish etish edi.

D. Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) Ahzob jangida qo‘llagan harbiy strategiyalar

Islomning uchinchi yirik jangi: Ahzob jangi bo‘lib, u Ittifoqchilar jangi va Xandaq jangi nomi bilan ham mashhur. Ba’zi tarixchilar uni Madina qamali deb ataydilar. Bu jang milodiy 627-yilning 3-yanvaridan 24-yanvarigacha, ya’ni hijriy 5-yil Shavvol oyining 8-29 kunlari oralig‘ida bo‘lib o‘tgan.

Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) qurayshliklar Uhud jangining hal bo‘lmay qolganidan so‘ng Madinaga hujum qilish uchun jiddiy harakat qilishlarini juda yaxshi bilar edilar. Quraysh tomonidan tayyorlanayotgan hujum rejalari haqidagi xabar yetib kelgach, Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) Madina atrofidagi muhim g‘alla hosilini erta yig‘ib olishni buyurdilar. Bu yil hosilning barchasi erta yig‘ib olindi. Natijada, Qurayshning katta qo‘shini Madinaga kelganida, ular otlari uchun o‘tloq va qo‘shinlari uchun oziq-ovqat topishda katta qiyinchilikka duch keldi. Musulmonlar tomondan esa, g‘allalar endi Madinada aholi uchun xavfsiz saqlanib, ular Qurayshning dalalarni vayron qilishini ko‘rish azobidan xalos bo‘ldilar.

Uhud jangidan so‘ng Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) qolgan kuchlarini to‘plab, Makka qo‘shinini Madinaga boshqa hujum qilishdan qaytarish maqsadida ularni ta’qib qildilar. O‘zlarining kuch namoyishini ko‘rsatish uchun Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) kun bo‘yi o‘tin yig‘ishga odamlarini safarbar qildilar va makkaliklarga o‘z kuchlari haqiqiy sonidan ancha ko‘p ekanligini ko‘rsatish uchun tun bo‘yi ko‘plab gulxanlar yoqtirib qo‘ydilar. Bu makkaliklar yana jang qilish uchun orqaga qaytishdan tiyilishiga sabab bo‘ldi va ular Makkaga qaytib ketishdi.

Tarixchilar orasida - Abu Sufyon boshchiligidagi makkaliklar musulmonlar Uhudda mag‘lubiyatga uchraganidan keyin nima uchun o‘z ustunliklarini davom ettirmaganligi haqida bahs-munozaralar mavjud. Uattning ta’kidlashicha, makkaliklar Madinaga hujum qilmadilar, chunki musulmon qo‘shini qisman zarar ko‘rmagan va Madinada hali ham jangga kirmagan ba’zi musulmon kuchlari bor edi. Ko‘rinishidan, Quraysh Madina qal’alariga hujum qilish uchun o‘zini yetarlicha kuchli his qilmagan. Frants Buhlning fikricha: Qurayshning Uhuddan keyin hujumni davom ettirmagani ularning davlatchilik qarashlarining yetishmasligidan kelib chiqqan bo‘lib, bu Badr uchun rasmiy qasos olish bilan qanoatlanishlariga olib kelgan.

Oxir-oqibat, Uhud jangi barcha ishtirokchilar uchun sinov sifatida esda qoladi. Ibn Isxoq buni shunday xulosalaydi: "Uhud kuni imtihon, musibat va qalbni sinash kuni bo‘ldi. Unda Alloh mo‘minlarni sinadi, tillari bilan iymon keltirib, qalblarida kufrni yashirgan munofiqlarni fosh etdi va O‘zi xohlagan kishilarga shahodat martabasini nasib etdi."

B.Uhud jangidagi harbiy strategiyalar

Quraysh Badr jangidagi mag‘lubiyat uchun qasos olishga intilardi. Qurayshning yetakchi sardorlari Abu Sufyon, Ikrima ibn Abu Jahl, Safvon ibn Umayya va Abdulloh ibn Abu Rabiy’a 3000 kishilik ulkan qo‘shin to‘plab, Madinaga yurish qildi. Ular 625-yil 21-martda Madina atrofiga yetib kelishdi.

