Miranda qoidasi.
AQSh Oliy sudi tomonidan 1966-yilda kiritilgan
gumon qilinuvchining o'ziga qarshi guvohlik bermaslik huquqini ta'minlash
(lotincha "nemo tenetur se ipsum accusare") maqsadida amalga kiritilgan qoida. O'shandan beri huquqlari tushuntirilmasdan turib gumon qilinuvchidan olingan har qanday ma'lumot
dalil sifatida baholanmaydi.
Qoidaning nomlanishi
"Miranda Arizonaga qarshi" deb nom olgan mashxur sud ishi bilan bog'liq.
Voqea bunday bo'lgandi. Arizona shtati polisiyasi jinoyatchi
Ernesto Arturo Mirandani 1963-yilda talonchilik va zo'ravonlikda ayblab, xibsga oladi. 2 soatlik so'roq davomida u o'zining aybiga iqror bo'ladi. Lekin unga
gumonlanuvchi sifatidagi huquqlari tushuntirilmagandi. Sud majlisida jabrlanuvchi bilan bir qatorda Mirandaning ko'rsatmalari ham
dalil sifatida taqdim qilinadi. Natijada u aybdor deb topilib, 30 yilga ozodlikdan maxrum qilinadi. Mirandaning advokati, 73 yoshli
Elvin Mur shtat oliy sudiga apellyatsiya bilan murojaat qiladi, ammo apellyatsiyada hech qanday
qonunbuzarlik aniqlamaydi hamda
oldingi qaror o'z kuchida qoladi. Faqat
AQSh Oliy sudigina
so'roq qilishdan oldin gumonlanuvchining huquqlari tushuntirilmaganligiga e'tibor qaratib, ishni
qayta ko'rib chiqish haqida qaror chiqaradi. Ish Mirandaning ko'rsatmalarini dalil sifatida ishlatmasdan qayta ko'rib chiqiladi. Boshqa dalillar hamda guvohlarning ko'rsatmalari bilan Miranda aybdor deb topilib,
20 yildan 30 yilgacha ozodlikdan mahrum etiladi. Shundan so'ng gumonlanuvchini o'z huquqlari haqida ogohlantirish to'g'risidagi
"Miranda qoidasi" amalga kiritila boshlanadi.
1972-yilda
shartli ravishda ozodlikka chiqarilgan Miranda 1976-yil 31-yanvarda
bardagi janjal vaqtida o'ldiriladi.
Bugunga kelib AQShda har bitta polisiyachi
hibsga olish jarayonida gumonlanuvchi shaxsga huquqlarini quyidagicha
eslatib o‘tishi shart:
“Siz sukut saqlash huquqiga egasiz. Siz aytganlarning hammasi sudda o‘zingizga qarshi foydalanilishi mumkin. So‘roq jarayonida advokatingiz qatnashishi mumkin. Agar advokat xizmatidan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lmasangiz, Siz advokat bilan davlat tomonidan ta’minlanasiz. Huquqlaringizni tushundingizmi?”
Nota bene!📜