"КУРИКТОМ" МФЙ оилалари

🔰Bolalar nafaqasi yoki moddiy yordam olish uchun arizalarni ko‘rib chiqish tartibi.

✅Oila a’zolarining barcha rasmiy daromadlari, shuningdek, oilaning har bir a’zosiga to‘g‘ri keladigan bir oylik o‘rtacha jami daromadning hisob-kitobi, oila a’zosi nomida mavjud bo‘lgan ko‘chmas mol-mulki va avtotransport vositalari to‘g‘risidagi ma’lumotlari ariza berilgan oydan keyingi oyning 1-sanasiga qadar “Yagona reyestr” AT tomonidan avtomatlashtirilgan tarzda idoralararo elektron o‘zaro hamkorlikni qo‘llagan holda jamlanadi va hisob-kitob qilinadi.

✅ Oilani kam ta’minlangan oila deb e’tirof etish va unga bolalar nafaqasi yoki moddiy yordamni tayinlash yoxud tayinlashni rad etish “Yagona reyestr” AT orqali avtomatlashtirilgan tarzda amalga oshiriladi.
Oldingi tahrirga qarang.

✅Quyidagi holatlar mavjud bo‘lganda, oilani kam ta’minlangan deb e’tirof etish va unga tegishli ravishda bolalar nafaqasi yoki moddiy yordamni tayinlash rad etiladi:

✅Ariza beruvchi oilasining har bir a’zosiga to‘g‘ri keladigan bir oylik o‘rtacha jami daromad ushbu Nizomning 7-bandida belgilangan mezondan oshganda;

✅ Idoralararo elektron axborot tizimi orqali olingan ma’lumotlar bo‘yicha Ko‘chmas mulk obyektlariga bo‘lgan huquqlarning davlat reyestrida jami bittadan ortiq ko‘chmas mulk va yer uchastkasi yoki bir va undan ortiq noturar joylari mavjud bo‘lganda.

✅Ushbu Nizomga 3a-ilovaga muvofiq olingan ma’lumotlar bo‘yicha ariza beruvchi yoki uning oila a’zolari foydalanuvida bo‘lgan bir va undan ortiq daromad olib keluvchi noturar joylari mavjud bo‘lganda;

✅ ariza beruvchi yoki uning oila a’zolarida qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda o‘z nomiga rasmiylashtirilgan yoki ushbu Nizomga 3a-ilovadagi shakl bo‘yicha ma’lumotnomaga muvofiq ariza beruvchi yoki uning oila a’zolari foydalanuvida bo‘lgan yoxud ishonchnomaga asosan quyidagilar mavjud bo‘lganda:

✅Ishlab chiqarilgan muddati 12 (oila a’zosi I yoki II guruh va 18 yoshgacha bolalikdan nogiron bo‘lsa 7) yildan oshmagan, texnik holati soz bo‘lgan yengil avtotransport vositasi;

✅Ishlab chiqarilgan muddati 15 yildan oshmagan, texnik holati soz bo‘lgan yuk tashuvchi avtotransport vositasi, avtobus, mikroavtobus, ekskavator, traktor, kombayn, yuk tashuvchi avtotransport vositalarining tirkamalari va yarim tirkamalari, avtokran va boshqa qurilish texnikasi;

✅Jami ikki va undan ortiq, texnik holati soz bo‘lgan yengil va yuk tashuvchi avtotransport vositalari, mikroavtobus, ekskavator, traktor, kombayn, yuk tashuvchi avtotransport vositalarining tirkamalari va yarim tirkamalari, avtokran va boshqa qurilish texnikasi.

3 МАРТА ХУЖЖАТ ТОПШИРДИМ, ЛЕКИН МЕНГА БОЛА ПУЛИ ЧИҚМАЯПТИ..

