Leviafan/Leviathan


Гео и язык канала: Узбекистан, Узбекский
Категория: Политика


Feruz Karim.
- Siyosatshunoslik talabasining yoldagi fikr va subyektiv qarashlari,izlanishlari,kuzatuvlari.
- Student of polisci on the road. Thoughts and subjective views.
- Студент политологии в пути. Мнения, субъективные взгляды,искания и наблюдения.

Связанные каналы

Гео и язык канала
Узбекистан, Узбекский
Категория
Политика
Статистика
Фильтр публикаций


Yaxshi maqola ekan.

1. Tanish jarayon: "yig‘lama, nima qiz bolamisan?! Yig‘lama dedim!" Bu bizda nafaqat og‘il bolaning o‘zligini inkor qiladi, balki qiz bolani shunchalar kuchsiz, doimo yordamga muhtoj ikkinchi darajadagi insonligini miyamizga singdiradi.

2. Aslida har qanday davlat tushunchasini o‘zi 'институт порабощения', 'разделение на слабых и сильных'.

Davlat ishtirokini hayotida kam bo‘lishi - aynan shu uchun repressiv mamlakatlardan odamlar erkinroq bo‘lgan mamlakatlarga qochishga harakat qiladi.

https://www.dw.com/ru/malciki-vy-zveri-kniga-o-tom-kak-ludi-perestaut-zalet-sebe-podobnyh/a-71010134?fbclid=IwY2xjawH44u5leHRuA2FlbQIxMAABHdD_wWMgHtdVE_OCZoGd8NqDm6sJcB0DK7twzZG0Se06GMA2t0u3Pmmc_Q_aem_L-8lObjc29Zu51YwS8Je9w


Репост из: Uzbekonomics
2025 yilgi Tramp 2017 yilgi Trampdan keskin farq qiladi. 2025 yilgi Tramp qayta saylanish haqida qayg’urmaydi.
Faqat to’rt yilga kelyapti, tez o’tib ketadi deyish xato. 2025 yilgi Trampda 2017 yilgi Trampdan kuch va ta’sir ko’proq: sudlarda ham, Kongressda ham, boy qatlamda ham, mediada ham, yoshlarda ham vhkz. Va, uning harakatlari ta'siri bir necha yillar, avlodlarga, boshqa mamlakatlarga ham o'tadi, ba'zilari qayta tiklanmaydigan darajada.

Bir narsa aniq - bugundan boshlab AQShdagi institutlar, qonun kuchi, konstitutsiya, mamlakat asoschilari g’oyalari va prinsiplar keskin sinovdan o’tadigan davr boshlanmoqda. Bugundan boshlab Tramp bir nechta ijro hokimiyati qarorlariga imzo qo’yadi.

@uzbekonomics


Kundalik: Qisqacha, Michigan, Detroitdagi vaziyat.

Bugun yolda to‘xtab turgan edim, orqamdan police kelib:
- "So you’re the good guy? You don’t have a gun, right?" deydi.
"Sen yaxshilardansan, quroling yoq, togʻrimi?" deydi.
"Yoq" dedim, va qoyib yubordi.

Bunday notabiiy savollarni birinchi eshitishim edi...


Репост из: Ikkinchi urinish
- Абдуқодир Хусанов Манситига ўтгани сабаб хурсанд бўлиш керакми йўқми?

- Керак.

- Нимага? Унинг шахсий ютуғидан сенга нима наф?

- У менинг ватандошим. Унинг ютуғи - миллат ютуғи.

- Хўп, ютуқ, аммо шахсан сенга бундан нима наф?

- Э, за@@@, хурсанд бўлишга қўясанми йўқми? Наф ва манфаат бўлмаса хурсанд бўлиш мумкин эмасми? Шундоқ ҳам фахраланадиган нарсамиз, жамоавий хурсанд бўладиган баҳоналаримиз деярли йўқ. Битта спорт қолди ўзи. Шуни ҳам тортиб олмагин. Бориб ишини қилгин.

- Тўхта. Мен сени тушуниб турибман. Гапингда жон бор, аммо бу оммавий хурсандчилик орқасида шубхали холат бор эмасми?

- Масалан?

- Алал оқибат шу ўлкадан чиққан бир одамнинг муваффақиятидан кимга қандай манфаат? Хўп, хурсанд бўлдик ҳам дейлик, кейинчи? Хўп бизни дунё кўпроқ таний бошлади. Хўп чин дилдан ўз ватандошимизнинг муваффақияти учун хурсандмиз, кейинчи? Бизга, жамият ўлароқ бундан қандай манфаат? У ёки бу қўшиқчи, спортчи, ихтирочи Ўзбекистондан, дейиш бизга нима беради?

- Камида бироз фарҳ, ғурур. Бизлардан ҳам муваффақиятли, дунё таниган инсонлар чиққани билан нимага хурсанд бўлиб бўлмайди?

- Бўлавер албатта. Мен ҳам хурсандман, аммо алал оқибат бу хурсандчилик ортида ўз қадр-қимматига эга бўлмаган, "мана, кўриб қўйинглар! бизлар ҳам одаммиз" деган, ўзига паст баҳо берганларнинг овози эшитилмаяптими? Ва, умуман, индивидуал ютуқни миллат ютуғи ўлароқ кўрсатиш қай даражада тўғри?

