Soliq va buxgalteriya

Кредитор қарздорликни ҳисобдан чиқариш

Амалиётда корхона қуйидаги сабабларга кўра кредиторлик қарздорлигини қоплай олмаслиги мумкин:

1️⃣ суд қарори билан контрагент тугатилганлиги;
2️⃣ даъво муддатининг ўтганлиги;
3️⃣ бошқа сабабларга кўра.

Агар сизнинг корхонангизда юқоридаги сабабларга кўра кредиторлик қарздорлиги мавжуд бўлса, у ҳолда ҳисобдан чиқариш тўғрисидаги бухгалтерия маълумотномасини расмийлаштириб, унга тасдиқловчи хужжатларни (контрагентлар ва давлат органлари билан ёзишмаларни, давлат органларининг маълумотномаларини, хатлов комиссиясининг ҳужжатларини) илова қилиб, корхона раҳбарининг буйруғи асосида корхонанинг даромадларига ҳисобдан чиқариш керак.

Муддатидан ўтган кредитор қарздорлик доимий равишда йиллик ҳисоботларни тузишдан олдин йилда 1 маротаба 19-сонли БҲМСга асосан ўтказиладиган инвентаризация жараёнида ҳам аниқланади. Инвентаризация натижасида аниқланган қарздорликларни инвентаризация далолатномасида акс эттириш керак.

Кредитор қарздорликни ҳисобдан чиқаришдан даромадлар фойда солиғи (СК 297-м, 3-қ) ёки айланмадан олинадиган солиқ (СК 463-м) ҳисоб-китобида жами даромад таркибига киритилади.

Бундан ташқари ҳисобдан чиқарилаётган умидсиз қарз бўйича ҚҚСни ҳисобга олган бўлсангиз қарздорлик ҳисобдан чиқарилаётганлиги сабабли ҚҚС ҳисоботига ҳам тузатиш киритиб ҳисобга олиш учун қабул қилинган ҚҚС суммасини камайтиришингиз керак (СК 271-м).

Кредитор қарздорлигини ҳисобдан чиқариш учун керак бўладиган хужжатлар шаблони:

1️⃣ Кредиторлик қарзларни ҳисобдан чиқариш тўғрисида бухгалтерия маълумотномаси;

2️⃣ Кредиторлик қарзларни ҳисобдан чиқариш тўғрисида буйруқ;

3️⃣ Ҳисоб-китоблар инвентаризацияси далолатномаси.

@soliqbuxgalteriya

Корхона 1С дастурий таъминотини 20 млн.сўмга сотиб олди ва қўшимча "доработка"ларига яна 10 млн.сўм сарфлади. Қилинган харажатларни номоддий актив сифатида тан олса бўладими?

Жавоб - йўқ.

7-сонли БҲМСга активларни бухгалтерия ҳисобида номоддий активлар сифатида тан олишда бир вақтнинг ўзида қуйидаги талабларга жавоб бериши керак:

1️⃣ моддий-ашёвий тузилишга эга бўлмаслиги (1-талаб бажарилди✅);

2️⃣ активлардан маҳсулот ишлаб чиқариш, ишлар бажариш ёки хизматлар кўрсатиш ёхуд ташкилотнинг маъмурий ва бошқа функциялари бажариш учун узоқ муддат (12 ойдан юқори фойдали хизмат муддати) давомида фойдаланиши (2-талаб бажарилди ✅);

3️⃣ активларнинг қиймати бир бирлик (комплект) учун харид қилиш пайтида Ўзбекистон Республикасида белгиланган БҲМнинг камида 50 бараварини ташкил қилиши (ташкилот раҳбари номоддий активлар сифатида ҳисобга олиш мақсадида ҳисобот даври учун активлар қийматининг камроқ чегарасини белгилашга ҳақли) (корхона ҳисоб сиёсатида пасроқ қиймат белгиланган деб ҳисоблаймиз ва 3-талаб ҳам бажарилди✅);

4️⃣ активлар кейинчалик қайта сотишга мўлжалланмаслиги (4-талаб бажарилди чунки ишлатиш учун сотиб олинган✅);

5️⃣ ишончлилик, яъни ташкилотда активлар ва унга бўлган мутлақ ҳуқуқнинг мавжудлигини тасдиқловчи тегишли равишда расмийлаштирилган ҳужжатларнинг (патентлар, гувоҳномалар, патент, товар белгисини сотиб олиш шартномаси) мавжудлиги (хужжатлар мавжуд ва 5-шарт бажарилди✅);

6️⃣ идентификация қилиш имконияти мавжудлиги (6-талаб бажарилмади❌).

