Ma’ruf Tongotarov school

#mavzu

Absolyut (haqiqiy) massa - ma

— atom yoki birikmaning (har qanday zarracha uchun) 1 donasining massasi.
kg yoki g larda o‘lchanishi mumkin. 1 dona (1 ta) zarrachaning massasi bo‘lganlibi uchun birligi — kg/ta (dona) yoki g/ta (dona).
Uni hisoblash uchun molyar massani Avogadro soniga bo‘lish yoki uglerod birligiga ko‘paytirish kerak:
ma=M/NA
ma=M•u
M: Kislorod atomining absolyut massasini hisoblash so‘ralsin.
ma=(16 g/mol):(6,02•10²³/mol)=2,66•10-²³ g yoki ma=16 g/mol•u=16u (yoki 16 m.a.b) deb oxirigacha hisoblamay ifoda holida qoldirsam ham bo‘ladi.

! Absolyut massani hisoblash uchun molyar massadan foydalanamiz, nisbiy molekulyar massadan emas.
ma=M/NA ✅
ma=Mr/NA ❌


Molyar massa - M

— 1 mol miqdordagi (tarkibida 6,02•10²³ ta zarracha tutgan) zarracha massasi. 1 mol zarracha massasi bo‘lganligi uchun birligi — g/mol.
Nisbiy molekulyar massa bilan molyar massani adashtirmasligimiz kerak. Nisbiy molekulyar massa birliksiz sonning o‘zi bo‘ladi:
M: Kislorodning molyar massasi so‘ralsa
M= 32 g/mol ✅
M= 32 ❌

Nisbiy atom massa - Ar

— ¹²C izotopi absolyut massasining 1/12 qismidan necha marta og‘irligi ko‘rsatuvchi kattalik. Kislorod atomining nisbiy atom massa 16 ga teng degani, kislorodning 1 ta atomining absolyut massasi ¹²C izotopining absolyut massasining 1/12 qismidan 16 marta og‘ir degan ma'noni ifodalaydi. Uni hisoblashda massani massaga bo‘lganimiz uchun birliksiz bo‘ladi. ¹²C ning 1/12 qismi 1,66•10‐²⁷ kg yoki 1,66•10-²⁴ g (u yoki m.a.b bilan belgilanadi)
Ar=ma/u
M: Kislorod atomining absolyut massasi berilib uning nisbiy atom massani hisoblash so‘ralsin:
Ar=(26,6•10-²⁴ g):(1,66•10-²⁴ g)=16
Hisoblashda g lar qisqarib ketib faqat sonning o‘zi qoladi
Ar(O)=16 ✅
Ar(O)=16 g yoki g/mol ❌


Nisbiy molekulyar massa - Mr

nisbiy atom massa bilan bir xil ma'noni ifodalaydi, faqatgina molekula uchun bo‘lganligi uchun nisbiy molekulyar massa bo‘ladi. Bunda ham birlik bo‘lmaydi, chunki molekulaning absolyut (1 tasining) massasini u ga bo‘lamiz va g lar qisqarib ketadi.
M: Kislorodning nisbiy molekulyar massasi so‘ralsa
Mr(O2)=32✅
Mr(O2)=32 g yoki g/mol ❌



Etalon sifatida ¹²C izotopi absolyut massasining 1/12 qismi emas boshqa narsa olsak nima bo‘ladi?
Bunda atom yoki molekulaning absolyut (1 tasining) massasi yoki molyar (1 molining) massasi o‘zgarmaydi. Faqatgina nisbiy massa o‘zgaradi

Agar nisbiy atom massa birligi sifatida ¹²C izotopining 1/12 qismining o‘rniga ²⁴Mg ning 1/6 qismi olinsa nima bo‘ladi?
Kislorod molekulasi uchun bu savolni ko‘rsak.
ma(O2)=5,33•10-²⁶ kg, o'zgarishsiz qoladi.
M(O2)=32 g/mol, o‘zgarishsiz qoladi.
Mr(O2)=32, 4 marta kamayadi (²⁴Mg ning 1/6 qismi) va 8 ga teng bo‘lib qoladi.


SAVOL
To‘g‘ri javobni aniqlang.
A) M(O)= 16 g/mol
B) ma(Li)= 7 g
C) Ar(N)= 14/u