Harbiy strategiyaga: aql bilan, va hissiyotdan xoli yondashuv
Muhammad (sollallohu alayhi va sallam)ga Qurayshning ulkan qo‘shini kelganligi xabari yetgach, u Zot darxol urush kengashini chaqirdilar. Quraysh va uning ittifoqchilarining kuchli ustunligini hisobga olgan holda, Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) musulmonlar Qurayshning ancha katta va yaxshiroq qurollangan qo‘shiniga imtiyoz beradigan shahar tashqarisidagi jangdan qochishlari kerak, degan fikrda edilar. Janob Rasululloh ko‘proq Madinaning markazida qolishni ma’qul ko‘rdilar, chunki bu yerda qal’alar va boshqa binolar bir-biriga yaqin joylashgan bo‘lib, tabiiy mudofaa chizig‘ini hosil qilardi. Bu makkalik otliq askarlarning ustunligini sezilarli darajada kamaytirgan va ularni notanish shahar va hududda uyma-uy jang qilishdan iborat partizanlik urushini olib borishga majbur qilgan bo‘lardi. Biroq, bir qancha yosh,navqiron musulmonlar Quraysh bilan shahar tashqarisida, Quraysh allaqachon Madina ekinlarini nobud qilayotgan joyda to‘qnashish tarafdori edilar. Ular musulmonlarning Badrdagi g‘alabasini yaxshi eslab, xuddi shunday muvaffaqiyatni takrorlay olishlariga ishonch bildirdilar. Payg‘ambar (s.a.v) esa, aksincha, ehtiyotkorroq va oqilona fikr yuritdilar. Dushmanning kuchini tog'ri baholab, u Zot ochiq jangdan ko‘ra partizanlik taktikasini afzal ko‘rdilar. Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) oxir-oqibat dushmanga qarshi ochiq jang qilishga biroz ikkilanib rozi bo‘ldilar.

Musulmonlar qo‘shini Madinadan Uhudga jo‘nab ketgach, Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) maxfiylik bilan ertasi kuni tong saharida musulmon qo‘shinini Uhud tog‘ining quyi yonbag‘irlariga muvaffaqiyatli joylashtirdilar. Musulmon qo‘shini shunday joylashtirilgan ediki, dushman qarorgohi - ular bilan Madinaning asosiy manzilgohlari oralig‘ida qoldi. Musulmon qo‘shinining chap qanotini himoya qilish uchun - Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) sharq tomondagi kichik tepalikka ellik nafar kamonchidan iborat guruhni joylashtirdilar.

Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) jang maydonini tanlashda donishmandlik qildilar. U Zot bir tomondan vohaning asosiy qismini dushman hujumiga ochiq qoldirgan bo‘lsalarda, ehtimol, dushman to‘g‘ridan-to‘g‘ri uyma-uy jang qilish kerak bo‘lgan vohaga hujum qilishdan ko‘ra, uning qo‘mondonligi ostidagi musulmon qo‘shinlari bilan to‘qnashishni afzal ko‘rishini oldindan hisobga olgan edilar. Biroq, Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) Uhud tog‘ining etagiga chekinib, dushman u Zot bilan uchrashish uchun ochiq vodiydan o‘tishi va jang qilish uchun tog‘ yonbag‘irlariga ko‘tarilishi kerakligini ta’minladilar. Bu dushmanning son jihatdan ustunligidan va otliq qo‘shinlaridan unumli foydalanishini qiyinlashtirardi, chunki tog‘li hudud xavfli edi. Musulmonlar bilan jang qilish uchun - Uhud tog‘ining yonbag‘irlariga ko‘tarilayotgan katta Makka qo‘shinining intizomi qattiq sinovdan o‘tishi aniq edi. Makka qo‘shiniga qaraganda, musulmonlar chaqqonroq bo‘lib, mahalliy joylarni yaxshi bilganliklaridan foydalanib, partizan urushi olib borishlari mumkin edi.

Muhammad (s.a.v) ning harbiy dahosi shundaki, 627-yil mart oyida Makkaliklar Madinani qamal qilish uchun kelganlarida, ular musulmonlarning Uhud jangida egallagan qulay pozitsiyani egallashlariga yo‘l qo‘ymaslik uchun o‘z qarorgohlarining bir qismini Uhud tog‘ining pastki yonbag‘irlariga joylashtirdilar.

MAKKANI ZABT ETISH, UNING STRATEGIK AHAMIYATI VA
POTENSIAL DOMINO TA’SIRI TUFAYLI ENG MUHIM MAQSAD EDI

Arabiston yarim oroli Osiyo, Yevropa va Afrikaning uchta yirik qit’asi tutashgan joyda va ularning harakatlari hamda reaksiyalari markazi sifatida mavjud edi. Arabiston - bu uch qit’a aholisi va urf-odatlarini boshqa har qanday mamlakatdan ko‘ra yaxshiroq bilardi.