Нега идентификация қилиш имконияти мавжуд эмас?

Номоддий активни идентификация қилиш имконияти бўлиши учун тегишли шартнома, актив ёки мажбурият билан бирга сотиш, ўтказиш, лицензиялаш, ижарага бериш ёки айирбошлаш имконияти бўлиши керак. Айнан шу талабга жавоб бермаганлиги учун номоддий актив бўла олмайди.

Номоддий активни харид қилиш ёки яратишга (ишлаб чиқаришга) тааллуқли бўлган, номоддий актив таърифини қаноатлантирмайдиган ёки юқорида кўрсатилган шартларга жавоб бермайдиган харажатлар юзага келган ҳисобот даврида харажат сифатида акс эттирилади (7-сонли БҲМС,6-боб, 36-қ).

Агар шартнома шартларига мувофиқ дастурий таъминотни 3-томонга сотиш, ижарага бериш ҳуқуқи мавжуб бўлса ва бошқа талабларга жавоб берса, номоддий актив бўла олади. Лекин одатда фақат дастурдан фойдаланиш ҳуқуқи берилади яъни чекланган ҳуқуқ.

МҲХС асосида бухгалтерия ҳисобини юритадиган корхоналар учун ҳам юқоридаги қоидалар амал қилади чунки янгиланган 7-сонли БҲМС 38-сонли (IAS) БҲХС бн талаблари деярли ўхшаш.

@soliqbuxgalteriya

Контрагентни текшириш учун сайтлар

Солиқ кодексининг 15-моддасида келтирилган лозим даражада эҳтиёткорликни таъминлаш ҳамда ортиқча харажатларни олдини олиш учун контрагентингизни қуйидаги сайтлар орқали текширишингиз мумкин:

1️⃣ https://registr.stat.uz/ru/;
2️⃣ https://my.soliq.uz/main/ (Контрагент хақида маълумот
бўлими);
3️⃣ https://soliq.uz/activities/tax-risk-analysis?lang=uz (ҚҚС тўловчилигини текшириш);

4️⃣ https://my3.soliq.uz/ (Таваккалсиз бизнес бўлимида Контрагент ҳақида маълумот қисми бор ўша йердан контрагентингиз сизнинг корхонангизга рухсат берса керакли маълумотларни кўришингиз мумкин);
5️⃣ https://soliq.uz/activities/large-taxpayers (йирик солиқ тўловчилар бўлимида маълумотлар билан танишишингиз мумкин);
6️⃣ https://chamber.uz/contractor-rating (корхоналарнинг рейтинги ҳақида маълумот);
7️⃣ https://my.gov.uz/ru (банкротлик ҳақидаги маълумотни олишингиз мумкин);
8️⃣ https://didox.uz/ihamkor (пуллик ҳамда бепул маълумотларни олишингиз мумкин).

https://t.me/soliqbuxgalteriya

Бозор нархларини аниқлашнинг янги қоидалари

Солиқ органи томонидан янги лойиҳа ишлаб чиқилган агар ушбу лойиҳа барча босқичлардан ўтса ва Вазирлар Маҳкамаси уни тасдиқласа, солиқчилар солиқ тўловчиларнинг нархларини текширади.

Агар сотилган товарлар ёки хизматлар нархи улар учун белгиланган бозор нархидан 25 фоизга паст ёки юқори бўлса, солиқчилар янги Низомда белгиланган бозор нархларини ҳисоблаш қоидаларидан фойдаланадилар.

Низомни босқичма-босқич кучга киритиш режалаштирилган.

Барча товарларга янги қоидалар 2025 йилдан бошлаб қўлланилади.

Бир ҳил товарлар ва хизматларнинг бозор қиймати қуйидагилар асосида белгиланади:

⏺️ солиқ органларининг ахборот тизимларидан олинган маълумотлар;
⏺️ бошқа сотувчиларнинг нархлари рўйхати;
⏺️ биржалар, электрон платформалар нархлари ва котировкалари ҳақида маълумот;
⏺️ Ўзбекистон ташқи савдо расмий статистикаси;
⏺️ ахборот ва нархлаш агентликлари, нотариал идоралар маълумотлари;
⏺️ ОАВ маълумотлари.

https://t.me/soliqbuxgalteriya

Асосий восита ёки товар бўлиб-бўлиб (кечиктириб, рассрочка) тўлаш шарти билан сотилса бухгалтерия ҳисобида даромад қандай акс эттирилиди?

