RİSOLAT

𖦹 Т А Р Б И Я Н А З А Р И Я С И

Фарзанд тарбияси икки сўзда жамланган:

Биринчи сўз – «чумоли» (نمل) бўлиб, ундан узоқ туриш лозим.
Иккинчи сўз – «асал ари» (نحل) бўлиб, унга амал қилиш лозим.

Биринчи: «Чумоли» (نمل) билан курашинг.

- Бу учта ҳарфдан иборат:

1. “ن” – танқид (نقد)
Танқидни камайтиринг, фарзандларингизни кўп танқид қилманг. Чунки танқид инсоннинг ўз-ўзига бўлган ишончини йўқотади ва унинг руҳиятини заифлаштиради, ичидан емирилишига сабаб бўлади.
2. “م” – қиёслаш (مقارنة)
Фарзандларингизни бошқалар билан солиштирманг. Уларни ака-ука ёки опа-сингиллари, қўшни болалари ёки бошқа одамларнинг фарзандлари билан қиёсламанг, айниқса кичик ёшдагиларга. Ҳар бир инсон ўзига хос ва бетакрор. Фақатгина шахсий қобилияти ва бажарган ишлари ўртасидаги фарқни кўрсатиш мумкин: «Сен нима қила оласан ва нима қилдинг?» - каби.
3. “ل” – айблаш (لوم)
Фарзандларингизни айблаш ва доимий бўлар бўлмас гап-сўз билан маломат қилишдан сақланинг. Масалан, отанинг: «Мен сизларга емиш-ичмиш, уй-жой тайёрлаб беряпман, сизлар эса бунга бефарқсизлар!» - деб айтиши болаларда айбдорлик ҳиссини уйғотади. Бу эса жуда хавфли.

Танқид, қиёслаш ва айблаш фарзандлар билан бўлган муносабатни салбий томонга ўзгартириб, натижада улар билан ота-оналар орасига катта масофа тушиши мумкин.

Савол: Агар жамиятимизда танқид, қиёслаш ва айблаш кўп бўлса, биз улардан воз кечсак, уларнинг ўрнига нима қиламиз?!

Иккинчи: «Асал ари» (نحل) дан ўрнак олинг.

Бу ҳам учта ҳарфдан иборат:

1. “ن” – муваффақият (نجاح)
Фарзандларингизнинг ҳар бир муваффақиятига эътибор қаратинг. Уларга ўғил бўлса ҳам, қиз бўлса ҳам - мақтов ва шукроналар билан рағбат беринг, хурсандичилик кўрсатинг, ҳамд айтишни ўргатинг. Масалан, фарзандингиз дарсларини бажарса, унга: «Машааллоҳ, бу муваффақиятли инсонларнинг хислати!» – деб айтинг. Ҳар бир ижобий иш учун уларни мақтанг.
2. “ح” – гўзал хулқ (حسن الخلق)
Фарзандларингиз билан муомалада гўзал хулқни шакллантиринг. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай деганлар: «Мен фақатгина карим ахлоқларни маромига етказиш учун юборилдим». Шунингдек: «Қиёмат куни менга энг яқин мажлисдош бўладиганларингиз – хулқи энг гўзалларингиздир». Нега биз ўз фарзандларимизга қаттиққўллик ва қўполлик қиламиз, лекин уйдан ташқаридаги бошқаларга эса мулойим бўламиз? Яхшиликни уйдан бошламоқ лозим аслида. Чунки Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Энг яхшингиз – оиласига энг кўп яхшилик қилганларингиздир», деб айтганлар.
3. “ل” – мулойимлик (لين)
Фарзандларингизга мулойим ва меҳрибон бўлинг. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: «Аллоҳнинг раҳмати сабабли сиз уларга мулойим бўлдингиз. Агар сиз қўпол ва қаттиққўл бўлганингизда, албатта, улар сизнинг атрофингиздан тарқалиб кетган бўлар эдилар». (Оли Имрон: 159).
Демак, кўп ҳолларда мулойимлик талаб қилинади, айниқса, фарзандларимиз – жигарпораларимиз билан муомалада.

Биз урушқоқ «чумоли» дан (نمل) – яъни, танқид, қиёслаш ва айблашдан узоқ бўлайлик
ва «асал ари» дан ўрнак олиб (نحل) – муваффақият, гўзал хулқ ва мулойимликни фарзандларимиз тарбиясида асос қилайлик!