⚡️САВОЛ:
Мен икки нафар фарзандимга бола пули олиш учун уч марта хужжат топширдим, лекин менга болалар нафақаси берилмаяпти. Фарзандларим каттаси 7 ёш кичиги 4 ёшда. Эр-хотин хар иккимиз хам ишсизмиз. Нима учун бизга болалар нафақаси берилмаётган бўлиши мумкин ?

⚡️ЖАВОБ:
Аввало болалар нафақасини олиш учун уч марта мурожаат қилган бўлсангиз Сизга нима сабабдан болалар нафақаси берилмаслигини сабаби кўрсатилган ҳолда телефонингизга СМС хабари келган бўлиши керак эди. Балки телефон рақамингиз билан боғлиқ муаммо сабаб Сизга СМС келмагандир. Майли, айнан саволингиз бўйича жавоб беришга ҳаракат қиламиз.

✏️ Сиз саволингизда эр-хотин ҳар иккимиз хам ишсизмиз деб айтяпсиз. Ҳукуматнинг 654-сон қарори билан тасдиқланган Низомга кўра, болалар нафақаси олиш учун мурожаат қилган оилада расмий давромадга эга бўлмаган шахс бўлса (Айрим истиснолардан ташқари) ўша оилага болалар нафақаси берилмаслиги кўрсатилган. Агар кичик фарзандингиз 3 ёшдан катта бўлмаганида бундай талаб Сизни ўзингизга нисбатан тааллуқли бўлмас эди, бироқ, ҳар икки фарзандингиз хам 3 ёшдан катта бўлганлиги сабабли эр-хотин ҳар иккингизга хам бу норма бирдек амал қилади. Яъни, болалар нафақаси учун топширган аризангиз ўрганилаётган вақтда Сизлар расмий даромадга эга эмасликларинг (Бирор жойда расман ишламасликларинг) учун аризангиз рад қилинаверади. Катта эҳтимол билан Сизларга манашу сабаб билан болалар нафақасига топширган аризангиз рад қилиняпти. Шу ҳолатни бартараф этмасангиз уч марта эмас, 13 марта ариза топширсангиз хам фойдаси йўқ. Билсангиз керак, бизда бундай нормалар бекам-кўст ишлайди. Бизда Қонунлар ишламай қолиши мумкин, лекин ўшандаям бу нормалар ишлайди.

ҲОЗИРГИ КУНДА "АЁЛЛАР ДАФТАРИ"ГА ҚАНДАЙ ТОИФАДАГИ АЁЛЛАР КИРИТИЛМОҚДА ?

📃 Ҳукуматнинг 31.03.2022 йил кунги 145-сон қарори билан тасдиқланган низомга кўра,

➖ “Аёллар дафтари”га 30 ёшдан ошган қуйидаги хотин-қизлар киритилади:

🟢 Ижтимоий ҳимояга муҳтож ишсиз хотин-қизлар;

🟢 Тадбиркорлик қилиш истагида бўлган эҳтиёжманд хотин-қизлар;

🟢 Боқувчиси бўлмаган эҳтиёжманд хотин-қизлар;

🟢 Ижтимоий ёрдамга муҳтож I ва II гуруҳ ногиронлиги бўлган, тезкор тиббий муолажага муҳтож эҳтиёжманд хотин-қизлар;

🟢 Уй-жойга муҳтож хотин-қизлар;

🟢 Қарамоғида ногиронлиги бўлган фарзандлари бор эҳтиёжманд хотин-қизлар.

❗️«Аёллар дафтари» рўйхатига киритиладиган хотин-қизлар юқоридаги тоифалардан фақат биттасига киритилиши мумкин.