- Қадр-қимматга эга эмаслигимиз бор гапдир, аммо бу нормал холатку. Мисрликлар ҳам Салах билан фахрланади. Ямайкаликлар Усейн Болд билан. Улар энди ўз қадрини билмаган бўлиб қоладими? Индивидуал ютуқга келсак, у шу йернинг сувини ичиб, нонини еб катта бўлган одам. Унинг ютуғида шу жамиятнинг ҳам хиссаси бор албатта.

- Тўғри, балки бу ҳодисага эркинроқ ёндадиш керакдир. Аммо менинг кўзимга ташланган нарса - қай даражада бир одамнинг ютуғи оммавий ҳодисага айланиб кетгани. Менимча гап шундаки, бир тарафдан, бизда, миллат ўлароқ, фахр ва ғурур ҳис қилиш учун талаб бор, аммо етарли таклиф йўқ. Шу сабаб ҳар қандай имкон туғилганда буни миллий байрамга айлантириб юборяпмиз. Бошқа тарафдан хақиқий МИЛЛИЙ ғурур учун оммавий, бирлашиб эришилган ютуқлар керак. Индивидуал ютуқлар эса ўша хақиқий оммавий ғурурни ўрнини босиб турувчи эрзац, сохта бир арзон, ва нисбатан онсон эришса бўладиган ўткинчи туйғу, мустаҳкам оммавий бир ходиса эмас. Бир кишининг букрида оммавий масалани хал қилишга уринишдай гап. Энг ёмони - хақиқий миллий ғурурни вақтинчалик ўрнини босувчи ва халқни бирлашиб эришиш керак бўлган ишлардан чалғитувчи бир ўткинчи хиссиётлар булар.

- Гапингда жон бордир. Йўлаб кўриш керак. Аммо одамларнинг самимий ватандоши учун хурсандчилигини ҳам инкор этиб бўлмайди ва бу ўз ўзидан ёмон ҳам эмас.

- Ҳа, албатта.


Репост из: Allaev Uz
Ilon Maskning haqiqat haqidagi davolari mani xavotirga soladi. U twitter orqali haqiqatga erishish, haqiqatni topish haqida ko‘p gapiradi. Shuningdek, sun’iy intellekt haqiqat himoyachisi bo‘lishi kerakligi, u haqiqatni topishga xizmat qilishi kerakligini ta’kidlaydi.

Tarixan, haqiqatga davo qilganlar insoniyat uchun xavf bo‘lgan. Oldin davo haqiqatni topishdan boshlangan, keyin mening yoki bizning haqiqatimiz haqiqiy haqiqat degan davoga o‘tilgan. Yakunda, tanlangan haqiqiy haqiqatni qabul qilmaydiganlar jazolangan, qon oqqan, urushlar bo‘lgan. Gitler ham, Stalin ham yoki boshqa har qanday xavfli g‘oya, ularning boshchilari haqiqatni davo qilishgan. O‘zlarining haqiqatlarini haqiqiy haqiqat deb, ko‘nmaganlarga ozor yetkazishgan.

Haqiqat nisbiy tushuncha, makonga, zamonga, muhitga qarab o‘zgaradi. Bir kishining, bir guruhning, bir millatning, bir g‘oyaning haqiqati boshqasinikidan farq qiladi. Va haqiqatning o‘zi ham zamonga qarab o‘zgarib boradi. Hatto, ilm-fanning haqiqati ham o‘z-o‘zini tuzatish mexanizmi sababli o‘zgarib boradi.

Umumiy, tarixiy voqelikni ko‘rsa, haqiqatni davo qilgan har qanday ideologiya, shaxs yoki guruh mani xavotirga soladi.

Ilon Mask buyuk tadbirkor, innovator. Lekin, u twitter orqali saylovlarda pozitsiya olgandan boshlab uni faqat tadbirkor sifatida ko‘rishni bas qilish kerak. Endi u siyosatchi, siyosiy figura. Xavfliligi, uning qo‘lida boshqa siyosatchilardan farqli ravishda katta informatsion infratuzilma bor. Bu uning xavfini yanada oshiradi.

#mulohaza
@allaevuzb


Репост из: Prof. Sherzod
Давлат, жамият ва иқтисодиёт ҳақида

Ҳар гал Евроиттифоқ давлатларидан бирига келганимда, давлатнинг жамият ҳаётини яхшилашда ўйнайдиган ролига ҳайрон қоламан.

Тўғри, ўзим ҳам яқин-яқингача Евроиттифоқ таркибида бўлган давлатда яшайман. Аммо Британия 40 йилдан ортиқ ЕИга аъзо бўлган бўлсада, барибир континентал Европадан кескин фарқ қиладиган жиҳатлари бор. Шулардан бири—давлат қанчалик жамият учун сармоя киритиши керак, қанчалик жамият ҳаётига аралашиши керак, деган масаладир.

Тушунтириш учун, АҚШни арқоннинг бир учи деб олайлик, ЕИни эса нариги учи. АҚШда азалдан “давлат иқтисодиётга аралашиши яхши эмас” деган идеология кучли. Албатта, ҳамма нарса нисбий; Совуқ уруш даврида бу мафкура четга чиқиб турган пайтлар ҳам бўлган. Аммо АҚШга борсангиз буни сезасиз—давлат инсонларни максимал ўз ҳолига қўяди, ўзинг учун ўл етим ғояси кучли. Солиқлар паст бўлиши керак, бойлар бойиши, камбағаллар эса амаллаши керак. Рисклар баланд, шунга яраша кирим ҳам яхшироқ. Бироз соддалаштиряпман, албатта.