«Эй Раббимиз! Бизга завжаларимиз ва авлодларимиздан кўзларни қувонтирувчисини ато эт ва бизни тақводорларга пешво қилгин!». (Фурқон: 74).

✍ Носир ал Қитомий саҳифасидан таржима қилинди/Умар Шоҳир

𖣔 Рисолат - @risolat_net

𖦹 Э С Л А Т М А

Имом Шофеъий раҳимаҳуллоҳ айтади: «Ҳар қандай адоватни дўстликка айланишини кутсанг бўлади, фақат сенга ҳасад қилиб душманлик қилгандан умид йўқ». («Ат-Туюрийят», 3/1164).

Ҳар қандай адоват бир кун келиб дўстликка айланиши мумкин, лекин ҳасад туфайли келган адоват ҳеч қачон дўстликка айланмайди.

Ҳасад инсон қалбини шунчалик забт этадики, унинг таъсири енгилмайдиган адоватга айланади.

Муовия розияллоҳу анҳу шундай деган:
«Ҳамма инсонлар рози бўлиши мумкин, фақат ҳасад қилувчи – у фақат ўша неъмат йўқ бўлиши билан қаноатланади».
Баъзилар айтади:
«Ҳасад қилувчи одам мажлисларда фақат хорлик ва маломатга учрайди, фаришталар олдида лаънат ва нафратга, одамлар орасида эса ғам-ғусса ва қайғуга дучор бўлади. Ўлим чоғида азобли машаққат, маҳшар майдонида эса шармандалик ва расво бўлишдан ўзга нарсага эришмайди». («Иҳё», 3/189).

Ҳасад – бошқа кишидаги неъматнинг йўқ бўлишини орзу қилишдир.

Ҳасад шайтоний ва яҳудийларга хос ёмон хислатдандир.
Шайтоннинг Аллоҳга бўйсунмасликка боришига ҳам айнан ҳасади сабаб бўлди – у Отамиз Одамга сажда қилишдан бош тортди.
Қобилнинг Ҳобилни ўлдиришига ҳам ҳасад сабаб бўлди, чунки Аллоҳ таоло Ҳобилнинг ихлос билан келтирган қурбонлигини қабул қилган эди.
Мушрик ва зодоганларнинг пайғамбарларнинг ҳақ йўлига эргашмасликларига ҳам ҳасад ва кибр сабаб бўлди.
Аҳли китобларнинг мусулмонларни ҳақ йўлдан чалғитмоқчи бўлишига ҳам айнан Аллоҳ таолонинг ушбу оятида айтган ҳасад сабаб бўлди:
«Китоб аҳлининг кўпчилиги, ҳақиқат уларга аён бўлганидан кейин ҳам, ички ҳасадлари сабабли сизларни иймондан кейин кофир бўлишингизни истайдилар». (Бақара: 109. «Маворид аз-Зомъан», 4/574).

Аллоҳ таоло - Расули соллаллоҳу алайҳи ва салламга «Фалақ сурасида» ҳасаддан паноҳ сўрашни буюрди. Биз эса бунга эргашамиз!

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизга ҳасаднинг олдинги умматларни ҳам ҳалокатга етаклаганини хабар берган:
«Сизларга олдинги умматларнинг балоси – ҳасад ва нафрат етиб келди. У сочни эмас, балки динни қиради - йўқ қилади. Жоним Унинг қўлида бўлган Зотга қасамки, сизлар иймон келтирмагунча жаннатга кира олмайсизлар, бир-бирингизни севмагунча эса ҳақиқий иймон соҳиби бўлолмайсизлар. Сизларга буни мустахкамлаш учун бир нарсани айтайми? Орангизда саломни ёйинг!» (Термизий, 2510).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам яна шундай деган: «Одамлар бир-бирларига ҳасад қилмагунларича яхшиликда бўлади». (Албоний «Тарғиб»да саҳиҳ деган).

Ҳасадгўйнинг асосий аломатлари:

- Йўқлигингда ғийбатингни қилади.
- Яхшиликларингни кўрмаганга олади.
- Хатоларингни гувоҳлик бериб туради.
- Мажлисда сендан устун келса; сени пастга уради, сендан қуйида бўлса хушомадлик қилади.