Бизнинг миллий кадриятларимиз бўлган бурундук ота ва бурундуқ оналар ёш оила курувчиларга оилавий муаммоларни ечишда ва оилавий ажримларнинг олдини олишда яқиндан ёрдам бермокда. Ёшлар оилалар ажрим ёқасига келиб колган даврда хам, яраштириш жараёнларида келин-куёвнинг ота-онаси қайнота-қайнонаси билан бир қаторда бурундуқ оналар ҳам таклиф қилиниб, яраштиришлар ижобий ҳал килинмокда.
Бурундуқ ота-она тайинланишининг яна бир ижобий тарафи бу инсонлар келин тараф қудаларнинг бир вакилига айланиб қоладилар-да, куёв тараф яқинларини келин тараф қудаларга ҳурматини оширади.


Келин тараф қудаларда бирор тўй-тантаналар бўлса ўзлари бош бўлиб куёв тараф қудаларни “оғзибирчиликда” олиб боради. Икки тараф қудалар ўртасида гуруҳбозлик бўлмаслигини кафолайди. Чунки бу кишилар ҳар икки тарафнинг ҳам “ўз кишилари” ҳисобланади. Ҳар икки томон ҳам уларнинг гапини икки қилишга ботинолмайди. Бурундуқ ота-оналар нафақат келин билан қайнларнинггина эмас, балки икки томон қудаларнинг бир-бирлари билан кечиримли ва ҳайрихоҳ бўлиб яшашлари учун масъул ҳисобланишади.
Бу удумнинг яна бир тарафини олиб қарайдиган бўлсак, бу удум катта ёшдаги оила вакилларини учун ҳам анчагина ҳаёт мактабини ўтаб келмоқда. Чунки қариндошда тўй бошланса, бурундуқ ота-она деб сайланиш энг ҳурматли оила сифатида тан олиниш катта бир шараф саналади.