Payg‘ambar (s.a.v) davrida Makka dunyo geografiyasida noyob o‘ringa ega edi. Arabiston yarim oroli Osiyo, Yevropa va Afrika kabi uchta ulkan qit’aning tutashgan joyida joylashgan bo‘lib, ularning o‘zaro ta’siri va munosabatlari markazi sifatida xizmat qilardi. Arabiston bu
uch qit’aning aholisi va urf-odatlarini boshqa har qanday mamlakatdan ko‘ra yaxshiroq bilardi. Aslida, qadimda odamlar Makkani "Yer sayyorasining kindigi" deb atashardi.

Makka badaviylar Arabistoni atrofidagi uchta hokimiyat doirasidan taxminan teng masofada joylashgan edi. U Suriya va Yaman o‘rtasida, shimoli-sharqda Sosoniylar saltanatining ta’sir doirasidan ham taxminan bir xil uzoqlikda joylashgan edi. Xojsonning ta’kidlashicha, "ehtimol, faqat dehqonchilik yerlaridan shunchalik uzoq masofadagina bunday mutlaq
mustaqil va badaviy tizim vujudga kelishi mumkin edi."

Bu qurg‘oq sahroda savdo-sotiq yagona tirikchilik vositasi bo‘lib, uzoq yurtlardan kelgan savdogarlar o‘z mollarini Makkaga olib kelib, xavf-xatarsiz va himoya ostida sota olishardi.O‘sha paytda ba’zi arab shaharlarida yiliga bir marta yarmarka o‘tkazilardi. Ammo Makka atrofida har yili to‘rtta yarmarka bo‘lib o‘tardi: Mino, Majanna, Zul-Majoz va Ukoz.

Arabistondagi ayrim savdo shaharlarida barcha tashrif buyuruvchilar uchun bir oylik muqaddaslik davri bo‘lsa, Makkada barcha tashrif buyuruvchilar uchun ketma-ket uch oylik muqaddaslik davri mavjud edi: arab yilining o‘n birinchi, o‘n ikkinchi va birinchi oylari.

Makka shahar-davlat sifatida oligarxiya asosida yaxshi tashkillashtirilgan edi. Muhim "vazirlik"lar Qurayshning eng nufuzli o‘nta oilasi qo‘lida edi. Natijada, shahardagi hokimiyat va boshqaruv Qurayshning o‘nta yetakchi oilasiga mansub ko‘plab katta yoshli a’zolar tomonidan birgalikda amalga oshirilardi. Shaharga ta’sir qiladigan muhim qarorlar ushbu "vazirlar kengashi" tomonidan jamoa bo‘lib qabul qilinardi. Kengash o‘z navbatida Makkaning barcha voyaga yetgan fuqarolari ishtirok etadigan "parlament" (Dar an-Nadava, ya’ni jamoatchilik muhokamalari uyi) ning muntazam yig‘ilishlari bilan yo‘naltirilardi.

Harbiy ma’noda strategiya - bu millatning barcha mavjud resurslarini harbiy vositalar orqali o‘z maqsadiga erishish uchun amaliy qo‘llashni anglatadi. Manfaatlar to‘qnashuvi mavjud bo‘lgan holatlarda, muammoni muloqot va kelishuv yo‘li bilan hal qilish juda samarali hisoblanadi. Biroq, bunday yondashuv o‘z imkoniyatlarini yo‘qotgan yoki qandaydir sabablarga ko‘ra mavjud bo‘lmagan taqdirda, yagona mumkin bo‘lgan yechim harbiy sohada yotishi mumkin. Bunday qarorning mohiyati, ko‘lami va vaqtiga ko‘plab omillar to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki bilvosita ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu mavzu dunyoning barcha harbiy strateglari tomonidan chuqur o‘rganib chiqilgan.