Турли тарихий сабабларга кўра, Оврўполиклар ўзаро тўқнашув ва келишмовчиликларнинг олдини олишнинг энг мақбул йўли—жамиятдаги бойликни максимал тенг тақсимлаш, деган қарорга келган. Евросоциализм деса бўлади буни, соддалаштириб. Коммунизм давридаги каби бойларни сургун қилиб, молини тортиб олиш орқали эмас. Кўпроқ солиқ солиш натижасида жамиятнинг омадлироқ вакиллари сал омадсизроқларга ҳам қарашади, ғояси.

Солиқлардан келган маблағлар ҳаммага фойдаси тегадиган нарсаларга сарфланади. Масалан, яхши ишлайдиган ва ҳаммага бирдек хизмат қиладиган тиббиёт тизимига. Вақтида юрадиган ва тўлиб кетмайдиган жамоат транспортига. Яхши давлат мактабларига. Нафақада одамлар бор-будини сотмаслиги учун қариялар уйларига. Адолатли нархланган иссиқлик ва ёқилғига. Булардан ҳам ортса, кутубхоналарга. Театр ва музейларга. Илм-фанга.

Масалан, капитализм бешиги бўлмиш Ҳолландияни олайлик (бу ерда илк биржага ва илк бутунжаҳон корпорациясига асос солинган). Мен ишлаётган архив нима учун ана шундай ажойиб? Биноси ҳам, ичидаги шароити ҳам, яхши ойлик оладиган ва ишидан мамнун ишчилари ҳам, биз танаффусда бориб ичадиган текин қаҳваси ҳам солиқ тўловчилар пулидан келади. Оддий ошхонада тушлик камида €20 бўлса, мен архив ошхонасида бугун шунинг учдан бирига тўйиб овқатландим.

Қизиғи, мен Ҳолландияда солиқ тўламайман. Ҳолландия ҳукумати ва халқига ўтказиб қўйган жойим йўқ.

Хўш, нима учун буларга пул сарфланади, дерсиз? Оддий жавоб берсам, оврўполиклар ҳамма нарсани пулга чақиб бўлмаслигини яхши тушуниб етишган. Юзлаб йиллик савдо сотиғу, урушу жадал тарихидан ҳар бир нарсадан фойда излаш нотўғри эканини англаб етишган. Жамиятни қўллаш, фозил жамият, улғайган жамият етиштириш учун маблағ аямаслик кераклигини билишган. Иқтисодий мувозанат тиклангач, жамиятдаги мувозанатга сармоя киритиш ўта муҳимлигига аҳамият беришади.

Аслида, ватандош фойдаланса ҳам, чет эллик келиб фойдаланса ҳам, бундан ҳамма ютишини билишади. Инсоният тарихи—бир-бирига қарама-қарши манфаатли инсонлар ҳамкорлиги тарихидир. Инсонни ҳайвондан ажратган фақат меҳнат эмас, балки бутунлай бошқа фикрлайдиган одам билан тил топишиб, иккаласига ҳам манфаатли натижа учун бирга курашишдир. Жамият дегани шундан пайдо бўлади, ҳар бир инсон аравани ўз уйига тортишидан эмас.

Шахсан менинг фикрим—давлат барча фуқаро ва резидентлар ҳаётини осонлаштириши, уларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиши йўлида бизнес ва бошқа иштирокчиларни назорат қилиши, керак бўлса тийиб туриши керак. Жамиятда жамоат манфаати (public interest, public good) муҳим.

Ҳамма нарсани бизнесга, бозорга қўйиб берсангиз, манфаат олдинга чиқиб, бошқа нарса иккинчи даражага ўтади. Бунга мисоллар сонмингта.

Энг мақбули, албатта, сихни ҳам куйдирмай, кабобни ҳам қорайтирмай иш тутиш. Давлат институт сифатида айнан шунинг учун керак, халқ вакиллари шу мақсад билан сайланади.

Мен юқорида таърифлаганим иқтисодий ва ижтимоий мувозанат Европада бироз хавф остига келаётгандек. Ўнгчилар бунинг сабабини миграцияга олиб боришмоқда. Аммо бу—алоҳида мавзу, қўл тегса у ҳақда ҳам бирон нима ёзармиз.

@profsherzod


Репост из: Ikkinchi urinish
Охирги пайтлар кўп хаёлимдан ўтаётган нарса: асл сиёсий баҳс бизнинг хозирги воқейликда кечки совет бюрократиясидан ўсиб чиққан махаллий ноэффектив, авторитар, этатист номенклатура ва давлатни capture қилишга уринаётган турли бизнес ва қариндош-уруғчиликка асосланган гуруҳлар ўртасида кетмоқда. Ноэффектив, патерналистик ва авторитар, аммо шунга қарамай давлат ва унинг фуқароларини манфаатига қурилган кучга қарши оилалар, олигархлар ва хусусий манфаатлар курашяпти.