Бурундуқ ота ва бурундуқ она тайинлаш-миллий қадрият

Маълумки, ҳар бир миллат ва давлатнинг ўзи қадрлайдиган қадриятлар тизими мавжуд. Шу жумладан, оилада ҳам оила вакиллари қадрлайдиган ва амал қилиши керак бўлган анъана ва қоидалар бўлади ва бу нормалар оиланинг мустаҳкамлигини таъминлайди. Агар мазкур қадриятлар бузилса, ёки унутилса, ёки қадрсизланса, оилада ўзаро низолар юзага келиб, оқибатда оилавий ажримлар юз бериши мумкин. Бугунги кунда жамиятимизда юз бераётган оилавий ажримларни илмий таҳлил қилиб кўрадиган бўлсак, бундай салбий жараён аксарият ҳолларда ёш оилаларда юз бермоқда. Биз бир йилдан беш йилгача бўлган даврни ёш оила деб қарайдиган бўлсак, худди шу даврни илмий тилда “адаптация” мослашиш даври деб атаймиз. Нега айнан шу даврда бундай салбий ҳолатлар қайд қилинмоқда? Биргаликда сабабини ахтариб кўрайлик.
Сир эмаски, ота уйида ўз яқинларининг бағрида дангасалигига ёшлик ғўрлиги деб, қайсидир истагининг албатта бугун амалга ошишини истаса оддий эркалик деб қараган ота-она бағрида 20 йил яшаган қиз, энди куёв уйига келгач, “қадамини ўйлаб босиш” жараёнини бошидан кечириши керак бўлади. Оилада ҳамма нарса янгича идиш-товоқдан тортиб, удумлару ош-таомларнинг тайёрланиши ҳам, дастурхонга тортилиш жараёни ҳам. Турган гапки, янги одамлар-қайнлар томонидан юзага келаётган вазият ҳам. Худди мана шундай кунларни биз “янги хонадонга мослашиш даври” деб атаймиз. Мана шу мослашиш даври келиннинг ҳаётида энг масъулиятли давр саналади. Худди шу даврда келин қайнларни ўз оиласи билан солиштира бошлайди. Айрим оилаларда келинлар “бизнинг оилада бундай эди”,- дея куёвнинг бошини қотириш ҳоллари ҳам юз бериши мумкин. Хоразм вилоятининг Гурлан туманида мана шундай мослашиш даврида келинчакнинг қалбига оро бўлиб кирадиган бир ажойиб удум бор. Бу ҳам бўлса, бурундуқ ота ва бурундуқ она тайинланиши. Бу удум шундайки, келин туширмиш хонадон уйига келадиган келиннинг хушмуомала, пазанда, чаққон ва озода бўлишини, энг асосийси, қўшгани билан қўша қариб серфарзанд сердавлат бўлиб тинч-тотув ҳаёт кечиришини истайди. Бунинг учун эса маҳалласида, янаям тўғрироғи қариндошлари ичида худди шундай фазилатга эга инсонларни топиб ёшларнинг ҳаёти уларникига ўхшашини истаб, уларнинг дуосини оладилар ва уларни ёш оилага масъул қилиб қўядилар. Яъники, уларнинг олдидан ўтиб “Фарзандлааримизнинг ҳаёти сизларникига ўхшасин. Шу оилага сиз масъул бўлинг келинга бирингиз бурундиқ (тутинган) ота, бирингиз бурундуқ она бўлинг, илойим ҳаётлари ҳам ўзлари ҳам сизларга ўхшасин”,- деб илтимос қилишади. Турган гапки, бу ўша кишилар учун катта ҳурмат ва шараф белгиси. Агар улар рози бўлишса, тўй куни келинни машинадан тушириб олиб, келин учун алоҳида ширинликлар ёки мева-чева тортиқ қилиб улар эл олдида бу масъулиятни ўзларига олганлигини билдирадилар. Бурундуқ она келинни алоҳида меҳр билан хонасига олиб кириб алоҳида ғамхўрликлар кўрсатади. Келин ҳам бу аёлни энди қайин деб қарамайди. (Хоразмда келинлар қайнларига тиззасини тутиб эгилиб овоз чиқармай салом берадилар бурундуқ ота-онасига бу удумни қилмайди, овоз чиқариб саломлашади). Худдики, ўзининг онаси каби қарайди. Тўй расм-русумлари тугагач, бурундуқ ота ва она “қизларидан” тез-тез хабар олиб туришади. Бу инсонлар куёв тарафнинг яқинлари бўлганлиги боис бу уйда уларнинг тез-тез бўлиб туришлари келин билан кўп-кўп суҳбатлашишлари оддий ҳолат деб қаралади. Бу одатнинг энг яхши томони агар келин бу оила удумларига ўрганиш борасидами ёки қайнлар билан киришиб кета олмаслиги сабабиданми, бирор муаммога дуч келадиган бўлса, буни ота-онасига билдирмай, аввало, бурундуқ ота-онасига маслаҳат қилиши шарт бўлади. Борди-ю, келин хато қилиб ота уйига бирор кўнгилсиз гапни кўтариб боргудай бўлса, қиз тараф ҳам тўғри қудаларига эмас, энг аввало, мана шу бурундуқ ота ва онага мурожаат қилиши лозим бўлади. Кўп йиллик ҳаёт тажрибасига эга бўлган бурундуқ ота-она бундай ҳолларда алоҳида тадбир билан иш қўриб, вазиятни юмшатади. Икки томон қудаларнинг ҳурмати сақланиб, ораларига совуқлик тушмайди.

Янги тушган келин билан суҳбатлашдик қайнонангиз ,қайнотангиз билан гапиришмаслик қийинчилик туғдирмайдими деган саволимизга “Вой, қайнотам билан нимани гаплашаман,қайнонам билан ҳам жуда чиройли тарзда имо-ишора билан бир-биримизни тушуняпмиз,менга шуниси маъқул ”,-дейди Келинчакнинг қиёфасида ҳеч қандай норозилик аломати кўринмади.Тўғри, бу удумлар бирмунча унут бўлмоқда ,чунки бу ҳудудга бошқа ҳудудлардан келинлар келмоқда, замона зайли билан ишлайдиган келинлар қайнонасига кечикаётганлиги сабабини айтишга мажбур бўлмоқда. Лекин бу чиройли удумларни катта ёшли аёллар жуда эъзозлаб тилга оладилар. 70 ёшлардаги аёл хотирлаяпти: “....келин бўлганимга 30 йилча бўлган. Қайнотам билан алоҳида яшаймиз,бир куни қайнотамкелиб, қўлимга бир даста пул узатдилар “-Ол,қизим ўзингга кўйлак олиб кий ,энди мен билан гаплашмай юрмагин”,- дедилар ,мен эса ишора билан пулни олмаслигимни ,гапиришдан уялишимни тушунтирдим.”-Келин олдинг, қиз узатдинг энди ҳам гапиришмайсанми?”,- деганларида бош чайқадим



