GEOHISTORY 🌏

​​#geofakt | Rohila Tojiaxmatova

⛰ Kung-fu panda multfilmidagi ajoyib manzara esingizdami? Tumanlar ichra berkingan ustunsimon ko'tarilmalarni balki faqat multfilm sahnasi deb o'ylarsiz? Aslo unday emas, bu Xitoy bag'ridagi o'zgacha olam!

Chjanszyasze – Xitoyning Xunan provinsiyasida joylashgan milliy bog‘dagi ajoyib landshaftning umumiy nomi. O‘ziga xos san’at asarini eslatuvchi mazkur relyef shakllari kvars qumtoshidan tashkil topgan bo‘lib, taxminan, 400 mln avval tartibsiz tektonik tebranishlar natijasida hosil bo‘lgan.

Keyingi 318 mln yillik eroziya natijasida tog‘lar oralig‘i yuvilib ketib, bir-biridan ajralib qolgan. Kvars va qumtoshdan tuzilgan mazkur “Osmon ustunlari”ning balandligi 1080 metrgacha yetadi hamda ularning soni 3000 dan ortadi.
Chjanszyasze iqlimi o‘ziga xos: yozi salqin (+17° C), qishi iliq (+10° C) va yog‘in ko‘p (1400 mm) yog‘adi. Hududining 98 foizi o‘simliklar bilan qoplangan. Maydoni bog‘ tashkil etilgan 1982-yili 13 km kv bo‘lgan, hozirda 480 km kv ni tashkil qiladi. Milliy bog‘ 1992-yili UNESCO tomonidan Jahon me’rosi obyekti sifatida tan olingan, 2004-yilda esa Global geoparklar ro‘yxatiga kiritilgan.

O‘zining noyob geologik xususiyatlari rejissor Jeyms Kemeronning "Avatar" filmidagi "Pandora" tog‘ manzarasi uchun ilhom baxsh etadi.

Shu jihatdan, mazkur landshaftlarni o‘z ichiga olgan milliy bog‘ nomi 2010-yil yanvardan boshlab “Helleluya Avatar” (Avatar suzuvchi tog‘lari) deb o‘zgartiriladi.

Kanalimiz: @geografiya_OTM 🕊

​​#geofakt | Abduvali Domlajonov

🐍 Dunyodagi eng xavfli joy qayerdaligini bilasizmi?

   Bu «Ilonlar oroli» bo‘lib, Atlantika okeani g‘arbida Braziliyaning San-Paulu shtatidan 35 km sharqda joylashgan. Maydoni 1 ming km kv.

Ko'rinishidan maftunkor ko'rinsa-da, bu orolga sayohat qilish taqiqlanadi. Bunga sabab 1 metr kv maydonga taxminan 5 ta ilon to'g'ri keladi.

Bu ilonlarning zahri boshqa oddiy ilonlar zahridan anchagina kuchli va chaqsa inson tanasini kuydirib yubora olada.
  Shuning uchun bu orolda hali hech kim 2 soatdan ko'proq vaqt tirik qola olmagan :(

Kanalimiz: @geografiya_OTM 🕊

​​​#geofakt | Diyorbek Saidov

Borish ta‘qiqlangan 5 sirli maskan

1⃣ Morgan oroli

Janubiy Karolina shtatiga qarashli mazkur orolda 5 mingga yaqin maymun yashaydi. Ularning barchasi gerpesning (teri kasalligi) kasalligiga chalingan. Kasallikka yo'liqmaslik uchun odamlarga orolga tashrif buyurish taqiqlangan.

2⃣ Lasko g'ori

Fransiyadagi ushbu g'or devorlarida 17 ming yil avval chizilgan rasmlar topilgan. Keyinchalik, g'orda odamlarning bo'lishi taqiqlab qo'yilgan, sababi g'orda karbonat angidrid gazi ko‘payib ketganligi va devordagi rasmlarni eritishni boshlaganidir. Hozir g'or omma uchun yopiq.

