Акбар Файз
Мақом
(Ҳикоя)
– Охирги пайтларда Нозимжон домла ҳам жа тилига ерк бериб юборяпди, – деди маҳалла оқсақоли Юнусхон чойхонадаги сўрида тўрт киши суҳбатлашиб ўтиришаркан. Кейин у қалампиргулли дўпписини ечди-да, кўк бахмал кўрпачанинг устида турган ғижим читрўмолини олиб, қиртишлаб олинган бошини, кулча юзини, сўнг офтобда қорайиб, озғинлигидан томирлари бўртиб турган бўйнини артди.
– Ака, буларни миниб юрган маркабларини айтмайсизми, – деди сўрининг тўрисида ўтирган Одилжон ҳайдовчи ортига ўгирилиб, пиёладаги шамани бурчакка тўкаркан. Синфдошим учта қизидан кейин, ўттиз бир ёшида ўтган ой ўғил кўрган эди. Шу ўғлига ўтган ҳафта ақиқа қилди. Маросимга Нозимжон домлани айтган екан, – деб у қўлидаги пиёлани пойгакда ўтирган беш-олтита ҳовли наридаги қўшниси – Зайдхон ошпазга узатди. – Буни қаранки ақиқа бўладиган куни маросмдан уч-тўрт соат аввал домламиз ўртоғимга сим қоқиб, шошилинч вилоятга – мажлисга чақириб қолишганини билдириб, узр айтибдилар, – кесатди Одилжон Зайдхон узатган чойни оларкан.
– Ҳим, мажлиси чиқиб қолганмиш. Қаёғда, бирортаси кўпроқ узатган бўлса, ўшаёққа жўнаворган! – деди ўнг томонда – Зайдхондан юқорироқда ўтирган ўттиз саккиз ёшли Нодир қассоб.
У қошлари қалин, бодомқовоқлари туртиб чиққан, билаклари бақувват, тўладан келган, қорамағиз киши эди.
– Мен ҳам шуни айтаманда. Яна булар ҳалолликдан, тўғриликдан гап очади, – деди оқсоқол қўлида турган нам читрўмолини кулранг шимининг ён чўнтагига ғижимлаб тиқаркан. – Ундан кўра сени ихлос қилиб, маросимига чақирибди, ўн сўм берадим, юз сўм берадими одам ажиратмай насиҳатингни қилиб келавер! – аччиқланди оқсоқол.
– Нодир ака воқеа сиз айтгандек бўлмагандир. Ахир, мажлисга чақириб қолганини айтибди-ку! – энди суҳбатга аралашди Зайдхон ошпаз суҳбатдошларининг сўзига тоқат қилолмай. – Тўғриси, Нозимжон домлани пулни деб, ваъдасига хилоф қилишига ишонмайман! Зайидхон бироз терлагани сабаб, кўк кўйлагининг юқоридаги иккинчи тугмасини ҳам узун, озғин бармоқлари ила ечди.
– Вой, укам-а соддасанда! – кесатди оқсақол. – Ўртада пул бор экан, ҳар нарсани кутса бўлади. Сайратадиган ҳам, кулдирадиган ҳам, йиғлатадиган ҳам пул! Шамол бўлмаса дарахтни учи қимирламайди. Бу йил қирққа кираман. Маҳалла оқсақоллигига икки маротаба сайланган бўлсам, шу йиллар ичида бунақаларни кўпини кўрдим.
Зайдхон ортиқ чидаб туролмади:
Мақом
(Ҳикоя)
– Охирги пайтларда Нозимжон домла ҳам жа тилига ерк бериб юборяпди, – деди маҳалла оқсақоли Юнусхон чойхонадаги сўрида тўрт киши суҳбатлашиб ўтиришаркан. Кейин у қалампиргулли дўпписини ечди-да, кўк бахмал кўрпачанинг устида турган ғижим читрўмолини олиб, қиртишлаб олинган бошини, кулча юзини, сўнг офтобда қорайиб, озғинлигидан томирлари бўртиб турган бўйнини артди.
– Ака, буларни миниб юрган маркабларини айтмайсизми, – деди сўрининг тўрисида ўтирган Одилжон ҳайдовчи ортига ўгирилиб, пиёладаги шамани бурчакка тўкаркан. Синфдошим учта қизидан кейин, ўттиз бир ёшида ўтган ой ўғил кўрган эди. Шу ўғлига ўтган ҳафта ақиқа қилди. Маросимга Нозимжон домлани айтган екан, – деб у қўлидаги пиёлани пойгакда ўтирган беш-олтита ҳовли наридаги қўшниси – Зайдхон ошпазга узатди. – Буни қаранки ақиқа бўладиган куни маросмдан уч-тўрт соат аввал домламиз ўртоғимга сим қоқиб, шошилинч вилоятга – мажлисга чақириб қолишганини билдириб, узр айтибдилар, – кесатди Одилжон Зайдхон узатган чойни оларкан.
– Ҳим, мажлиси чиқиб қолганмиш. Қаёғда, бирортаси кўпроқ узатган бўлса, ўшаёққа жўнаворган! – деди ўнг томонда – Зайдхондан юқорироқда ўтирган ўттиз саккиз ёшли Нодир қассоб.
У қошлари қалин, бодомқовоқлари туртиб чиққан, билаклари бақувват, тўладан келган, қорамағиз киши эди.
– Мен ҳам шуни айтаманда. Яна булар ҳалолликдан, тўғриликдан гап очади, – деди оқсоқол қўлида турган нам читрўмолини кулранг шимининг ён чўнтагига ғижимлаб тиқаркан. – Ундан кўра сени ихлос қилиб, маросимига чақирибди, ўн сўм берадим, юз сўм берадими одам ажиратмай насиҳатингни қилиб келавер! – аччиқланди оқсоқол.
– Нодир ака воқеа сиз айтгандек бўлмагандир. Ахир, мажлисга чақириб қолганини айтибди-ку! – энди суҳбатга аралашди Зайдхон ошпаз суҳбатдошларининг сўзига тоқат қилолмай. – Тўғриси, Нозимжон домлани пулни деб, ваъдасига хилоф қилишига ишонмайман! Зайидхон бироз терлагани сабаб, кўк кўйлагининг юқоридаги иккинчи тугмасини ҳам узун, озғин бармоқлари ила ечди.
– Вой, укам-а соддасанда! – кесатди оқсақол. – Ўртада пул бор экан, ҳар нарсани кутса бўлади. Сайратадиган ҳам, кулдирадиган ҳам, йиғлатадиган ҳам пул! Шамол бўлмаса дарахтни учи қимирламайди. Бу йил қирққа кираман. Маҳалла оқсақоллигига икки маротаба сайланган бўлсам, шу йиллар ичида бунақаларни кўпини кўрдим.
Зайдхон ортиқ чидаб туролмади: