"МУШТУМ" журнали расмий канали 📰

КЎНГЛИ ТОЗА ОДАМ

(Ҳажвия)

Ҳўў, мухбир болам, тўхта қани... Кеча битта мақола ёзибсан, Абди пиёниста ҳақида. “Абди пиёниста ким?” дейсанми? Ҳа, ёзгансан-ку кечаги сонда. Уста наққош Абдумўмин Исматов ҳақида “Иродали инсон” деб. Бай-бай, сарлавҳани қаранг-а! Гонарар беради, деб, ким тўғри келса ёзаверасизларми? Ким бўпти у, пияниста?! Ғирт аҳмоқ одам-ку. Болалигида ҳам ерга урса кўкка сапчийдиган, ўтакетган тентак эди.

“Ҳалол, меҳнаткаш эмиш...” Нимаси ҳалол? Фақат ўз фойдасини кўзлайди. Меҳнат қилса киссасини қаппайтириш учун қилган. Топганини уйга ташийди. Давлатга бир тийинлик фойдаси теккани йўқ. “Идора раҳбарларидан сўраб ёзганман” дейсанми? Э, бошлиғиям ўзининг қариндоши-да! Қарға қарғани кўзини чўқийдими? У ҳам бўлмағур одам. Ҳамма хеш-биродарларини атрофига йиққан, хотинини кассир қилиб олган. Мансабини суиистеъмол қилиб, даврини суриб юрибди-да.

Абдини “Отасидан ҳунар ўрганган” деб ёзибсан. Отасиям ғирт бемаза киши эди. Давлатнинг пулини еб-еб, хизматидан қочиб, урушга бормаган. Хуллас, етти пушти беъмани одамлар...

“Оғир касалликни енгган эканлар. Кўнгиллари кўтарилсин, дегандим” деганинг нимаси? Қўй, бу гапларни-е! Касал эмиш-а! Тўп ҳам теккани йўқ. Касаллиги ёлғон. Меҳнат ёқмасдан ўзини касалликка солиб ётувди. Давлатдан пенсия олиш учун шунақа қилган-да. Фалаж бўлдим, деб, баҳона қилиб, пенсия олиб ётган пайтларида хотини туғди-ку! Эри ишга ярамаса қаердан туғади?!

Э, ман санга унинг қай бир қилиғини айтай, ёшлигида ҳам ўлгудай алкаш эди. Топса арақ, топмаса винони заҳар-маргига уриб, маишат қилиб юрарди. Яллачиларга илакишганини-ку айтмай қўя қолай. Шундай маиший бузуқ одамни ёзибсан-а. Эсиз, ҳайф газета.

Ўзи-ку аҳмоқлиги майли-я, болалари ҳам аҳмоқ-эй... Отасидан ўтиб қаерга борарди?! Олманинг тагига олма тушади-да. Кўчада кўрса саломни билмайди. Мани кўрса тескари қараб кетади, ўзини кўрмаганга солиб. “Ҳой инсон, ман санга нима ёмонлик қилганман, қарзи худо-саломингни бермайсан”, деб бир уришай дейман-у яна шайтонга ҳай бераман-да...

Қизи-чи, қизи? Ўзини осмондаги ой, деб ўйлайди. Ўғлимга тегмади. Суқсурдай ўғлимни “Отасидай майдагап, юраги қора”дебмиш. Вой, тилинг кесилгур-эй... Сендақа каттагапга тупурдим.

Мани, юраги қора, деган-а! Ўзинг айт, мухбир болам, ман шунақага ўхшайманми?! Мандай кўнгли тоза одамни етти иқлимни ахтариб ҳам тополмайсан. Ёзадиган бўлсанг, ана мани ёз! Эсимни таниганимдан буён ишлайман. Бешикдан чиққанимдан бери меҳнат қиламан. Давлатнинг фойдасини ўйлайман. Лекин ҳеч ким қадримга етмайди.

Бу гапларни яна кўнглингга оғир олма, болам. Энди кимни ёзадиган бўлсанг, мандан сўра. Ман ҳамманинг тарихини биламан.

Ман покдил одамларни яхши кўраман, чунки ўзим кўнгли тоза одамман!

Маҳбуба ХОЛОВА

➡️ Каналга обуна бўлинг 👇👇👇
https://t.me/mushtumjurnali

#Долзарб

Энергетик ичимликлар нимаси билан хавфли?

Бугун ёшлар ўртасида урф бўлган энергетик ичимликлар илк бор 1960 йилда Японияда дори воситаси сифатида яратилган. Кейинчалик Европа ва АҚШни «забт этгач», бизнесменлар бу маҳсулотни оммалаштириш учун таркибига бир қанча кимёвий моддаларни қўшишган.

2014 йилга келиб, ЖССТ ўсмирлар ўртасида энергетик ичимликлар кўп истеъмол қилинаётгани юзасидан хавотирли баёнот билан чиқди. 2017 йилда эса АҚШда 16 ёшли ўсмирнинг ўлимига кўп миқдорда истеъмол қилинган энергетик ичимлик сабаб бўлгани айтилди.

Ҳозир дунёнинг қатор давлатларида бундай маҳсулотлар сотувига тақиқлар ўрнатилган. Ўзбекистонда ҳам бу борада маълум қонуний чекловлар амалда.

Хўш, шифокорлар нега бу маҳсулотдан тийилишни тавсия қилади?