Корхона, ҚҚС ва фойда солиғи тўловчиси, бошқа бир корхона билан 20.12.2023 да балансидаги ускунани сотиш учун шартнома имзолади. Ускунанинг баланс қиймати 150,000,000 сўм (Бошланғич қиймати 250,000,000 ва жамғарилган эскириш 100,000,000 сўм). Шартномада 300,000,000 (шундан 32,142,857 сўм ҚҚС) сўмга сотиш келишилган ва олдиндан аванс тўлов 100,000,000 сўм, қолган 200,000,000 сўми қуйидаги саналарда тўланади:

⏺️ 31.12.2024-100,000,000 сўм;
⏺️ 31.12.2025-100,000,000 сўм.

30.12.2023 да 100,000,000 сўм аванс келиб тушди ва 31.12.2023 да ускуна тўлиқ йетқазиб берилди, ҳисоб-варақ фактура расмийлаштирилди. Корхона ускунани сотиш бўйича даромадни қачон ва қайси суммада тан олиши керак? (дисконтлаш ставкаси 14%).

Реализация қилишдан олинган даромад ҳисобига пул маблағлари тушуми кечиктирилган бўлса, жорий нархдаги наф қиймати олинган ёки олиниши керак бўлган пул маблағининг номинал миқдоридан кам бўлиши мумкин. Бундай битимлар натижасида молиявий операцияларнинг жорий нархдаги қиймати келгусидаги барча тушумларни дисконтлаш йўли билан аниқланади. Жорий нархлардаги қиймат билан қоплашнинг номинал қиймати ўртасидаги фарқ фоизлар бўйича даромад сифатида тан олинади (2-сонли БҲМС 13-б.). Фоизлар тарзидаги даромадлар битим шартларига мувофиқ ҳисоблаш усули асосида тан олинади (2-сонли БҲМС 24-б).

2 йилдан кейин оладиган суммамиз 200,000,000 сўм бўлганлиги учун даромадни тан олиш учун бугунги кундаги қийматини аниқлаймиз (дисконтлаймиз) ва бу 153,893,505.69 (ҚҚС бн) сўмни (200,000,000/(1+14%)^2) ташкил этди.

Бухгалтерия ҳисобида қуйидаги ўтказмаларни амалга оширамиз:

30.12.2023
1️⃣ Дт 5110 Кт 6310 - 100,000,000 сўм (олинган аванс);

31.12.2023
2️⃣ Дт 4010 Кт 9210 - 226,690,630.08 сўм (((153,893,505.69+100,000,000)/1.12)АВ реализациясидан даромад);
3️⃣ Дт 4010 Кт 6400 - 27,202,875.61 сўм ((226,690,630.08*12%)ҳисобланган ҚҚС)
4️⃣ Дт 9210 Кт 0130 - 250,000,000 сўм (АВ бошланғич нархини ҳисобдан чиқариш);
5️⃣ Дт 0230 Кт 9210 - 100,000,000 сўм (жамғарилган эскиришни ҳисобдан чиқариш);
6️⃣ Дт 9310 Кт 9210 - 76,690,630.08 сўм (АВ реализациясидан олинган даромад);

31.12.2024
7️⃣ Дт 5110 Кт 4010 - 76,946,752.85 сўм (шартномага мувофиқ кейинги тўловнинг тушиши);
8️⃣ Дт 4830 Кт 9530 - 23,053,247.15 сўм (((200,000,000-153,893,505.69)/2)-бўлиб тўлашдаги фоизлардан даромад);
9️⃣ Дт 5110 Кт 4830 - 23,053,247.15 сўм (тушган пулнинг фоизга тегишли қисми).

❗️31.12.2025-йилда ҳам 31.12.2024 дагидак утказмалар амалга оширилади ва шу билан иккала томонлама шартномавий мажбуриятлар ёпилади.

@soliqbuxgalteriya

Кўп учрайдиган саволлардан бири бу солиқ ҳисоботларини ўз вақтида тақдим этмаганлик учун белгиланган жаримани бекор қилса бўладими?