3⃣ Keymada-Grandi oroli

Zaharli ilonlar bilan o'ralgan Braziliyaning sharqidagi bu orolda har 0,43 kv km maydonga Yer yuzidagi eng xavfli 4000 ta ilon to'g'ri keladi. Shu sababli, orolga borish taqiqlangan.

4⃣ Shimoliy Sentinil oroli

Bengaliya ko‘rfazidagi Andaman arxipelagidagi Sentinilda 60 ming yil davomida sivilizatsiyadan uzoqda yashagan xavfli aborigenlar yashaydi. Ular bilan aloqa o'rnatishga bo'lgan har qanday urinish sentinilliklar tomonidan qattiq qarshilikka uchraydi, bu tashrif buyuruvchilar uchun «ajal taklifnomasi» hisoblanadi.

5⃣ Bogimian o‘rmoni

Chexiya tog‘laridagi ushbu sirli joy ko'plab nufuzli va ommaviy axborot vositalarini o'z ichiga olgan "Bohemian Club" xususiy tashkilot a'zolari uchun dam olish maskani vazifasini bajaradi. Qolganlarga kelish taqiqlangan. Sababi esa noma‘lum.

Kanalimiz: @geografiya_OTM 🕊

​​#geofakt | Ismoilov Jaloliddin

🐾 Tabiatga balans zarur!

1995-yilda AQSh g‘arbidagi Yelloustoun milliy bog‘ida 14 ta bo'ri yovvoyi tabiatga qo'yib yuboriladi. Olimlar, aynan, shu 14 ta bo'ri butun ekosistemani o'zgartirib yuborishini hayollariga ham keltirmagan edilar.
70 yildan beri parkda bo'rilar yo'q edi, aniqrog‘i yo‘q qilingan edi.

Bu vaqt ichida kiyiklar haddan tashqari ko'payib, mahalliy floraga jiddiy zarar yetkazishayotgandi.

Bo'rilar barcha kiyiklarni yeb tugatishmagan bo'lishsa-da, kiyiklar endi xohlagan joylarida xohlagandek yura olishmasdi. 6 yil davomida o‘simliklar soni 5 baravar ko'payadi. Daryo bo'ylarida daraxtlar o'sa boshladi. Oqimi o'zgarib ketgan daryo oldingi holatiga qaytib, yo'nalishi o'nglanadi. Qunduz, ondatra, o'rdak va baliqlar paydo bo'ldi. Bo'rilar shoqollarning sonini kamaytirdi, bu esa o'z navbatida quyon va sichqonlarning ko'payishiga olib keldi. Natijada parkga qirg'iy va tulkilar kelishdi. Keyinchalik parkda ayiqlar paydo bo'ldi. Parkning geografiyasi umuman o'zgarib ketdi.

Ko‘rinib turganidek, tabiatdagi bir butunlik qonuniyatining bir zanjirini uzish, boshqalarining tanazzuliga olib keladi.

Demak, bo‘ri, yo‘lbars, ayiq kabi yovvoyi hayvonlar «o‘zi nega kerak» degan ahmoqona savolga yuqoridagi tahlillar orqali «chiroyli» javob olish mumkin.

Kanalimiz: @geografiya_OTM 🕊

​​#geofakt | Kamoliddin Isroilov

🇮🇩 Indoneziya aholisi yaqinlari qabrini kovlab, har 3 yilda o‘liklarni qazib olib, suratga tushishlari haqida eshitmagan bo‘lsangiz kerak. Gap shundaki, Sulavesi orolining janubidagi mahalliy aholi "Manene" deb nomlangan urf-odatni o'tkazib turishadi.

Hayratlanarlisi, ular har 3 yilda yaqin insonlarining jasadini qabrdan kavlab olib, ularni yuvintirishadi, sochini tarashadi, jasadlar bilan suratga tushishadi.

Bu an'ana ularda huddi festivaldek nishonlanadi. Bu bilan ular yaqinlariga bo'lgan chuqur hurmatini ifoda etadi. Bu esa o‘sha hududning o‘ziga xos etnomadaniyatini ifoda etadi.

Kanalimiz: @geografiya_OTM 🕊