Шартли Бахтиёр Эргашев, Акмал Саидов ва Миракбар Рахмонқуловларга қарши "Любая бизнес хараша", Россия билан боғлиқ олигархлар ва маҳаллий кланлар курашмоқда.

Бу холат аслида 90-йилларнинг ўзида вужудга келиб ўша даврнинг ўзида ечим топиши керак эди. Барча постсовет давлатлар у ёки бу даражада миллий консенсусга келишган. Ё давлат олигархлар қўлига ўтиб кетган (Украина, Россия, Қозоғистон) ёки аксинча давлат асосий ресурслар устидан назоратни сақлаб қолган (Беларусь, Ўзбекистон). Ҳам иқтисодий барқарор ва инклюзив ўсиш учун, ҳам ривожланишни бўғиб қўймаслик учун демократик институтлар керак. Ҳеч бўлмаганда хокимият алмашиниб туриши. У сиз эса муайян даражагача ўсиш мумкин, аммо мувозанатсиз барибир ортга қулаш хавфи катта бўлиб қолаверади.

Тўғрисини айтсам, яқин 5-10 йилда демократия бўлиб кетмасак ҳам, ёввойи бозорни ҳеч бўлмаганда мўътадил ижтимоий сиёсат билан бостириб туришни эпласак ҳам катта иш бўлар эди.






Репост из: Галеев
Режим Асада рухнул - и это хорошо. Проблема асадовского режима не в том, что он был диктатурой. Проблема в том, что он был совершенно чудовищен для тех, кому не повезло жить под его властью.

Откуда мы это знаем? Из голосования ногами. Уже после завершения горячей фазы боевых действий, люди массово бежали из зоны контролируемой асадистами в узкую, 50 км шириной, и не особо то безопасную безопасную зону на границе с Турцией. И жили там годами в битком набитых палаточных лагерях, лишь бы не возвращаться назад - под власть асадистов.

Иначе и быть не может. Власть меньшинства в современном мире может поддерживаться только кровавым террором. У алавитской верхушки не было другого способа держать контроль над преимущественно суннитской Сирией, кроме как врубить террор на максимум. У нас любят ужасаться судьбой Ирака и Ливии. Но ведь сирийский сценарий с сохранением власти Асада был хуже. Значительно хуже.

Хорошо, что это закончилось. Надеюсь, что у новых властей хватит разума воздержаться от мести, и особенно от мести по коллективному/коммунитарному принципу. Религиозную войну в Сирии можно завершить по тому же принципу, по которому завершали религиозные войны в Европе. Через Indemnity and Oblivion.


Репост из: Ikkinchi urinish
https://t.me/eltuz2022/32051

Бир пайтлар Раббимовни шу каби пости сабаб танқид қилган эдим. Хокимиятга "тўғри" маслахатлар бергани учун.

Гап бундай маслахатлар тўғри ёки нотўғри эканлигида ҳам эмас. Амалда барчаси шундай бўлган тақдирда ҳам, бу каби "маслаҳатларнинг" бир фундаментал хатоси бор - хокимият табиати ҳақида воқейликдан йироқ тасаввурларга эга бўлиш.

Ҳар қандай хукмдор у демократик бўлсин ёки авторитар - хокимиятда иложи борича узоқроқ қолишни истайди. Бу табиат қонуни эмас, истиснолар бўлиши мумкин албатта. Айниқса эркин ва демократик давлатларда. Аммо юзта Мугабега битта Жерри Роулингс (Гананинг ўз ихтиёри билан хокимиятдан кетган собиқ президенти) тўғри келиши мумкин. Шу сабаб ақли расо одам истиснолардан келиб чиқиб эмас, балки қонуниятларга таяниб фикр юритади.

Қонуният эса шуки, ҳеч бир хокимият эгаси нафақат мухолифатга йўл очиб бериб ўзининг легитимлигини оширишни ўйлайди, балки иложи борича банал танқидни ҳам йўқ қилади оммавий майдондан. Яқин тарихимиз (қисман бугунимиз ҳам) бунга мисол. Токи хокимият қарши кучлар билан тийилмас экан, у худди физика қонуни каби кенгайиб бораверади ва иложи борича кўпроқ сохаларни ўз назоратига олишни истайди.

Ундан ташқари, тепага келиб қолганлар энг ақилли одам бўлмаслиги мумкин, аммо айни хокимият ўйинлари сохасида - чемпион бўлади. Шу сабаб ҳам "мухолифатга йўл берсам легитимлигим ошади" деган чўпчакларга ишонмайди. Айниқса Горбачевнинг сиёсатини кўрган одам, яний зиёлиларга таяниб, жамиятга эркинлик бериш орқали ислохотлар қилишга умид қилган одамнинг мақсадлари барбод бўлганини ва у хокимиятсиз қолганини ўз кўзи билан кўрган одам бу хатони такрорламайди. Хўқисдан сиёсий эркинликлар бериб қўймайди.

Хокимиятни унинг майдонида бундай заиф аргументлар билан енгиб, унга таъсир ҳам ўтказиб бўлмайди. Буни ақли расо одам тушуниши керак.

Муаммо шунда-ки, бу ҳақида ҳам ёзган эдим, биздаги аксар оммавий ижтимоий-сиёсий коммуникацияни икки турга редукция қилса бўлади:

- ёки шундай маслаҳат кўринишига эга - policy recommendations. Бундай қилсак яхши бўлиб кетамиз, ундай қилсак ривожланиб кетамиз ва х.к.