.Қайнотам эса кўзлари ёшланиб:”- Ота-онангга минг раҳмат ,қизим”,- деб дуо қилиб чиқиб кетдилар. 3 йилча ўтгач,қазо қилдилар .Уйласам,мендан рози кетганларини ўша дуоларида айтиб кетган эканлар”.
Битта келинчак эслаяпти:” Бир куни қайнонамнинг гапи оғир ботди. Ўзимга оғир олдим, ундай эмас, бундай деб шартта-шартта гапириб ташлагим келди. Зўрға ўзимни босиб уйимга кириб кетдим ва ўтириб йиғладим.
Эртаси куни қайнонам ишдан келиб, қизим уйдамисан, деган овозини эшитиб, яхшиям кеча қизиққонлик қилиб гапириб юбормаган эканман деб ўз-ўзимдан хурсанд бўлдим. Уч йилдан кейин иккинчи ўғлим туғилганида қайнонам тилла узук олиб кириб:”- Қизим, энди сен келиним эмас, қизимсан, энди гапирмай юрмагин”,- деганлар. Келиннинг юзлари ҳаётидан мамнунлик ҳисси билан ял-ял ёниб турган эди.
Хулоса ўрнида айтадиган бўлсак,бу одат йиллар давомида келинларга ёши улуғлар олдида овоз чиқариб гапирмасликни,бир гапдан қолишни, катталар гапини муҳокама қилмасликни, қайнларнинг юзига тик қарамасликни, катталар нима демоқчилигини ҳаракатлариданоқ илғаб олиш санъатини ўргатиб келган. Бунда келинлар агар оилага тааллуқли фикри бўлса, катталарга турмуш ўртоғи орқали етказишган.
Тўғри, бу одатни ҳаммага тадбиқ қилиш ниятимиз йўқ. Чунки хар бир вилоятнинг, хаттоки хар бир туман ва қишлоқнинг ўзига хос урф-одатлари бор. Ниятимиз, мана шу одатни неча йиллар давомида синовдан ўтган ва оиладаги ижобий муносабатларнинг бир омили бўлган ҳудудларда сақлаб ва ривожлантирсак, оилалардаги низоларни олдини олишнинг яна бир калитини топган бўлар эдик.

