CEEN

Qor bo‘roni Saxalinni qoplashda davom etmoqda

Yapon dengizidan kelgan siklon orolga kuchli qor yog‘ishi va bo‘ronli shamol olib keldi. Shamol tezligi 20 m/s ga yetmoqda. Hudud 7-fevralgacha siklon ta’sirida qolishi kutilmoqda.

Siklon eng ko‘p Yujno-Saxalinsk, Dolinskiy va Tomarinskiy tumanlariga ta’sir qilmoqda. Tomarinskiy tumanida ayrim joylarda 1,5 metrga yaqin qor yog‘di. Yo‘llardagi vaziyat murakkab, haydovchilar boshqaruvni yo‘qotmoqda. Ko‘plab yo‘l-transport hodisalari sodir bo‘ldi. Bir nechta avtomagistrallar yopildi.

Tabiiy ofatga qarshi kurashish uchun tezkor shtab tuzildi. Kommunal, yo‘l va favqulodda xizmatlar shoshilinch holat rejimiga o‘tkazildi. Aviaparvozlar bekor qilinmoqda yoki kechiktirilmoqda. Orolning janubidagi maktablar masofaviy ta’limga o‘tkazildi.

Maxsus texnika oddiy mashinalar harakatlana olmaydigan joylarga yuborilmoqda. Bunday qor yo‘llari avvalo favqulodda xizmatlarning harakati va shaharga oziq-ovqat yetkazib berish uchun ochilmoqda. Shuningdek, shahar aholisi ham qo‘llariga belkurak olib, yo‘llarni tozalashga kirishdi.

Bunday qor oxirgi marta 2024-yil 25-yanvarda kuzatilgan edi.

📝@ceen_news

2025-yil yanvar oyi tarixdagi eng issiq yanvar bo‘ldi

Global o‘rtacha yer usti harorati 13,23°C ni tashkil etdi, bu 1991-2020-yillardagi yanvar o‘rtachasidan 0,79°C yuqori.

Eng e’tiborlisi, ushbu harorat sanoatgacha bo‘lgan davr darajasidan 1,75°C yuqori bo‘lib, bu so‘nggi 19 oydan 18 tasida global haroratning 1,5°C dan yuqori bo‘lishi bilan davom etayotgan tendensiyani tasdiqlaydi.

2024-yil fevral – 2025-yil yanvar davrida harorat 1991-2020-yillardagi o‘rtachadan 0,73°C yuqori, shuningdek, 1850-1900-yillardagi sanoatgacha bo‘lgan davr o‘rtachasidan 1,61°C yuqori bo‘ldi.

@ceen_news

Soat 10:00 holatiga ko'ra Respublikamizda mavjud havo sifati monitoringi stansiyalari ma'lumotlari

Yuqoridagi jadvaldan ko'rishimiz mumkin-ki, PM10 zarrachalari qiymati respublikamizning barcha hududlarida norma darajasida.

PM2.5 zarrachalari qiymatlari Vodiy viloyatlari, Nurafshon, Uchtepa, Tashselmash, Sergili, Jizzax hamda Buxoro stansiyalaridan tavsiya etilgan (35 mg/m3) qiymatdan yuqori darajada.

Horiba ma'lumotlaridan foydalanildi, O'zgidromet

📝@ceen_news

Ispaniyada noodatiy qayta tiklanadigan energiya manbai taklif qilindi

Qayta tiklanadigan energiyaga bo‘lgan talab ortib borayotganligi sababli olimlar ba’zan kutilmagan elektr energiyasi manbalarini izlamoqda. Masalan, konditsionerlardan – vertikal shamol turbinalari “sun’iy shamol” yordamida energiya ishlab chiqarishi mumkin. Madrid masofaviy ta’lim universiteti va Bogotadagi Mision Critica ma’lumotlar markazi tadqiqotchilari aynan shunday usulni taklif qilishdi. Ular ma’lumotlar markazlaridagi sovutish tizimlari tomonidan yaratilgan havo oqimlarini qimmatli qayta tiklanadigan energiyaga aylantirish yo‘lini topdilar.

Muammo va uning yechimi

Ma’lumotlar markazlari – bu 24/7 ishlovchi serverlar va kompyuter uskunalari uchun zarur elektr va issiqlik energiyasini ta’minlovchi obyektlardir. Ushbu markazlar dunyo bo‘ylab jami elektr energiyasi iste’molining taxminan 1,5 foizini tashkil etadi. Ayrim hududlarda serverlarning yuqori zichligi tarmoq quvvatining jiddiy tanqisligiga olib kelmoqda.