- ёки "порахўр хокимиятни падарига ланъат" каби сўкишлар ва "шарт, борича айтиб ташлади, қойил!" жанридаги танқидлар ва уларга реакция.

Иккиси ҳам бўлиши керак. Таклифлар ҳам, танқид ҳам. Эътирозим йўқ. Аммо учинчи жанр бор-ки, унга ҳали ақлимиз етмаяпти - альтернатива таклиф қилиш. Бу ҳақида алоҳида.


Репост из: Iqtisodchi Kundaligi
Tramp yutgani-ku mayli, buni deb ahmoqona fikrlarni (teyklarni) o’qish qiyinroq bo’lyapti.


Репост из: Tarjima va Tanqid
Markaziy periferiyalar: O'rta Osiyoda milliy davlatchilik
(Markaziylik va avtoxtonizm: Oʻzbekistonning milliy davlatchiligi)

Yaqinda O‘zbekiston o‘z mustaqilligining 33 yilligini, aytish mumkinki, mustaqil milliy davlat qurilishining 33 yilligini nishonladi. Bu muddat milliy davlatchilik qurish jarayonning natijalari, yutuqlari va, ehtimol, kamchiliklari haqida gapirish, sarhisob qilish uchun yetarli muddatdir. Xo‘sh, O‘zbekistonda milliy davlatchilik qurish loyihasi qanday asoslarga tayangan edi? Milliy o‘zlikni shakllantirish qanday vositalar orqali va qay yo‘l bilan amalga oshirildi? Qanday narrativlar (hikoyalar), ramziy tizimlar va institutlar orqali? Biz, O‘zbekiston vatandoshlari, ushbu jarayonlarni o‘z tanamizda his qilgan odamlar sifatida bu haqda bugun nimalar deyolamiz? Mintaqaning yetakchi tadqiqotchilaridan biri - Marlen Laruelning Markaziy Osiyoda milliy davlatchilik qurish mavzusiga bag‘ishlangan kitobining O‘zbekiston haqidagi bobi ushbu savollarga javob berishga urinadi.

Kitobning asl nomi: Laruelle, Marlene. Central Peripheries: Nationhood in Central Asia. UCL Press, 2021. ("Centrality and autochthonism: Uzbekistan’s nationhood" bobi tarjimasi)

Tarjimon: Zakiya Mumtoz

https://syg.ma/@TarjimavaTanqid/markaziy-periferiyalar-o-rta-osiyoda-milliy-davlatchilik


Репост из: Prof. Sherzod
Ювал Ноа Ҳарари ва тарихни осон тушунтира олиш

Ўтган йили Сигма подкастидаги суҳбат охирида подкаст мезбони Саъдулла Абдуллаев тингловчиларга уч китоб тавсия қилишни сўраганида, китоблар орасида исроиллик тарихчи Ювал Ноа Ҳарарининг "Сапиенс" асарини айтиб ўтгандим. Сабаби китобнинг катта янгилик яратгани, ёки келажакда классика сифатида кўрилади, деб ўйлаганим учун эмас. Сабаби—Ҳарарининг тарихга назари ва қийин жараёнларни қисқа ва лўнда тушунтира олиши эди.

Бундай қобилияти бор инсонлар ниҳоятда кам. Кўпчилик ёзиладиган оммабоп китоблар кўп ўқилмаслигига, ўқилсада, тезда унутилиб кетишига сабаб уларнинг ўқувчи назаридан ёзилмаганидир. Китоб ёзган одам сифатида айтай—бундай ёзишнинг ўзи бўлмайди. Чунки у хоҳ тарих бўлсин, хоҳ бошқа соҳа бўлсин, йиллаб ўрганиладиган, ниҳоятда мураккаб билимларни содда тилда етказиш алоҳида малака, уқув ва ирода талаб қилади. Кўпгина тарихчилар бутун фаолияти давомида буларни эгалламай ўтиб кетади.

Бугун иқтисодиёт бўйича Нобел мукофотини олган Дарон Ажемоғлу, Саймон Жонсон ва Жеймс Робинсонни ҳам ана шундай ёзувчилар қаторига киритиш мумкин—ўз соҳасининг етакчилари бўлишига қарамасдан, оддий тилда сўзлашиш, ғояларини содда тушунтириш қобилиятини йўқотмаган олимлар.

Ҳарари бундай қобилиятга эга инсонлар орасида ҳам алоҳида ажралиб туради—айтишларича, "Сапиенс" китоби 25 миллион нусхада сотилган эмиш. Ҳар нусхадан бир доллардан қалам ҳақи олган тақдирда ҳам (аслида ундан кўп), бир китоб ёзиб, мулти-миллионер бўлди, дегани. Шунчаки ҳайп орқасидан миллионлаб нусхада китоб сотиб бўлмайди.

Бугун Ҳарарининг ақли ўткирлигига, оддий туюлган, аммо аслида мураккаб бўлган нарсаларни ажойиб қилиб тушунтириб бера олиш қобилиятига яна бир марта қойил қолдим. Бибиси уюштирган подкастда янги китоби—"Nexus" ("Бўғин") ҳақида гапираётиб, олдинги асарларидаги ғояларни ривожлантирганини, уларни янада кенгроқ аудиторияга етказиб бера олганини кўрдим.

