⚡️ Fe'l asosida ifodalangan harakatning ro'y berish yoki bermasligini bildirgan shakllarga
bo'lishli-bo'lishsizlik shakllari deyiladi.
⚡️ Bo'lishsizlik ma'nosi turli shakllarga ega, bo'lishlilik ma'nosi esa, aksincha, bunday shakllarga ega emas.
✅
Bo'lishsizlik -ma, emas, yo'q shakllari yordamida hosil qilinadi. Masalan: Keldi — bo'lishli; kelmadi, kelgan emas, kelgani yo'q — bo'lishsiz.
✅ Bo'lishsizlikning uchta shakli o'rtasida ham ma'lum ma'no farqlanishi bor. Sifatdoshning
-gan shakli uch xil bo'lishsizlik shakliga ega. ⬇️
1. Yo'q: Borganim yo'q — fe'ldan anglashilgan harakatning oddiy inkori (borish kerak edi, lekin bormadi) ma'nosini bildirmoqda.
2. Emas: Borgan emasman — umuman borilmaganini bildirmoqda.
3. -ma: Bormaganman — qat'iy inkorni bildirmoqda.
✅ Bo'lishsiz fe'llarning
shaxs-son qo'shimchalari bilan o'zgarishi o'ziga xos xususiyatga ega. ⬇️
Bo'lishsizlik ma'nosi emas yordamida ifodalanganda shaxs-son qo'shimchasi undan so'ng, yo'q yordamida ifodalanganda esa oldin qo'llaniladi. Qiyoslang: Ko'rgan emasman, ko'rganim yo'q.
✅
Ko'makchi fe'lli so'z qo'shilmalarida bo'lishsizlik qo'shimchalari ikki qismning bittasiga (yo yetakchi qismga, yo ko'makchi qismga) yoki har ikki qismga qo'shilib kelib, turli ma'nolarni anglatadi.⬇️
1. Fe'lning yetakchi qismi bo'lishsizlik shaklini oladi. Bunda davomiy bo'lishsizlik ma'nosi ifodalanadi:
O'qimay qo'ydi.
2. Bo'lishsizlik shakli ko'makchi fe'lga qo'shiladi. Bunda bir martalik inkorni ifodalaydi: O'qib qo'ymadi.
3. Fe'lning har ikki qismi bo'lishsiz shaklga ega bo'ladi. Bu holatda tasdiq ma'nosini ifodalaydi: O'qimay qo'ymadi.
https://t.me/namunaliesselar