Iqtisodchi Kundaligi

Birinchi haftada Tramp administratsiyasi 7300 kishini deport qilgan. Bu raqam haqida maqtanib yozishibdi ham.

Bayden haftasiga o’rta hisobdan 15,000 kishini deport qilib kelgan edi. Qaytaraman, to’rt yildagi o’rtacha raqam.

Bayden davrida deport qilinganlarni 72 foizi bundan muqaddam jinoyat qilganlar edi. Trampning ikkinchi davrida bu raqam 50 foizni tashkil etmoqda.

Inflyatsiyaga Tramp keyin esa Bayden paytidagi fiskal xarajatlar aybdor deyishimiz mumkin. Lekin masalan Germaniya xarajat qilmadi, inflyatsiya darajasi esa tahminan yaqin. Savol: unda nima aybdor? (Urush emas - tekshirib ko’rdim).

“Kosasi oqarishi” haqida bir fikr keladi menga: deyarli hamma tovarlarni narxlarini hukumat belgilaydi — chunki aksar tovarlar uchun bozor mavjud emas. Hali ham bozor iqtisodiyotini yarata olmadik. Eng muhim bozorlardan biri — energetika. Bu iqtisodiy tarmoqda vatanimizda hech qachon bozor mavjud boʻlmagan ham. Endi qarang, bozor boʻlmaganligi uchun qaysidir energetika turini tanlashgani kimni aybi, xalqnimi yoki qaror qabul qilganlarnimi? Menimcha xalqni aybi emas.

Hozir masalan boshqa masalalar ham bor, deylik suvni juda koʻp isteʼmol qilishimiz bor — ayniqsa qishloq xoʻjaligida. Bunga kim aybdor? Fermermi? Albatta yoʻq. Aybdorlar shu suvga egalik qilmagan davlat tashkilotlari. Milliardlab tonna suv qumga ketadi — nimaga? Chunki ariqlar betonlashtirilmagan. Nimaga betonlashmagan? Chunki suvni isrof boʻlishini xarajatlari hech kimni boʻyniga zarar boʻlib yozilmaydi. Xalq boyligi xolos. Uni isrof boʻlishi yoki tejalishi hech kimni manfaatida emas. Lekin nega suv qaysidir joyga yetib bormaydi? Yoki suvda uzilish bor degan savol qoʻyilsa — uni “isrof” qilayotgan xalq va fermerlar aybdor deb koʻrsatiladi. Bu menimcha adolatsiz tashxis va muammoni yechmaydi.
Mavjud oʻyin qoidalarni yaratadigan tashkilotlar — jumladan Oliy Majlis bor. Ular hukumatdan buni talab qilishlari kerak. Yaʼni agar nimadir sizningcha isrof boʻlayotgan boʻlsa, yoki notoʻgʻri taqsimlanayotgan boʻlsa, u yerdagi ragʻbatlarga qarang, balki shunday tarqatilishi tizimi tuzilgandir.

Gaz haqida ham fikr shunday. Gazni narxi va umumiy energetikani tarqatish tizimiga qaraylik. Nima uchun odamlar gaz ishlatadilar? U iqtisodiy maʼnoda “vigodno”mi yoʻqmi? Buni qanday bilib olamiz — narx orqali. Odamlar va korxonalar oʻzlari keyin biladi nima qilishni, istasa gaz yoqadi, istasa yoqmaydi. Lekin qiyshiq ragʻbatlar va no real narxlar orqali tuzilgan tizimda odamlar qanday energetika manbasini ishlatayotganlikda ayblash menimcha yaxshi emas.

Osonlashtirish uchun, bundan bir necha yil oldin, svet oʻchgan bozorda yurgandim, har bir doʻkonda dizeldan generator qoʻyilgan edi. Agar sanab koʻrsangiz, bir kv elektr energiyasi uchun, bu dizel generatorlarni yoqish juda qimmatga tushadi. Lekin nega ular dizel yoqishayotgan edilar qimmat boʻlsa ham? Chunki markazlashgan elektr energiyasi yoʻq edi, hech qaysi narxga. Oʻshanga qimmat boʻlsa ham, dizellik generator ishlatishga majbur boʻlishdi. Demak energetikada ham, boshqa bozorlar kabi, ikkinchi muqobiliga solishtiriladi, agar siz hech qaysi narxda svet ola olmasangiz, dizel generatordan chiqqan elektr narxi ham, yoʻqdan koʻra boʻlaveradi. Xuddi shunday, uyini koʻmirda “burjuykada” isitayotgan, tashqarida oʻchoqda ovqat qilayotgan uy xoʻjaliklari uchun — har qanday narxdagi gaz olish - ozini oqlaydi — chunki alternativasi oʻta qimmat. Endi bordi-ku arzon narxdan elektr bilan uylarni taʼminlashsa va uy xoʻjaliklari hisoblab koʻrib "elektr gazdan arzonroq ekan" degan xulosani koʻrishsa, aminmanki har kim gaz yoqishni istamay qoʻyadi. Lekin bu tanlov berilmagunicha bu haqida gapirish hali erta.

Toʻgʻrisi, menga bu gap oldin dollarni alishtirishga boʻlgan taqiq haqidagi mulohazaga oʻxshadi. Oʻshanda ham, “qiynalib ishlab topgan dollariga chet eldan ayollarni ichki kiyimini olib keladigan xalqni kosasi oqarmaydi” deyishgan edi. Bu aytmoqchi to'liq iqtibos.

Bugun silikon vodiysida bir so'z - DeepSeek. Sputnikdek muhim emas lekin. Bunisini oshirib yuborishdi.

Abu Dabi shahrida - Manchester Cityni o’yinlari xuddi mahalliy komanda o’yini kabi ko’rilar ekan. Klub egalari shu shahardan bo’lganlari uchundir balki.

Oxirgi payt Qozog’istonlikar internetda O’zbekistonni maqtayotganlarini ko’p ko’rdim.

Bir savol ko’p keldi: agar qachondir biz ham keskin boyib ketsak (orzuga ayb yo’q), daromadlarimiz 6 barobarga oshib ketsa va Qozog’iston darajasidagi daromadlarga ega bo’lib qolsak - unda nima bo’lar ekan? Mulohaza qanday o’zgarar ekan.

Hozirgi kunda Rossiya va AQSh iqtisodiyotini o'xshash tomoni - ikkisida ham mehnat resurslari yetishmayapti va mehnatga talab o'ta katta. Rossiyada bu masala immigratsiya orqali hal qilinayotgan bo'lsa, AQShda bu narsa muammoligicha qolmoqda - chunki immigratsiya o'ta cheklangan. Avtomatizatsiya suratlari unchalar tez emas.

Amerikani yaxshi tarafi - nima bo’lishiga qaramasdan, hokimiyat har to’rt yilda o’zgaradi.

Aytish joizki, UzImei va Universitetlarga navbatdagi soliq bu ikki masala — mohiyatan bir xil.

Mohiyati shuki - davlat idoralari, belgilangan qonuniy maydondan tashqarida soliqqa tortish bilan shugʻullanishmoqda. Birida smartfon foydalanuvchilari soliq to'lashayotgan boʻlsa, boshqasida taʼlim sanoati.