Олий таълим, адабиёт, Япония, Англия, университетлар, футбол ва бошқа мавзулардаги кундалик ёзувларим сизга қизиқарли ва фойдали бўлса, каналга ёзилинг ва бу мавзуларга қизиқадиган дўсту яқинларингизга ҳам юборинг 😊

@profsherzod


Vaqt kam bo‘lib, fikrlarni yozolmayman, ba’zida, hozir ham shunday aslida. Hayolimda oylar juda ko‘p, har doimgiday. Fikr-u xayollar qanchalar ko‘p bo‘lmasin, ratsional miya borgan sayin fikrlash va qiziqishlarni spetsifikroq, aniqroq tarafga yo‘naltirish kerak deb talab qilaveradi. Qaysidir darajada men uni eshityapman ham.

Oxirgi paytda global insoniyat, kelajak va bugun haqida kengroq qiziqib qolganman. Savollar ko'p chunki. Yagona yangilik shuki, oxirgi 1 oy ichida shunga taalluqli 3 kitobni mulohaza qilishni boshlab deyarli tugatay deb qoldim.

Bu maqtanish yoki da’vo qilish emas, aslo, balki qandaydir tavsiyami. Bu kitoblar menga shunchalik yoqdiki, shu uchun yozyapman:

1.Tarixni qaytadan o‘zim uchun eslash. Gerbert Wellsning "Insoniyatning qisqacha tarixi". Oddiy, tushunarli, sodda tilda yozilgan. Tarixiy, ilmiy faktlar bu kitob yozilganidan buyon o‘zgargan bo‘lishi mumkin. Fakt checking qilgan yaxshi, o‘qish davomida.

2.Yuval Noah Harrari - ’Homo Deus, a brief history of tomorrow’. Kelajak, siyosat, iqtisod, ish o‘rinlari, robotlar va algoritmlarning odamzodga keng ma’nodagi ta’siri haqida. AI va Bioinjenering bizni kimga aylantirishi va nimalar taklif qilishi. Oxirgi yillardagi kitoblarim ichida eng yaxshilaridan. Kimgadir qadriyat va unda o‘rnatilgan fikrlash sabab ma’qul bo‘lmasligi mumkin, lekin men qadriyat va qarashlar senzurasi tarafdori emasman. Har doim ham biz ishonadigan fikrlashni confirm qiladigan kitoblar yoki ma’lumotlarni o‘rganish menimcha noto‘g‘ri.

3.Yuval Noah Harrari - ’21 Lessons for the 21st Century’. Albatta, bu muallifning kitoblari uning subyektiv qarashlari jamlanmasidir, ba’zi fikrlari ilmiy asossiz gipotezalar, lekin bekorga uning kitoblarini thought-provoking deyishmaydi, uning fikrlari insoniyatga o‘rnatilgan, qotib qolgan yoki normal deb qabul qilingan fikr-u qarashlarga zid mulohazalar beradi. Bu kitobni tugatib, balki qisqacha fikr, rezyume yozarman. Lekin aynan shu kitob insoniyatga, dunyoga, va kelajakka qiziqadigan, befarq bo‘lmagan, va realistik qaraydigan inson tomonidan o‘qilishi kerak deb o‘ylayman. Uning kitoblari chuqur ilmiy tadqiqotlar emas, balki shunday tadqiqotlarga asoslangan, yoki boshqa ilmga zamin yaratadigan fikrlardir.

4. Bugun Steven Pinkerning - ’Enlightenment Now’ degan kitobini yuklab oldim. Hali boshlamadim. Dunyodagi pozitiv sabablar va natijalarga ishonadigan odam sifatida bu kitobga qiziqib qolganman, chunki kitob aynan dunyodagi ijobiy sabab va natijalar haqida.

Hozircha shunday gaplar.


California okean qirg‘oqlarida to‘xtamay yugurgim keldi.
Shu, men uchun eng zo‘r bo‘lgan experience. Shu yil buni yana takrorlash kerak.


Репост из: Prof. Sherzod
Университетлар давлатникими?

Математик профессор Эркинжон ака Каримов Кун.уздаги мақоласида муҳим мавзуни кўтарибди. Ўзим ҳам шу соҳада ишлаганим учун, мулоҳазаларимни ёзиб кетсам.

Мақолани ўқиш давомида илк ўйлаган нарсам: ўзбек тилида "public" тушунчасининг тўғри таржимаси ё йўқ, ё мен билмайман. "Хусусий эмас, жамоатга оид" деб таржима қилса бўлар, аммо аниқ маъноси таржимада бироз йўқоладигандек. Тилшуносларимиз хафа бўлишмасин, аммо бу сўзнинг мени қониқтирадиган ўзбекча муқобилини тополмаганим учун, бу ерда вақтинча инглизчасини ишлатиб тураман.

Аслида public тушунчасини тўлиқ илғаш учун луғатдан кўра сиёсий фалсафа дарслигини очиш керак. Унинг устига, сўзнинг ишлатилиш контекстини ҳам ҳисобга олиш керак. Public сўзининг "давлатга тегишли" деган маъноси бор, аммо бу жуда тор маъноларидан биргинасидир. Ундаги "давлат" Веберча "белгиловчи ва жазоловчи" институтдан кўра кўпроқ "жамоатга, халққа тегишли нарсаларни идора қилувчи" институт сифатида тушунилгани яхши. Чунки давлатнинг ўз мулки бўлмайди—давлат мамлакатнинг бойликлари ва фуқароларнинг мулкларини идора қилади холос.