Sun Szu, ehtimol, tarixdagi eng buyuk harbiy strateg bo‘lgan. U miloddan avvalgi V asrda Xitoyda yashagan bo‘lsa-da, uning "Urush san’ati" nomli risolasi hamon butun dunyo bo‘ylab harbiy akademiyalar, diplomatiya va harbiy strategiya kurslarida majburiy o‘quv adabiyoti hisoblanadi. "Urush san’ati" ushbu mavzudagi ma’lum bo‘lgan eng qadimgi risola bo‘lib, keng qamrovi va chuqur tushuntirishlari jihatidan hali hanuz tengsizdir. Sun Szuning ta’kidlashicha, harbiy strategiyaning asosini tashkil etuvchi urushning asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat:

1. Oliy mahorat - jang qilmasdan dushman qarshiligini sindirishdan iborat.

2. Sarkardalikning eng yuqori shakli dushman rejalariga to‘sqinlik qilishdir; keyingisi esa dushman kuchlarining birlashishiga yo‘l qo‘ymaslikdir.

3. Harbiy taktika suvga o‘xshaydi, chunki suv o‘z tabiiy oqimida baland joylardan qochib, pastga tomon shoshiladi. Shuningdek, urushda noto‘g‘ri narsalardan qochishning yo‘li zaif tomonlarga zarba berishdir. Suv o‘zi oqib o‘tadigan yerga qarab yo‘nalishini o‘zgartiradi; askar esa o‘z g‘alabasini ro‘parasidagi dushmanga nisbatan ishlab chiqadi.

4. Tezkorlik urushning mohiyatidir; dushmanning tayyorgarliksizligidan foydalaning, kutilmagan yo‘llardan yuring va qo‘riqlanmagan-ximoyalanmagan joylariga hujum qiling.

Sun Szu urushda insonning ma’naviy kuchi va aqliy qobiliyati hal qiluvchi ahamiyatga ega ekanligiga, agar ular to‘g‘ri qo‘llanilsa, urushni muqarrar g‘alaba bilan yakunlash mumkinligiga ishongan. Urush hech qachon o‘ylamasdan yoki beparvolik bilan boshlanmasligi, aksincha undan oldin g‘alaba qozonishni osonlashtiradigan choralar ko‘rilishi lozim edi. Mohir sarkarda dushman rejalarini barbod qilar va uning ittifoqlarini buzar edi. U hukmdor va vazir, boshliqlar va qo‘l ostidagilar, qo‘mondonlar va bo‘ysunuvchilar o‘rtasida kelishmovchiliklar keltirib chiqarar edi. Uning josuslari va agentlari hamma joyda faollik ko‘rsatib, ma’lumot to‘plashar, nifoq urug‘ini separ va fitna uyushtirishardi. Dushman yakkalanib, ruhan tushkunlikka tushardi, uning qarshilik ko‘rsatish irodasi sindirilardi. Shunday qilib, uning qo‘shini jangsiz mag‘lub etilar, shaharlari zabt etilar va davlati ag‘darilardi. Faqat dushmanni bu usullar bilan yengish imkonsiz bo‘lgandagina qurolli kuchga murojaat qilinardi, bunda g‘alaba quyidagicha qo‘lga kiritilishi lozim edi:

a. Iloji boricha qisqa muddatda
b. Hayot va sa’y-harakatlar uchun mumkin qadar kam xarajat bilan; va
c. Dushmanga iloji boricha kamroq talafot yetkazgan holda.

Yuqoridagi paragraf bemalol Payg‘ambar alayhissalomning hayot bayonidan olingan bo‘lishi mumkin. Quyida ko‘rib chiqadigan bo‘lsak, Payg‘ambarimiz o‘z harbiy yurishlarida ana shu strategiyalarning barchasidan foydalanganlar.

HARBIY STRATEGIYALAR

Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) Islomda harbiy fanning deyarli birinchi ustozi edilar. U Zot urush strategiyalari, taktik harakatlar va harbiy operatsiyalarni rejalashtirish uchun ko‘p vaqt sarfladilar. U Zot sahobalari bilan maslahatlashar va ularning ham strateg, ham jangchi sifatidagi harbiy tayyorgarligiga jiddiy e’tibor qaratardilar. U Zot o‘z rejalarini katta aniqlik va muvaffaqiyat bilan amalga oshirib, maqsadlariga erishdilar. Dushmanga qarshi katta mahorat, donolik va zukkolik bilan kurashib, uni barcha jabhalarda mag‘lub etdilar, uning ruhiy va harbiy kuchini butunlay yo‘q qildilar. U Zot o‘z harbiy strategiyasini ishlab chiqdi va dushman rejalari hamda taktikasini mag‘lub etish uchun o‘ziga xos taktik manevr usullarini qo‘lladilar.