Мусулмон одам ҳасаддан қутулиш учун шуни ёдда тутиши шарт:

1. Ҳасад Аллоҳнинг тақдирига эътироздир. У ризқ, муҳаббат ва бошқа неъматларни бандаларига Ўзи тақсимлайди, деган эътироз.
2. Ҳасад инсоннинг эътиқодига путур етказади. Зеро, Аллоҳнинг тақдирига эътироз қилиш тавҳидга зиддир.
3. Ҳасад инсонни ботилга етаклайди. Ибн Жуззий шундай дейди: «Шоирлар Ҳакийми айтади: Аллоҳнинг энг золим махлуқи – неъмат билан кун кечарадиган шахсга нисбатан ҳасад билан тун кечирган кимсадир». («Ибн Жуззий Тафсири», 2/528).

Мусулмон ҳасадни тарк этиб, доимо ўлимни ёдда тутиши лозим. Абу Дардо розияллоҳу анҳу шундай деган: «Ким ўлимни кўп ёдга олса, унинг хурсандчилиги камаяди ва ҳасади озаяди». («Иҳё», 3/189).

Аллоҳ таоло бизни, ота-онамизни, аҳли оиламиз ва зурриётларимизни ёмон ахлоқ, нафснинг нохуш истаклари, разиллик ва турли касалликлардан асрасин!

Аллоҳ таоло пайғамбаримиз Муҳаммадга, унинг аҳли ва саҳобаларига салавот ва саломлар йўлласин!

✍ Umar Shohir

𖣔 Рисолат - @risolat_net

𖦹 ТАНБЕҲ

«Еб-ичишдан рўза тутишдан аввал, иккиюзламачилик ва риёдан, зулм ва озор етказишдан, ёмон гумон ва адоватдан ўзингизни тийинг. Чунки шариатда рўзанинг зоҳирий эмас, ботиний поклиги ҳам муҳимдир. Негаки тақовнинг асли қалбда бўлади, қалбда бўлмаган юзаки тақво дунё ишларида ўтсада, охиратга ўтмайди».

Яҳё ибн Касир раҳимаҳуллоҳ айтади: «Киши покиза ҳалол нарса билан рўза тутиб, ифлос ҳаром нарса билан оғиз очади; биродарининг гўшти билан». (Абу Нуъаим, «Ҳиля», 3/69).

Ибнул Қаййим раҳимаҳуллоҳ айтади: «Рўза - қоринни еб-ичишдан тийиш билан бирга гуноҳлардан аъзоларни тийиш рўзасидир.

- Еб-ичишлик рўзани синдирганидек, бузганидек, гуноҳлар ҳам унинг савобларини синдиради, самарсини йўқ қилади, бундай одамлар бечорадек худди рўза тутмаганлар қаторида бўлади». («Ал-вабил», 58).

✍ Umar Shohir

𖣔 Рисолат - @risolat_net

𖦹 К А Р И М бўл!

«Мен кечирган ишларни ўзим қилганимда; мени кечиришмас эди».

©️ Достоевский

𖣔 Рисолат - @risolat_net

𖦹 Тўрт нарсада фойда йўқ:

1. Бахилдаги бойликда.
2. Қўрқоқдаги қуролда.
3. Мунофиқдаги қаламда.
4. Вафосиз аёлда.

𖣔 Рисолат - @risolat_net

Бордию, ундай аёл билан эр ўртасида ажрашиш бўлса, бу ҳатто ўлимдан ҳам оғирроқ келади, давлат йўқотишдан ҳам аччиқроқ бўлади, ватандан кетишдан ҳам аламлий бўлади, хусусан ўртада фарзандлари бўлса шу фироқ сабаб уларни ҳам зое қилиб ташлашга сабаб бўлади, -солиҳа- аёлдан айрилишнинг бадали уларнинг аҳволларини ёмон қилиб ташлайди». (Ибн Таймия, «Фатаво», 35/299).

Эркаклар эса фақат муроса қилиши лозим, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Аёл киши қовурғадан яратилган, агар қовурғани тўғрилайман десанг синдириб қўясан, у билан бирга яшайман десанг муроса қиласан». (Аҳмад, Ибн Ҳиббон, Ҳоким ривоятлари, Саҳиҳул-жомиъ: 1944). Солиҳа аёл устидан қаҳр қилиш, камситиш, қабоҳатли ишлар мусулмон кишига тўғри келмайди.