Ispaniyalik olimlarning fikricha, server xonalarining sovutish tizimlaridan chiqayotgan issiq havo odatda isrof bo‘lib ketadi. Ushbu isrofning oldini olish uchun shamol turbinalari o‘rnatilib, tashqariga chiqarilayotgan havodan elektr energiyasi ishlab chiqarilishi mumkin.

Eksperimental loyiha doirasida sovutish tizimlariga 6 ta shamol turbinalari o‘rnatildi. Natijada 131,2 MVt·soat ortiqcha elektr energiyasi ishlab chiqarildi, ya’ni server markazining sovutish tizimlari sarflagan energiyadan ham ko‘proq quvvat hosil bo‘ldi. Olimlar hisob-kitoblariga ko‘ra, ushbu turbinalar uch yil ichida o‘zini to‘liq qoplashi va serverlar energiya iste’molini kamaytirishi mumkin.

Ekologik ta’siri

Bu innovatsion tizim 300,12 tonna zararli gazlar chiqishini oldini oladi, natijada iqlim o‘zgarishi ta’sirlarini yumshatishga yordam beradi. Mutaxassislar ushbu yondashuvni zavodlar, yirik tijorat binolari va boshqa sanoat obyektlariga ham tatbiq qilish mumkin deb hisoblamoqda.

Shunday qilib, bu yechim energiya inqirozini yumshatish va ekologik barqarorlikni ta’minlashga hissa qo‘shishi mumkin.

📝@ceen_news

🏔Antarktida muzliklarining erishi 100 dan ortiq muz osti vulqonlarining faollashuviga olib kelishi mumkin

Antarktida bag‘rida yuzdan ortiq vulqon mavjud bo‘lib, ularning aksariyati kilometrlab qalinlikdagi muz qatlamlari ostida yashiringan. G‘arbiy Antarktida kabi hududlarda vulqon otilishi muz qoplamlari ostida yuz beradi. Issiq magma muz bilan bevosita aloqaga kirishganda, u muz qatlamining erish jarayonini tezlashtirishi mumkin.

Bundan tashqari, iqlim o‘zgarishi sabab muz qoplamlarining qisqarishi vulqonning ustidagi bosimni kamaytiradi va bu holat uning otilish ehtimolini oshirishi mumkin. Braun universiteti olimlari Antarktida muzliklarining erishi bilan bog‘liq ba’zi mumkin bo‘lgan oqibatlar haqida maqola chop etishdi.

Mazkur tadqiqotda kompyuter modellashtirishi orqali muzning bosqichma-bosqich yo‘qolishi yer po‘stidagi magma holatiga qanday ta’sir qilishini o‘rganishgan. Ma’lum bo‘lishicha, qisqarayotgan muz qoplamlari ostidagi vulqonlar muz qatlamining qisqarish tezligiga juda sezgir ekan. Muz erishi davomida vulqon ustidagi bosim pasayishi magmaga kengayish imkonini beradi, bu esa atrofdagi jinslarga qo‘shimcha bosim o‘tkazib, otilishga turtki bo‘lishi mumkin.

Shuningdek, tepada erib borayotgan muzning vazni kamayishi erigan suv hamda uglerod angidrid kabi erigan gazlarning pufaklar hosil qilishiga olib keladi. Bu jarayon magmatik kameradagi bosimni yanada oshirib, oxir-oqibat vulqon otilishiga sabab bo‘lishi ehtimoli bor.

Shu sharoitlarda, vulqon ustidagi muz qatlamining chekinishi natijasida kuchliroq va ko‘proq miqdorda magma otilishi sodir bo‘lishi aniqlangan. O‘z navbatida, bunday kuchli otilishlar murakkab teskari aloqa mexanizmlari orqali yuqoridagi qolgan muzning erish jarayonini yanada tezlashtirishi mumkin.

📝@ceen_news

Bishkek havo ifloslanishini bartaraf etish uchun Toshkent tajribasidan foydalanmoqchi

Jogorku Kenesh deputati Bishkekdagi tutunni bir-ikki yil ichida qanday bartaraf etish mumkinligini aytdi.

Deputat Marat Murataliev energetika vaziri oʻrinbosariga quyidagi takliflar bilan murojaat qildi:

▪️har bir xonadonga quyosh batareyalarini o‘rnatish va ularni sotib olish uchun fuqarolarga 15 yilgacha foizsiz kreditlar berish;

▪️Toshkent shahridagi kabi maxsus filtrli qozonxonalar qurish. Ularda kauchukdan foydalansangiz ham tutun chiqmaydi.

"Smogga qarshi kurashda faqat gazga tayanmasligimiz kerak. Qozonxonalar va quyosh batareyalari tufayli biz bir-ikki yil ichida tutundan qutulamiz",

- dedi deputat.