Гапирмайдиган келинлар

Маълумки, оилаларимизда сақланиб келаётган урф-одатлар –бу оиланинг энг муҳим қадриятларидан биридир. Урф-одатлар ҳар бир оиланинг, миллатнинг ўзига хос бўлган, асрлар давомида синовдан ўтиб сайқал топган, мукаммаллашган кўникмаларидир. 2019 йилда нашр қилинган “Оила энциклопедияси”да қадриятларга шундай таъриф берилади: ”Шундай қадриятлар ҳам мавжудки,.улар муайян бир миллат ,элат ва халқ ҳаёти, турмуш тарзи, уларнинг ўтмиши, келажаги ва яшаётган ижтимоий муҳити билан боғлиқдир.Улар миллий қадриятлар дейилади....Қадриятларни мазмун ва тусига кўра ,ижобий ёки салбий жиҳатларга ажратиш мумкин”.
Хоразм вилоятининг Хива тумани, Хива шаҳри ва Қўшкўпир туманларида ижобий маънодаги “гапирмайдиган келинлар” қадрияти мавжуд. Бу қадриятнинг асл моҳияти шундаки, янги келинлар қайнота ва қайнонаси билан овоз чиқариб гаплашмайдилар. Улар олдида овоз чиқариб гапирмаслик ҳурмат белгиси ҳисобланади. Бу ҳолат ҳар хил муддатгача давом қилиши мумкин. Қачонки, қайнота ва қайнона ўзлари бирорта совға бериб, энди гапирмай юрманг деса, келин ўша кундан гапириша бошлайди. Бу қадриятни ижобий маънода қайд қилишимиз шундаки, бу жараёнда қайнона ва қайнота келиннинг овозини йиллаб эшитмайди. Шундай ҳолатлар бўлганки, қайнота умуман умри давомида келинининг овозини эшитмай ўтиб кетган. Бир қараганда бу одат кимларгадир эриш туюлиши мумкин, лекин аслини олганда бу одат келинларни турмуш ўртоғининг ота ва онаси юзига тик қарамасликка, овозини баланд қилиб гапирмасликка яна ҳам тўғрироғи катталарнинг сўзини муҳокама қилмасликка ўргатади. Сўзим қуруқ бўлмаслиги учун битта ҳаётий воқеани келтириб ўтсам, 2018 йилда “Оила”маркази ташкил қилиниши муносабати билан иқтидорли кадрлар танлови ўтказилди. Мана шундай танлов суҳбатларида ҳурматли раҳбаримиз Д.Ташмуҳамедова Қўшкўпир туманидан бўлган аёлга: “Агар “Оила”марказида ишласангиз, ишни нимадан бошлаган бўлар эдингиз?,- деб савол берганларида ,Қўшкўпирлик бу аёл:” Бувиларимиздан мерос келаётган удумларни қайтарган бўлар эдим”,- деб жавоб беради.
Кўп ўтмай бу аёл- Матяқубова Сорабиби опа “Оила”маркази туман бўлими раҳбари сифатида Қўшкўпир туманидаги Хосиён қишлоғида бир тўйда меҳмон бўлиб , халққа шундай мурожаат қилади: - “Азиз элдошлар, мен “Оила”марказига ишга қабул қилиндим. Мен раҳбаримизга Қўшкўпирда унут бўлаётган келинларнинг қайнота ва қайнонаси билан гаплашмаслиги каби удумларимизни қайтаришга ваъда бердим, сизлар нима дейсизлар мени қўллаб-қувватлайсизми?”,-деганида барча меҳмонлар оёққа қалқиб қарсаклар билан бу ташаббусни маъқуллаганлар . Бундан кўринадики ,бу удум заминида шу ҳудудда яшовчи кишилар учун ҳеч қандай инсонни камситиш ёки ҳуқуқини чеклаш аломати сезилмайди. Аксинча, оиладаги катталарга нисбатан хурматни ва шу орқали келинларимизнинг гўзал хулқли, тарбияли эканликларини билдиради.
Мен Хива туманидаги бир аёл билан суҳбатлашдим. Суҳбат жараёнида у аёлнинг қайнонаси билан 7 йилгача гапиришмаганлиги, қайнотаси билан эса умуман гапиришиб кўрмаганлигини айтди.Ўзи келин тушириш арафасидаги бу аёлга “Қийин бўлмаганми қайнота ва қайнонангиз билан гапиришмай юриш?” - десам, бу одат уни қайнота ва қайнонасининг нима демоқчилигини сўзсиз англаб олишга ,бу инсонлар унинг учун энг ҳурматли инсонлар эканлигини англашига ёрдам берганлигини айтиб-”Мен ҳозирги кунда қўлини белига қўйиб қайноталарининг юзига тик боқиб, бор овозда бақираётган келинларни кўрганимда қийналаман”,- деб жавоб берди.