Дониёр АЛИМОВ,
Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази директори:

— Энергетик ичимликлар меъёрдан ортиқ ва сурункали истеъмол қилинса, бош мия, марказий нерв тизими, бўғимлар ва бошқа аъзоларга жиддий зиён етади. Таркибидаги кофеин — психостимулятор модда. У вақтинчалик тетиклик ҳиссини бағишлаб, чарчоқни аритиши, ақлий фаолиятни кучайтириши мумкин, аммо маълум бир вақтдан сўнг, масалан, 1 – 1,5 соат ўтгач, инсон организмида ҳорғинлик баттар кучаяди, бош оғриғи пайдо бўлади ва нафақат ақлий, балки жисмоний фаолият ҳам сусаяди.

Бундай маҳсулотларни тез-тез истеъмол қилувчиларда кейинчалик бўғимларда оғриқлар пайдо бўла бошлайди ва маълум бир асоратларга олиб келади. Ўсмирлар ва болалар учун ҳафта мобайнида кофеин истеъмолини 60 мг.дан оширмаслик керак.

Битта энергетик ичимлик таркибида эса ўртача 30 мг кофеин мавжуд. Энергетиклар ичиш 18 ёшга тўлмаган болалар ва ўсмирлар, ҳомиладор ва эмизувчи аёллар, юрак-қон томир хасталикларига чалинган ҳамда қандли диабети бор беморларга мутлақо тавсия этилмайди.

Севара ФАХРУТДИНОВА,
Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази масъул ходими:

— Энергетик ичимликлар меъёридан ортиқ истеъмол қилинганда қонда глюкоза миқдори кўпайиб кетади. Шакарнинг ортиқча қисми ёғга айланади ва инсулин организмда кўпайиб, қандли диабетга олиб келади. Энг ёмони, одам бу ичимликка беихтиёр боғланиб қолади.

Қолаверса, энергетикларни кўп истеъмол қилиш инсон танасидаги ҳужайра ва тўқималарга жиддий зарар етказиб, жигар, юрак қон-томир касалликларига олиб келади.

Гули ШАЙХОВА,
Тошкент тиббиёт академияси профессори, тиббиёт фанлари доктори:

— Юқори концентрацияланган қувватбахш ичимликлар таркибидаги таурин – энергетик жараённи жадаллаштирувчи ва нерв тизимини ривожлантирувчи модда. Унинг инсон организми учун суткалик меъёри – 400 мг. Айрим энергетиклар таркибида эса бу модда 2 баробаргача ошиқ бўлади ва ўсмирлар соғлигига салбий таъсир кўрсатади.

Бундай ичимликлар қисқа муддатда организмга зарарли таъсир кўрсата бошлайди. Лекин таркибида ортофосфат кислотаси борлиги учун буни сезмайсиз.

Масалан, 45 дақиқадан сўнг дофамин ишлаб чиқарилиши ортиб, бош мияда роҳатланиш, қониқиш марказини қўзғатади. 70-80 дақиқадан кейин акс таъсир қилиш вақти бошланиб, организмда ҳолсизлик ҳолатлари юзага келади.

Қолаверса, энергетик ичимликлар асаб тизимини ишдан чиқаради. Руҳий касалликларга чалиниш хавфи ортади, одамларда тажовузкорлик кучаяди. Болаларнинг зеҳни ўтмаслашиб, дарсларни ўзлаштириши пасайиб кетиши, ногирон, ақли заиф фарзандлар туғилиши айни шундай иллатларнинг ҳам асорати, десак хато бўлмайди.

АҚШлик тадқиқотчилар хулосаси:

Энергетик ичимликлар юракдаги QT интервали (юракнинг электрик систоласи)ни ўртача 2 соатда 10 миллисонияга оширади. Агар миллисонияларда ўлчанадиган ушбу вақт оралиғи ҳаддан ташқари узун ёки калта бўлса, юрак урушида жиддий ўзгаришлар юз беради. Бу эса ҳаёт учун хавфли бўлган аритмияга олиб келиши мумкин.

Telegram  |  Instagram |  Youtube |  Facebook

КАЙФИЯТ УЛАШИНГ!

Жаҳон молиявий инқирози жараёнида икки иқтисодчи бир-бири билан суҳбатлашяпти:⠀
— Оғайни, шу кунларда кечалари умуман ухлай олмаяпман. Инқироз қаттиқ таъсир қилди менга. Сизчи, сизда қандай кечяпти?⠀
— Мен чақалоқлардек ухлаяпман.⠀
— Йўғ-е?..
— Ҳа, ҳар 10 минутда уйғониб, йиғлаб-йиғлаб оляпман.⠀

* * *
Судья:⠀
— Сиз бутунлай бошқа одамга айланишингиз керак! Уриниб кўринг!⠀
— Йўқ, ўртоқ судья, мумкин эмас.⠀
— Нега ахир?⠀
— Яқинда ҳужжатларимни қалбакилаштирганим учун ўтириб чиқдим...

* * *
Қаҳратон қишда афандининг уйига меҳмон келибди. Афанди иссиқ сандалда дутор чалиб ўтирган экан. Дуои фотиҳадан сўнг меҳмон сўради:⠀
— Янгамиз кўринмайдилар?⠀
— Ташқарида ўтин ёряпти.⠀
— Сиз иссиқ уйда дутор чалиб ўтирсангиз, аёлингиз совуқда ўтин ёрса, шуям инсофданми?, — дебди меҳмон.⠀
— Янгангиз дутор чалишни билмаса, нима қилай?

Telegram  |  Instagram |  Youtube |  Facebook