Аёлларнинг энг яхшиси ҳақида бир неча ҳадислар келган: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Аёлларнинг яхшиси – (эри) қараса кўзини қувнатадиган, буюрса итоат қиладиган, баданида ҳам, молида ҳам у ёмон кўрадиган нарса билан унга хилоф қилмайдиган аёлдир». (Аҳмад, Насоий, Ҳоким ривоятлари, Саҳиҳул-жомиъ: 3298).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Сизларга жаннат аҳлидан бўлган аёлларингиз ҳақида хабар берайми? Хушмуомала, тез рози бўлувчи, зулм кўрган пайтда: «Мана бу қўлим сизнинг қўлингизда, то сиз рози бўлмагунча кўзимга уйқу қўнмайди», дейдиганларидир. (Табароний ривояти, Саҳиҳул-жомиъ: 2604).
Бир ривоятда: «Сизларга жаннатдаги аёлларингиз ҳақида хабар берайми? Хушмуомала, серфарзанд, агар ғазабланса ёки хафа қилинса ёки эри ғазабланса: «Мана бу қўлим сизнинг қўлингизда, то сиз рози бўлмагунча кўзимга уйқу қўнмайди», дейди. (Табароний ва бошқалар ривояти, Ас-силсилатус-саҳиҳа: 3380). Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Аёлларингизнинг энг яхшиси Аллоҳдан тақво қилувчи, хушмуомала, серфарзанд ҳамда мулойим ва ҳамдард бўлувчи аёллардир. Аёлларингизнинг энг ёмони ўзини кўз-кўз қилувчи ва мутакаббир аёллардирки, улар мунофиқдирлар. Бу каби аёллардан жаннатга фақат «оқ қарға»га ўхшаш (яъни, жуда озчилик)ларигина кирадилар». (Байҳақий «Сунан»да ривоят қилган, Ас-силсилатус-саҳиҳа: 1849).

Аёлнинг юрагида икки жаннати бўлади...

• Аёл кишининг иккита асл мақсади, иккита асл истаги бўлади холос:

1. Аллоҳни рози қилиш.
2. Эрини рози қилиш.

Ҳа, худди шундай: бир юракда икки жаннат...

Агарда ёл киши - Аллоҳни рози қилиш учун ислом арконларини тўғри бажариб, ибодатларини холис қилиб, қинини ҳаромдан сақласа ҳам, жаннатга эрини рози қилмасдан киролмайди, магар эрини рози қилса киради, балки жаннатнинг хоҳлаган эшигидан киради: «Жаннатга унинг эшикларидан хоҳлаганингдан кир», дейилади». (Ибн Ҳиббон). Бу дегани бир юракда икки жаннат: «бири Аллоҳ ризоси», «бири эр ризоси».

Солиҳа аёлларга икки жаннат бўлсин:

• Бирида - Раббисининг жамолини арикадан изласин!
• Бирида - эри учун чодирларда безансин!

© Умар Шоҳир

𖣔 Рисолат - @risolat_net

𖦹 Исломда оила (севги ва тоат)

Исломдаги оила аввалги жоҳилият каби ёлғон ишқий алдовлар, муболағалар ёки хорлашлар йўқ ва бугунги тенг ҳуқуқли даъвосидаги итоатсизлик билан асло оила қурулмайди.
Аллоҳ таоло исломда эркакларни барча ўринда аёллар устидан бошлиқ, деб айтган: «Эркаклар аёллар устидан раҳбарлардир». (Нисо: 34). Ҳар бир аёл насаби, жамоли, моли ва ҳатто дини турмушга чиққан эридан баланд бўлса ҳам ўз эрига итоат қилиши фарздир. Ўзидаги Аллоҳ берган фазилатларнинг бирортасини пеш-миннат қилиши, ёки эрини паст кўриши асло исломий ахлоқларга тўғри келмайди. Чунки эрнинг ҳаққи муслима аёл учун жаннатни кафолатлайди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Агар аёл беш вақт намозини ўқиса, Рамазонда рўзасини тутса, номусини (ҳаромдан) сақласа ва эрига итоат қилса, унга: «Жаннатга унинг эшикларидан хоҳлаганингдан кир», дейилади». (Ибн Ҳиббон «Саҳиҳ»ида ривоят қилган, Саҳиҳул-жомиъ: 660).