Toshkentda yuqoridagi kabi yechimlar ish bermayotgan vaqtda qoʻshnilarimizga foydasi tegarmikan-a?

@ceen_news

Xitoydagi yana bir havo ifloslanishiga qarshi vosita

7 m balandlikka ega ushbu minora hududdagi tutunni yutib, uni tozalab tashqariga qaytaradi. Shuningdek, u tutundagi uglerodni yig'ib 30 daqiqalik bosimdan so'ng, olmosga aylantirib beradi. Ushbu qurilma mavjud hududlardagi havo qolgan joylarga qaraganda 70-75 % ga toza bo'ladi.

Loyiha oddiy niderlandiyalik uchuvchi tomonidan yaratilgan.

📝@ceen_news

Grenlandiya muz qatlamining yorilishi har qachongidan ham tezlashmoqda, tadqiqot natijalari ko‘rsatmoqda

Durham universiteti tadqiqotchilarining aniqlashicha, Grenlandiya muz qatlamida yoriqlar iqlim o‘zgarishi ta’sirida tobora kattalashib va chuqurlashib bormoqda.

Dunyo bo‘yicha ikkinchi eng katta muz qatlami bo‘lgan Grenlandiya muz qatlami iqlim inqirozi sababli har qachongidan ham tezroq yorilmoqda, deb xulosa chiqardi tadqiqotchilar.

Olimlar 2016-yildan 2021-yilgacha bo‘lgan davr mobaynida muz qatlamining sirtida yuzaga kelgan yoriqlar evolyutsiyasini baholash uchun yuqori aniqlikdagi tijoriy sun’iy yo‘ldosh tasvirlaridan olingan 8 000 ta uch o‘lchamli xaritadan foydalandilar.

Ularning tadqiqoti shuni ko‘rsatdiki, muz ustidagi yoriqlar (tirqish shaklidagi yorig‘liklar) besh yil davomida sezilarli darajada kattalashgan va chuqurlashgan bo‘lib, avval kuzatilgan o‘zgarishlarga nisbatan tezroq sodir bo‘lgan.

“Meni eng hayratlantirgani – bu jarayonning naqadar tez sodir bo‘layotgani bo‘ldi. Oldingi tadqiqotlardan biri o‘zgarishlar bir necha o‘n yilliklar davomida sodir bo‘lishini ko‘rsatgan edi… biz esa buni atigi besh yil ichida sodir bo‘layotganini ko‘rsatmoqdamiz,”

– dedi tadqiqotning bosh muallifi, Durham universitetining geografiya bo‘yicha assistent-professori Doktor Tom Chudley.

Grenlandiya dengiz sathining ko‘tarilishiga qanday ta’sir qiladi?

1992-yildan buyon Grenlandiya muz qatlamining erishi global dengiz sathining taxminan 14 mm ga ko‘tarilishiga sabab bo‘lgan. Olimlarning ta’kidlashicha, bu ikki asosiy omil bilan bog‘liq:
1. Haroratning oshishi tufayli muzning erish darajasi ortgan.
2. Okean harorati isishi natijasida muzning okeanga ko‘chish tezligi oshgan.

“Biz yoriqlarning ochilishi muz qatlamining tezlashishi bilan bog‘liq ekanligiga ishonamiz. 1990-yillardan beri muz qatlamining ancha tezlashganini bilamiz, va umuman olganda, buni okean suvi isishi bilan bog‘laymiz,”

– dedi Chudley.

Tadqiqotchilar dengiz sathining o‘sishini aniqroq bashorat qilishga umid qilmoqda

Ushbu tadqiqotda qo‘llanilgan yuqori aniqlikdagi xaritalash usuli kelajakdagi tadqiqotlarga hissa qo‘shib, global dengiz sathining ko‘tarilishi prognozini yaxshilashga yordam beradi.

“Ko‘plab yirik iqlim modellarimiz muz qatlamining dinamik beqarorliklarini to‘g‘ri hisobga olishda qiynaladi,"

- dedi Chudley.

“Bu beqarorliklar muz harakatining tezlashishi bilan bog‘liq… va aynan shu jarayonlar 2100-yilgacha dengiz sathining 1 metr, 2300-yilgacha esa 10 metr ko‘tarilishiga sabab bo‘lishi mumkin.”

Olimlar ta’kidlashicha, dengiz sathining o‘sishini yanada aniq prognoz qilish muhim, chunki kelgusi uch asr davomida uni boshqarish, oldini olish va unga moslashish choralari ko‘rilishi lozim.

@ceen_news