#Saboqlar
TARIX OMONATDIR
Ma’lumki, ilm‑fan xulosalari doim ham qat’iy bo‘lmaydi, ko‘pincha nisbiy bo‘ladi va ilm taraqqiy etishi bilan hamisha o‘zgarib turadi. Insonning ojizligi va tajriba shuni taqozo qiladi.
Shariatdagi ijtihodiy yoki ayrim zonniy bilimlar o‘zgarishi mumkin, ammo qat’iy ilmlar o‘zgarmaydi. Ilm‑fandagi ayrim tajribiy va aqliy xulosalar agar o‘sha qat’iy ilmlarga zid kelsa, shariat olimlari bunga albatta e’tiroz bildirishga haqli. Aks holda, nisbiy yoki davriy bo‘lgan xulosalar sababli dinning asoslariga putur yetishi mumkin. Bu holda shariatning samoviyligi yo‘qqa chiqadi. Shuning uchun ham dinning himoyasida posbon bo‘lgan olimlar shariatga zid qarashlarga hamisha raddiya berib keladilar. Bu ularning vazifalari. O‘z navbatida, tajribiy ilm egalari ham o‘z sohalari bo‘yicha boshqalarning xatolarini tuzatib kelishadi. Shu zaylda ular bir‑birlarining xatolarini to‘g‘rilab borishgan. Bu ilmiy bahs hamisha davom etgan va etaveradi ham. Buni to‘g‘ri qabul qilish lozim. Bundan shariat olimlari bilan boshqa ilm egalari o‘rtasiga choh qazishga urinish savodsizlik yoki g‘arazgo‘ylikdan bo‘ladi.
Oldinda ayrim suyak qoldiqlarini dalil qilib, odamni maymundan bo‘lgan deyishga urinishar edi. Genetika fani va boshqa tadqiqotlar bu safsatani butkul inkor qilgach, boshqa taxminlar ilgari surilmoqda. Yaqinda bir joyda fan olimlari bilan bo‘lgan majlisda ular yer yuzida insondan oldin unga o‘xshash maxluqlar bo‘lib, ular qirilib ketgan bo‘lishi va mazkur suyaklar o‘shalarga tegishli ekani taxmin qilinayotganini aytib qolishdi. Ibn Kasir va boshqa mufassirlarimiz Hijr sursi oyatlari tafsirida yer yuzida Odamdan oldin bun va jin toifalari yashagani, bunlarni jinlar qirib tashlagani haqida rivoyat borligini aytadilar. Demak, izlanishlar davom etar ekan, xulosalar o‘zgarib borishi mumkin. Qur’oni Karimdagi haqiqatlar esa o‘zgarmaydi.
- Hasanxon Yahyo Abdulmajid
📚 @e_kutubxona
TARIX OMONATDIR
Ma’lumki, ilm‑fan xulosalari doim ham qat’iy bo‘lmaydi, ko‘pincha nisbiy bo‘ladi va ilm taraqqiy etishi bilan hamisha o‘zgarib turadi. Insonning ojizligi va tajriba shuni taqozo qiladi.
Shariatdagi ijtihodiy yoki ayrim zonniy bilimlar o‘zgarishi mumkin, ammo qat’iy ilmlar o‘zgarmaydi. Ilm‑fandagi ayrim tajribiy va aqliy xulosalar agar o‘sha qat’iy ilmlarga zid kelsa, shariat olimlari bunga albatta e’tiroz bildirishga haqli. Aks holda, nisbiy yoki davriy bo‘lgan xulosalar sababli dinning asoslariga putur yetishi mumkin. Bu holda shariatning samoviyligi yo‘qqa chiqadi. Shuning uchun ham dinning himoyasida posbon bo‘lgan olimlar shariatga zid qarashlarga hamisha raddiya berib keladilar. Bu ularning vazifalari. O‘z navbatida, tajribiy ilm egalari ham o‘z sohalari bo‘yicha boshqalarning xatolarini tuzatib kelishadi. Shu zaylda ular bir‑birlarining xatolarini to‘g‘rilab borishgan. Bu ilmiy bahs hamisha davom etgan va etaveradi ham. Buni to‘g‘ri qabul qilish lozim. Bundan shariat olimlari bilan boshqa ilm egalari o‘rtasiga choh qazishga urinish savodsizlik yoki g‘arazgo‘ylikdan bo‘ladi.
Oldinda ayrim suyak qoldiqlarini dalil qilib, odamni maymundan bo‘lgan deyishga urinishar edi. Genetika fani va boshqa tadqiqotlar bu safsatani butkul inkor qilgach, boshqa taxminlar ilgari surilmoqda. Yaqinda bir joyda fan olimlari bilan bo‘lgan majlisda ular yer yuzida insondan oldin unga o‘xshash maxluqlar bo‘lib, ular qirilib ketgan bo‘lishi va mazkur suyaklar o‘shalarga tegishli ekani taxmin qilinayotganini aytib qolishdi. Ibn Kasir va boshqa mufassirlarimiz Hijr sursi oyatlari tafsirida yer yuzida Odamdan oldin bun va jin toifalari yashagani, bunlarni jinlar qirib tashlagani haqida rivoyat borligini aytadilar. Demak, izlanishlar davom etar ekan, xulosalar o‘zgarib borishi mumkin. Qur’oni Karimdagi haqiqatlar esa o‘zgarmaydi.
- Hasanxon Yahyo Abdulmajid
📚 @e_kutubxona