Исломдаги оила эр ва хотин ўртасидаги муҳаббат ва ҳурматда бўлади, баъзи олимлар агар эр хотин ўртасига совуқчилик тушган бўлса ҳам, оила ва фарзандларни сақлаб қолишни мақсад қилиб ўзаро ҳурмат ва яхши муомалада яшайдилар, деб айтади. Чунки оила бузулиши Раҳмонга ёқмайди, шайтонни қувонтиради.
Бугунги кунда ҳам статистика бўйича оилалар бузилиши мусулмонлар орасида бошқаларга нисбатан камроқ натижани кўрсатади, лекин аксар оилаларнинг бузулишига афсус аёллар сабаб бўлиб қолишмоқда, бунга ҳадисларда ҳам ишоралар бор, воқеълик ҳам шоҳиддир. Сабаби ё тўқликка шўхлик ёки йўқчиликка сабр қилмайдилар, тўқликда исроф қилиш, йўқчиликда эри билан тенг келиш, ўзим ҳам касб қилиб - пул топиб ҳаётимини давом этаман, деган ожиз фикрни олға суради, лекин исломда солиҳа аёл киши учун мутлақ энг яхши вазифа уй бекаси бўлишдир: «Уйларингизда барқарор бўлинглар». (Аҳзоб: 33). Солиҳа аёллар ҳақида Аллоҳ таоло шундай таъриф берган: «Бас, солиҳалар: (динда ва жуфтига) итоаткорлар, Аллоҳ ғайбда сақлаган нарсалар (буйруқлар) билан (ўзларини ва эрлари мулкини) муҳофаза қилувчилардир». (Нисо: 34).

Шунинг учун аёлларга нисбатан эрга итоат қилиш ва эрнинг розилигини олиш ҳадисларда кўп уқтурилган, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Инсон инсонга сажда қилиши дуруст эмас. Агар инсоннинг инсонга сажда қилиши дуруст бўлганда эди, аёл киши устида эрнинг ҳаққи улуғ бўлгани учун уни ўз эрига сажда қилишга буюрган бўлар эдим. Жоним қўлида бўлган Зотга қасамки, агар эр бошидан оёғигача йирингли яра билан қопланган бўлса-ю, аёли уни ялаб чиқса ҳам ҳаққини ўтай олмаган бўлар эди». (Аҳмад, Насоий ривоятлари, Саҳиҳул-жомиъ: 7725). Абу Саид розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Эрнинг аёли устидаги ҳаққи шунчаки, агар баданида яраси бўлса, уни яласа ҳам ҳаққини адо этолмайди». (Ҳоким ривояти, Саҳиҳул-жомиъ: 3148). Шунинг учун эрнинг ҳаққидан қўрққан баъзи афифа аёллар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламдан турмушга чиқмаслик учун ижозат олганлари ҳам ривоят қилинган. Қуръон ва ҳадисда ҳам аёлни эрга мажбурламаслик буюрилган.
Мусулмон кишининг оиласи учун солиҳа аёл ҳаётда катта рол ўйнайди, Ибнул Аъробий Моликий раҳимаҳуллоҳ айтади: «Агар кишининг солиҳа аёли бўлмаса, унинг ишлари тўғри кетмайди, балки динидан бир бўлаги кетади. Бу нарса тажрибада маълум бўлиб кўрилгандир». («Аҳкомул Қуръон», 1/536).
Солиҳа аёл ҳақида олимлар шундай дейди: «Солиҳа аёл жуфти ҳалолига ҳамсуҳбат, ой каби йўлдош бўлади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтганларидай эрнинг матоҳи бўлади: «Дунё бир матоҳдир, унинг энг яхши матоҳи мўмина аёлдир: унга қарасанг сени хурсанд этади, буюрсанг итоат қилади, йўқлигингда ўзини ва мулкингни сен учун муҳофаза қилиб туради».
У шундай аёлки - Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан муҳожирлар қайси мол-мулкни ушлаб турайлик? - деб сўраганида: «Зикр қилувчи тилни, шукр қилувчи қалбни ё бирингизга иймонига ёрдам берадиган аёлни», деб марҳамат қилганлар.
Ана ўшандай аёл билан эр ўртасида чин севги, меҳр-муҳаббат яшайди, ҳатто Аллоҳ таоло бу неъматни китобида улуғ неъматлар қаторида хабар қилган.