Ҳаммамизга маълум, солиқ ҳисоботини ўз вақтида тақдим этмаганлик учун солиқ тўловчи бўлган юридик шахснинг мансабдор шахси ёки солиқ тўловчи бўлган жисмоний шахс маъмурий жавобгарликка тортилади (жаримага солинади):

- якка тартибдаги тадбиркорга – БҲМнинг 3 баравари миқдорида;
- юридик шахснинг раҳбарига – БҲМнинг 10 баравари миқдорида (СК 220-м, МЖТК 175-м.).

Энди асосий саволга қайтадиган бўлсак, агар ҳуқуқбузарликни биринчи марта содир этган шахс ушбу бузилишларни ҳуқуқбузарлик аниқланган пайтдан эътиборан 30 кунлик муддатда ихтиёрий равишда бартараф этган бўлса, у жавобгарликка тортилмайди (МЖТК 271-м.).

Бундан ташқари СКнинг 215-моддасида солиққа оид ҳуқуқбузарлик содир этганликдаги айбини истисно қилувчи ҳолатлар белгиланган бўлиб, тасдиқловчи хужжатлар бўлганда ушбу моддани қўлласа бўлади.

@soliqbuxgalteriya

Biznes bir huquqbuzarlik uchun ikki marta jazolanmaydi

2025-yil 1-yanvardan boshlab:

❌Yakka tartibdagi tadbirkor sifatida davlat roʻyxatidan oʻtmasdan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan jismoniy shaxsga nisbatan moliyaviy sanksiyalar bekor qilinadi (jarima - bunday faoliyatdan olingan daromadning 10 foizi, lekin 1 million soʻmdan kam boʻlmagan miqdorda).
👉 Soliq kodeksining 219-moddasi 4-qismi

✔️Biroq, maʻmuriy javobgarlik saqlanib qolinadi. Tadbirkorlik faoliyatini davlat roʻyxatidan oʻtmasdan amalga oshirish, huquqbuzarlik ashyolarini musodara qilib, bazaviy hisoblash miqdori (BHM)ning 5 baravaridan 7 baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab boʻladi.
👉Maʻmuriy javobgarlik toʻgʻrisidagi kodeksning 176-moddasi

❌Fiskal belgilarni aks ettirish tartibini buzganlik uchun maʻmuriy javobgarlik bekor qilinadi.

✔️Shu bilan birga, avtomatlashtirilgan hisobga olish oʻlchov vositalari bilan jihozlash yoki soliq organlarining axborot tizimlari bilan integratsiya qilinishini taʼminlash va soliq organlariga tegishli axborot berish boʻyicha qonunchilikda belgilangan talablarni yoki tartibni buzganlik uchun maʼmuriy javobgarlik saqlanib qoladi (mansabdor shaxslarga – BHMning 100 baravari).
👉Maʻmuriy javobgarlik toʻgʻrisidagi kodeksning 175-moddasi 6-qismi

❌Qonunchilikda majburiy raqamli markirovkalanishi belgilangan tovarlarni (mahsulotlarni) ishlab chiqaruvchilar va import qiluvchilar tomonidan identifikatsiya vositalari orqali majburiy raqamli markirovkalash qoidalarini buzganlik uchun maʼmuriy javobgarlik bekor qilinadi.
👉Maʻmuriy javobgarlik toʻgʻrisidagi kodeksning 166-moddasi 4-qismi

✔️Biroq, bunday huquqbuzarlik uchun Soliq kodeksida nazarda tutilgan moliyaviy sanksiyalar oʻz kuchida qoladi - realizatsiya amalga oshirilgan oxirgi hisobot choragida olingan sof tushumning 2 %i miqdorida jarima solishga sabab boʻladi.
👉Soliq kodeksining 227 prim 1-moddasi

❌Shu bilan birga, xodimlar sonini yashirganlik uchun maʻmuriy javobgarlik bekor qilinadi (BHMning 10 baravari miqdorida jarima).
👉Maʻmuriy javobgarlik toʻgʻrisidagi kodeksning 175-prim 5-moddasi

📃14.11.2024 yildagi PF-184-son

Tadbirkorlar diqqatiga!

Yangi o‘zgarishlar ba’zi me’yorlarni yengillashtirmoqda, ammo qonunlarga rioya qilish muvaffaqiyatli biznes yuritishning muhim omili boʻlib qolaveradi.