OILAVIY: BOLALAR VA OʻSMIRLAR PSIXOLOGI

MIYADAN KETMAYDIGAN "YOPISHQOQ" FIKRLAR

(PSIXASTENIYA)

MIYAGA fikrlarning ketma-ket yog‘ilib kelaverishiga obsessiya deb aytiladi. Ular bemorning irodasi va xohishiga bog‘liq bo‘lmagan holda quyilib kelaveradi. Bu xayollar bemorga og‘ir botadi, aslida yoqmaydi va ulardan vrach yordamisiz qutula olmaydi.

Masalan, bemor uyidan tashqariga chiqqandan so‘ng, uni eshikni qulfladimmi, gazni o‘chirdimmi, suvni berkitdimmi kabi xayollar bezovta qilaveradi. U uyiga qaytib kiradi, hammayoqni qayta tekshiradi, hammasi joyidaligiga ishonch hosil qilgach, tinchgina ko‘chaga chiqib ketadi. Uydan bir oz uzoqlashgandan so‘ng yana haligi fikrlar yog‘ilib kelaveradi va yana uyiga qaytib kiradi. Siqilib ketganidan yig‘lab yuboradi, hech qayoqqa chiqmay qo‘yadi. O‘zida kechayotgan bu alomatlarga, albatta, bemor tanqidiy ko‘z bilan qaraydi va ulardan qutulishni xohlaydi, lekin hech buning ilojini topa olmaydi. Ba’zan bemorda mantiq jihatdan bir-biriga zid bo‘lgan xayollar paydo bo‘ladi.

Bemor o‘ziga yoki boshqa insonlarga ziyon yetqazib qo‘yishdan qo‘rqish fikri va o‘zining shu ishni qilib qo‘yamanmi degan qo‘rquvlari bo‘ladi.

Obsessiyadan qutulib bo‘ladimi? Obsessiyalar o‘z vaqtida davolanganda albatta barham topadi. Ba’zi hollarda esa bir necha oy va hatto bir qancha yillargacha cho‘zilib ketishi mumkin. Ba’zida bemor bir necha oy yaxshi bo‘lib yuradi va so‘ng miyadan ketmaydigan fikrlar yana paydo bo‘ladi.

Nevroz va isteriyadan farqli o‘laroq miyadan ketmaydigan fikrlar surunkali kechishga moyil. Aksariyat bemorlar tuzalib ketganidan so‘ng ham xursand bo‘lish o‘rniga, yana o‘sha kasallik belgilari qachon paydo bo‘lishini kutib yashashadi. Bunday bemorlar vrachlarni ham bezor qilib yuborishadi. Chunki ular “Vrach meni yaxshi davolamadi” deb arz qilib yurishadi.

Obsessiyalar ko‘pincha kompulsiyalar bilan ham namoyon bo‘ladi. Kompulsiya – zarur bo‘lmagan harakatlarni ketma-ket qilaverish bilan namoyon bo‘ladigan patologik holat. Masalan, bemor qo‘lini hadeb yuvaveradi, kiyimidagi changni qoqaveradi, hatto vrach tekshiruvidan ham xavfsirab turadi, hadeb dush qabul qilaveradi, atrofdagilardan jirkanadi, ulardan miqrob yuqib qoladi deb qo‘rqib yuradi va h.k.

Bemor o‘zining qo‘rquv, xavotirlarini kamaytirish uchun irimlar, ritual, odatlar o‘ylab topadi yoki eshitgan irimlariga qattiq ishonadi.

Masalan: o‘ng oyoqda chiqmadim, endi ishim yurishmaydi degan fikr bo‘ladi. Agar o‘sha odatini esidan chiqarmay bajarsa xotirjam bo‘ladi, ammo esidan chiqib qolgudek bo‘lsa, xavotir, qo‘rquvlari kuchayadi.

Davosi qanday?

Bunday bemorlarni tibbiy psixologlar, psixo­nevrologlar va psixiatrlar maxsus dastur asosida davolashadi. Davolash muolajalari bir necha oygacha cho‘zilishi mumkinligi haqida bemor ogohlantiriladi. Psixoterapevtik muolajalarga albatta urg‘u berilishi kerak.

P.S. Demak har qanday irim- sirimlarni nevrozga uchragan bemorlar o‘z xavotirlarini kamaytirish uchun o‘ylab topgan yoki bolalikdan kattalardan eshitgan irimlariga ishonib qolgan.

©Klinik psixolog Gulnara Narbayevna

https://t.me/bolalarpsixologiuz