Эркинжон Каримов мақоласида ҳам кўрганимиз "ОТМ давлатники" деган тушунча бизда кенг тарқалган. Аммо, масалан, Британия олий таълим тизимида университетлар жамоавий институтлардир, чунки бу ерда аксар университетлар public ташкилотлардир. Оксфордиям, Кембрижиям, мен ишлайдиган Шарқий Англия ҳам public университетлардир. Хусусий университетларни бир қўлнинг бармоғида санаса бўлади, улар ҳақида кўпчилик эшитмаган ҳам.

Буни мисолларда яхшироқ тушунтириш мумкиндир. Университетлар давлатдан маблағ олади, аммо фойда кўришни мақсад қилмайди. Уларнинг асосий вазифаси—жамоат ва жамият учун хизмат қилиш, илм тарқатиш ва тадқиқотлар ёрдамида тараққиётга ҳисса қўшишдир. Бу гаплар бироз идеалистроқ эшитилар, кимгадир эриш ҳам туюлар. Аммо университетларсиз жамиятда бу функцияни бажарадиган, уларнинг ўрнини босадиган бошқа институт йўқ.

Бошқачароқ айтганда, университетлар жамиятни бошқаришга уринмайди, аммо бошқарувчилар ва келажак авлодлар учун билим ва тажриба банки сифатида хизмат қилади. Бу жамият учун ҳам, давлат учун ҳам ўта муҳим вазифалардир. Қизиғи, бу вазифани дунёнинг энг олдида турадиган хусусий университетлар—Ҳарвард, Принстон, Йейл—ҳам бажаришади. Қайсидир маънода давлат ё штатнинг қўлига қараб турадиган public университетлардан яхшироқ ҳам бажаришади.

Бу вазифаларни тўғри бажара олиши учун университетларга эркинликлар берилган. Буларнинг энг муҳими ўзини-ўзини бошқариш ҳуқуқидир (камида, идеалда шундай бўлиши керак—истиснолар охирги абзацда ёзаман). Университетлар, бироз содда қилиб айтганда, демократик йўл билан бошқариладиган олимлар жамиятидир.

Бу олимлар раҳбарларини ўзлари сайлайди ва муҳим қарорларни биргаликда қабул қилади. Бу тизим замонавий (янги даврдаги) давлатлар шаклланишидан, ҳатто биринчи парламентлар ва ижрочи ҳукуматлар яралишидан олдин ишлаб чиқилган. Қайсидир маънода, университетлар демократик тузумларнинг бошида туради, деса бўлади. Университет ходимлари ҳам, ойлигини давлатдан оладими, ё хусусий даргоҳда ишлайдими, кўп жойларда жамоат хизматчилари (public servant), жамоатга оид инсонлар сифатида кўрилади.

Университетга берилган эркинлик ортидаги муҳим сабаб—академик эркинликсиз янги ечимлар ишлаб чиқиш имконсиз. Мутахассисга ишлаш эркинлиги бериш керак, чунки барча топшириқлар юқоридан келадиган жойда ўсиш бўлмайди.

Айни пайтда, Британияда ҳам университетларнинг охирги йилларда қийин молиявий аҳволга тушиб қолиши натижасида бошқарувчиларнинг кучи ортиб, профессорларнинг мавқеига бироз путур етмоқда. Университетлар ишчи ўринларини кесишга мажбур бўлган шароитда, эркинлик афсуски иккинчи даражага ўтиб қолади.

Олий таълим, Япония, Англия, университетлар, саёҳатлар ва бошқа мавзулардаги кундалик ёзувларим сизга қизиқарли ва фойдали бўлса, каналга ёзилинг ва бу мавзуларга қизиқадиган дўсту яқинларингизга ҳам юборинг 😊

@profsherzod


Qisqacha.

Trump saylovni yutqazsa natijalarni tan oladimi?

Yoq, albatta yoq. Absolyut tan olmaydi. Qanday saylov bo‘ladi, bunga evidence bo‘ladimi yoqmi, farqi yoq, baribir tan olmaydi.

Buni oldindan tushunsa, ko‘rsa bo‘ladi.

Maqsadlariga har qanday yollar bilan erishishni prinsip qilgan, va bu prinsipga qat’iy ishonadigan o‘jar inson, unga nisbatan shu usul qo‘llanilganda hech qachon o‘z mag‘lubiyatini tan olmaydi.

Unga "tan olasizmi?" deb savol berilganda, "agar qonuniy bo‘lsa - ha" degan ikkilanib, o‘ylanib, ya’ni qonuniy yoki qonuniy emaslikni u uchun ugina erishgan natijalar belgilaydi, uning hayolida agar qonuniy bo‘lsa u aniq yutishi kerak, u yutqazdimi, demak bu noqonuniy, va u uchun "og‘irlangan" saylov bo‘ladi.Kapitalistlarni xushlamasligimning asosiy sababi ham shu, ularning prinsipsizligi aslida (hammasi ham emas, albatta). Kapitalist zoti siyosatga kelsa, jamiyat va davlat uchun strategik zarba bo‘ladi.