U Zotning barcha strategik harakatlari va taktik operatsiyalari voqelikka, zamon va makonning amaliy ehtiyojlariga asoslangan bo‘lib, katta aql-zakovat bilan amalga oshirildi. U Zot Arabistonda bir qancha harbiy yangiliklar kiritdilar va u kishining ko‘plab harbiy strategiyalari hamda taktikasi dushmanlarini hayratda qoldirdi. Hodgson - Muhammad (sollallohu alayhi va sallam)ni "qurollangan payg‘ambar" deb atagan, bu uni Muso (alayhissalom)dan boshlab boshqa bir qator payg‘ambarlardan deyarli farqlamaydi.

Payg‘ambar Madinada yashagan o‘n yil mobaynida (622-yildan 632-yilgacha) turli xil va o‘lchamdagi yetmish to‘rtta harbiy yurishni tashkil etdilar. Bu taxminan har yetti haftada bir marta yurishga to‘g‘ri keladi va Madina davrida Payg‘ambar olib borgan harbiy faoliyatning g‘oyat yuqori darajasini ko‘rsatadi. Harbiy yurishlarning ko‘lami sezilarli darajada farq qilardi - bir necha otliqdan iborat xarbiy guruhdan tortib - 12 000 dan ortiq ishtirokchini o‘z ichiga olgan janggacha. Ana shu yetmish to‘rt yurishning yigirma yettitasida Rasulullohning o‘zlari musulmon qo‘shinlariga boshchilik qilganlar. Ibn Isxoqning yozishicha, Payg‘ambar (s.a.v)ning o‘zlari quyidagi yigirma yetti harbiy yurishda ishtirok etganlar:

1. Al-Abva (Vaddan nomi bilan ham tanilgan) bosqini

2. Buvot (Al-Abva yo‘nalishida)

3. Yanbu vodiysidagi Ushayra

4. Murz bin Jobirni ta’qib qilish uchun Badrdagi birinchi jang

5. Badr g‘azoti

6. Banu Sulaym (al-Qudrga yetib borguncha)

7. As-Saviyq Abu Sufyon bin Harbning izidan

8. G‘atafon (Dhu Amar bosqini nomi bilan ham tanilgan)

9. Bahron (Hijozda bir joy)

10. Uhud jangi

11. Hamro ul Asad

12. Banu Nazir

13. Naxldagi Zatur-Riqo

14. So‘nggi Badr jangi

15. Dumatul Jandal

16. Xandaq jangi

17. Banu Qurayza

18. Huzoyl qabilasidan bo‘lgan Banu Lihyon

19. Zu Qarad

20. Xuzo‘a qabilasidan bo‘lgan Banu Mustaliq

21. Al-Hudaybiya

22. Xaybar jangi

23. Umra safari

24. Makka fathi

25. Hunayn jangi

26. Toif qamali

27. Tabuk jangi

Ibn Isxoqning aytishicha, Payg‘ambar yuqoridagi yigirma yetti jangdan to‘qqiztasida bevosita jang qilganlar:

(1) Badr;

(2) Uhud;

(3) Al-Xandaq (Ahzob jangi nomi bilan ham mashhur);

(4) Qurayza;

(5) Al-Mustaliq;

(6) Makka fathi;

(7) Hunayn; va

(8) Toif.

Harbiy faoliyatning yuqori darajasiga qaramay, ikkala tomondan ham harbiy yurishlarda qurbonlar soni hayratlanarli darajada kam edi. Payg‘ambar qon to‘kishni xohlamasdilar va u Zotning aksariyat harbiy yurishlari aslida har ikki tomondan ham hech qanday qurbon bermagan. Hatto uning yirik harbiy yurishlari va janglarida ham har ikki tomondan juda oz kishilar halok bo‘lganligi ajablanarlidir. Buni 8-ilovadan ko‘rish mumkin.

Payg‘ambarimiz diplomatik yo‘llar bilan ittifoqchilarni o‘zlariga og‘dirish uchun ko‘p kuch sarfladilar. U Zot urushni faqat foyda-zarar hisobi harbiy harakatlarni afzal ko‘rsatgan hollardagina olib bordilar. Ba’zi hollarda u Zot dushmanni oldindan zarba berish orqali mag‘lub etdilar. Boshqa paytlarda g‘alaba qozonish uchun qattiq kurashishga to‘g‘ri kelardi. U Zot raqiblariga juda katta kuch bilan kelish orqali tayyor vaziyatni taqdim etishni afzal ko‘rardilar.