U yutsa ham ko‘p narsalarga tayyor bo‘lish kerak, u yutqazsa ham undan qutulish oson bo‘lmasligini tushunish kerak.


Репост из: Prof. Sherzod
Саёҳат ва вақт ҳақида

Ўтган асрда ёз денгизга бориш, ҳордиқ учун саёҳат пайтига айланди (таътилда четга чиқиш анча янги анъана, айниқса бизда). Жомадончасини етаклаб, қора кўзойнак ва юмшоқ оёқ кийим кийиб, аэропортга кетаётган инсонлар пайти. Кўпчилик денгиз бўйида ё бассейн олдида тобланиб, иш ва бошқа ташвишларини унутиш учун узоқларга боради. Бу саёҳат учун ойлаб пул йиғади, уни интизорлик билан кутади.

Асосан иш учун саёҳат қилганим учун, саёҳатларга муносабатим бошқачароқ. Саёҳатлар менга вақтни бошқача ҳис қилиш имконини беради.

Космос ва Ерда вақт турли тезликда оқишини ҳамма билади. Аммо вақтни бошқача ҳис қилиш учун ракетага чиқиш шарт эмас. Оддий поезд ҳам бўлаверади.

Саёҳатда бутунлай бошқа вақтга ўтиб қоламан. Гап вақт минтақалари ҳақида эмас—буни қўшни шаҳарга қисқагина саёҳат пайтида ҳам ҳис қилиш мумкин. Саёҳат менга кундалик ҳаётимдан бошқа реаллик борлигини, дунё кенглигини, ундаги ҳаётлар хилма-хиллигини эслатади. Кун тартибим ўзгаргани учун, вақтни бошқача ҳис қиламан.

@profsherzod


Yaqinda bitta suhbat ko‘rgan edim. E’tiborimni tortgan joyi, intervyu mehmoni shunga yaqin fikr bildiradi: aslida psixik holati sog‘lom va barqaror jamiyatda Trumpday odamning qaytadan saylanishi umuman aqlga sig‘maydigan, nosog‘lom paradoksdir deydi. Bunga ko‘proq qo‘shilaman.

Kuzatuvlarimda odamlar kimga ovoz berishga ko‘proq moyil?

Endi AQSh saylovidagi asosiy gerontakrat nomzod Trump ekanligini e’tiborga olsak, avvalroq yozganimday unga oson bo‘lmaydi. Hozirgi pollslarga qaralsa, Harris oldinda ketmoqda, lekin bu rostdan ham asosli, jamiyatning ko‘pchilik roziligi bilan yutadi deganimi? Menimcha, yo‘q.

Avvalgi holat.

Biden nomzodligini olib qaytanga jamiyatga yordam berdi, sal yaxshiroq alternativa taklif etdi. Avval ovoz beruvchilar dilemmada edilar: aminman, shunday qatlam, yoki jamoat a’zolari borki - ular savol oldida edilar: "menga na radikal Trump, na nosog‘lom Biden ma’qul emas, kimga ovoz beray?!" deganlar talaygina.

Ular demokratlar falsafasi, prinsiplariga ishonib yashashsada, Bidendan mental sog‘lig‘i taraflama umidlarini uzishgan edi, lekin unga faqat u Trump bo‘lmagani uchun ovoz berishmoqchi edi.

Trump bo‘lmasa bas!

Maqsadi demokratlar yutishi, Harrismi yoki Biden emas, balki Trumpni hokimiyatga kelmasligini asosiy prinsipial, fundamental maqsad qilganlar juda ko‘p. Ularning asosiy pozitsiyasi: biz Harrisga ovoz beramiz, u Harris yoki demokrat bo‘lganligi uchun emas, balki Trump emasligi uchun.

Fidokorlar.

Umri davomida demokratik partiyaga ovoz berib kelgan, beradiganlar armiyasi bor. Ular to‘liq Harris kelganiga xursand (avval Bidenni holatidan qorqqanlar ham shu yerga kelib qo‘shildi) va aniq Harrisga ovoz berishadi. Ular odatda demokratlarning odatiy, mashhur saylov notalari va har hillik, qora tanlilar va migrantlar huquqlari va shunga o‘xshash boshqa inqirozdagi ritorik bayonotlarga ikkilanmasdan ishonib kelishadi. (Menimcha, demokratlarning agendasi katta tarixiy inqirozda, agar shu safar yutishsa, keyingi saylovlarga katta falsafiy, siyosiy va g‘oyaviy o‘zgarishlar bilan kelishlari kerak. Bu boshqa mavzu.)

Hal qiluvchilar.

Tebranuvchi shtatlar. Ular kimga ovoz berishini hali bilishmaydi ham. Aynan shular har qiladi.

Nonkonformistlar.

Bular baribir na konservativ radikal Trump, na Harris va uning demokratik armiyasiga ishonishadi. Ularning fikrida aslida jon bor, ular nomzodlarga ko‘proq intellektual, adekvatlik nuqtayi nazaridan baho berishadi, va aynan yetarlicha noadekvat nomzodlar sabab inqiroz, urushlar, dunyodagi va Amerikadagi boshqa muammolar kelib chiqadi deb hisoblashadi. Bunday fikrda, aslida jiddiy jon bor.

Показано 20 последних публикаций.